Tíminn Sunnudagsblað - 26.05.1968, Blaðsíða 14

b6k, Klam Rafael, tólf bréf eftir
kornunga stúlku, Matthildi Fibig
er. í Svíþjóð haslaði Friðrika
Brerner sér völl og hlaut að lok
um heimsfrægð í Bandaríkjunum
bar hæsit Súsönnu Anthony, sem
jafnframt gat sér mikinn orðstir
fyrir baráttu sína gegn þrælahaidi
og áfengisneyzlu.
Hvergi varð þó kvenréttindabar-
áifctan jafnhörð sem í F.nglandi
þar tók hún á sig þá mynd, er
fram liðu stundir, að hún varð um
langt árabii eitt helzta fréttaefni
blaða um hálfan hnöttinn
Þó að harðasta hríðin yrði ekki
fyrr en í byrjun þessarar aldar,
skuium við fyrst bera niður árið
1866. Þá varð sá atburður, að
sendinefnd sneri sér til Stúarts
Mil'ls, hins fræga heimspekings og
rithöfundar, og færði honum
kröfuskrá kvenréttindakvenna,
með þeim árangri, að hann fór
þess á flot við enska þingið, að
það veittj konum borgaraíeg rétt-
indi til iafns við karla. Því var
auðvitað visað á bug. En upn úr
þessu spraft, að Stúart Mill skrif-
aði bók sina. Kúgun kvenna, er
kom út árið 1869. Það rit varð
mikill aflvaki, og var lengi síðan
mjög tii bess vitnað.
ÍII.
Þegar arkirnar í Kúgun kvenna
runnu i gegnum prentvélarnar,
var í Manchester tíu eða ellefu ára
gömul telpa, sem seinna varð við-
kunnust allra kvenréttindakvenna
Englands — í sumra augum frá-
bær hetja, sem lét enga fórn ^axa
sér í augum, í vitund annarra ill-
Matthildur Fibiger
— gaf sér frægð tvítug að aidri með
litlill bók.
fygli slikt, að leitun var á öðru
eins. Enn munu þeir, sem nokkuð
þekkja til þess, sem gerðist ' heim
inum framan af þessari öld, kann-
ast mætavel við nafnið, sem hún
bar meginhluta ævinnar: Emme-
linia Pankhuirst.
Em.'mieilína Pankhurst komst svo
að orði í upphafi enduirminninga,
sem hún skrifaði á efri árum, að
þeir væm gæfusamir, sem fædd
ust, þegar mikil frelsisbarátta
væri að færast í aukana. Það féll
henni í skaut. Henni féll það einn-
ig' í skaut að fæðast af fólki, er
gengið hafði fram fyrir skjöldu '
stórviðrum aldar sininar og átti
margs að minnast frá skiptum sin
um við samfélagið, í borg, þar sem
mörg senna hafði verið háð til
framdráttar mannúð og mannrétt-
indum.
Föðurfaðir hennar Slapp með
naumindum lífs, þegar herlið réðst
á hina sögufirægu kjörréttargöngu
á Pétursvöllum í Manchester ár-
ið 1819, og litlu síðar var honum
rænt til .þiónuistu á brezka flotan
um vestan haifs. Þegar h ann komst
heim afitur úr þeirri áþján, var
allt skyldulið hans horfið, Mkt og
jörðin hefði gfeypt það, og enginn
vissi, hvað af því var orðið Kona
þessa ævintýramanns, föðurmóðir
Emmelínu, stóð hins vegar framar-
lega í ^lokki Ríkarðs Cobdens
sem hóf baráttu sína gegn hinum
háa korntolli árið 1838 og hafði
að lokum sigur. En hún hafði
ekki aðeins tileinkað sér andúð
Cobdens á korntollinum og afleið-
ingurn hans, dýrtíðinni og örbirgð
verkalýðsins. Hann var lífca frið-
Stúart Mill
— höfundur hns nafntogaða rits, Kúg-
un kvenna.
arsinni og gagnrýndi hina ögrandi
utanríkiissfcefnu Breta, hervæðingu
og ásælni til landa um alliar jairð-
ir. Þeir voru kalllaðir Manchester-
menn, er fyigdu honum að þeim
málum, og amma Emmelínu var
ein þeirra.
Faðir EmmeMnu hét Róbert
Goulden, kunnur leikari og fram-
kvæmdastjóiri verksmiðju, þar S'em
lituim var þrykkt í baðmullarvoð-
ir Hann kvæntist bóndadóttur
f.rá Mön, þar sem manngildishug-
sjónir stóðu á ævafornum rótum
og lýðréttindi voru mönnum sam-
grónari en víðast annars staðar.
Fram eftir ævi Róberts Gould-
ens var Manchester enn eitt öfl-
ugasta vígi þeirra, sem börðust
fyrir auknum mannréttindum, og
þar var í senn höfuðsetur hinr.ar
ungu kvenfrelsishreyfinigar og að-
setursstaður atkvæðamii'killa sam-
taka, sem börðust gegn þræla-
haldi og undirokun manna sakir
hörundsiitar þeirra Hvort tveggja
átti sér hljómgrunn á heimili
Gould©nishjónanna, og Róbert var
framarliaga í flokkj þeirra, sem
voru málefni blökkumanna hug-
sifcæð.
Emimelína ólst þannig upp víð
sögur föðurmóður sinnar um hætt-
uir og manmraunir lýðfrelsisbarátt-
unnar í byrjun aldarinmar og bung-
ur fátæks bongaralýðsins á fimmfa
tug al'darinnar, þegar Cobden bar
hæst, frásagnir móðurfrænda
sinna uim hætti og siðu á Mön
samiræður um mannréttinda-
mál þau, sem í brennideplj voru
á bernskuárum hennar. Meðal
þeirra bóka á heimilinu, sem henni
urðu hugstæðastar, var Kofi Tóm-
asar frænda eftir Harriet Beecher
Stowe og Saga frönsku byltingar-
innar eftir Tómas Carlyle, skrif-
uð með þann háska í huga, ex
höfundi virtist vofa yfir Englandi,
ef afturhaldið réði þar ríkjum til
langif.rama.
Hún var enn Mitið barn, er fað-
ir hemmar tók á móti Brooklyn-
prestinum Henry Ward Beecher,
bróður konumnar, sem skrifaði
Kofa Tómaisar, er hann kom til
Manchester til þess að tala máli
svertingja, og fimrn ára gamalM
var henmi fienginn baukur til þess
að safna í skildingúm til styrktar
svörtuim þrælum, er fengið höfðu
frelsi í Bandarikjunum Þannig
fléttuðust þræðimir á milli
frumhierja kvenfirelsislh'reyifingar-
inna>r og þeiirra, sem drengileg-
398
TÍIHINN — SUNNUDAGSBLAÐ