Tíminn Sunnudagsblað - 22.09.1968, Qupperneq 14

vör sunnanvert á eynni, þar sem
heitir Sandur og oft er lenit. Gæti
þá vitavörðurinn og aðrir, sem
þurfa að lenda í Höskuldsey, val-
ið um tvær lendingar eftir áttum
og sjávarföllum. — Lending á
Sandinum gæfist varla verr en
Vogurinn sem margan hefur drep-
ið.
Óðum líður á- daginn. Um mið-
aftansleytið kom Jónas framan af
miðunum með rýran hlut.
— Einhvern tíma hefurðu fleytt
meiri afla að landi í Höskuldsey,
sagði ég við hann í lendingunni.
— Já, blessaður vertu. Það er
enginn fiskur hérna í Álkantinum
núna. Þetta er varla einu sinni í
kjaftinn á stráknum, sagði hann.
Og ráðskonan keypti allan afl-
ann í svanginn á sínum rösku
strákum.
Og svo fórum við að litast um
á þessu litla eylandi.
Höskuldsey er ein af suðureyj-
um Breiðafjarðar, um 8 sjómílur
1 vesturátt frá Stykkishólmi og 4—
5 sjómílur í hánorður frá Bjam-
arhafnarfjalli í Helgafellssveit, og
því álíka utarlega á firðinum og
Oddbjarnársker sem er langt norð-
ur á firði og telst til Vestureyja.
Eyjarnar á Breiðafirði eru flest-
ar lengri frá austri til vesturs en
suðri til norðurs og flestar hærri
að norðanverðu. Höskuldsey er dá-
lítið öðruvísi farið. Hún er að vísu
örlítið hærri að norðanverðu, en
mun mælast lengri frá norðri til
suðurs en austri til vesturs. Ann-
ars er hún um flæðar, þegar tang-
ar og flúðir vestur af henni, sem
mynda voginn, eru komnir í kaf.
eins og brot úr hring. Hún er
marflöt, lág úr sjó, sviplitil og ein
sú allra minnsta sem byggð hefur
verið. Oddbjarnarsker eitt er
minna, af þeim eyjurn sem menn
hafa dvalizt í við sjósókn og veiði-
skap. En ekki er vitað til, að þar
hafi nokkru sinni verið búið um
ársins hring. En þó að Höskulds-
ey sé flöt, dregur samt til hóla
á henni vestanverðri, og verða sum-
ir nefndir síðar. En líklega eru
þessar hólamyndanir ekki annað
en sokknar og uppgrónar verbúða-
tóftir og safnhaugaleifar, þó aldrei
hafi þ-að verið rannsakað.
Ekki fara sagnir af eldri ver-
stöð í Breiðafirði en Höskuldsey,
nema ef til vill Bjarneyjum. Verð-
ur því að fara um verstöðina og
útgerð þaðan nokkrum orðum. En
mjög verður stiklað á stóru, enda
sú saga nokkuð óljós á köflum og
verður að geta í eyðurnar. Fram
eftir öldum er helzt getið þaðari
bátstapa og slysfara — í fornsög-
um, annálum - og bréfum — bæði
í lendingunni og á miðum úti. Er
sú slysasaga í fullu samræmi við
það, sem annars staðar gerðist á
sama tíma.
Kunnust og elzt er sagan af
Þorsteini þorskabít bónda á Helga-
felli. Hann „var mikill aðdrátta-
maður og var jafnan í fiskiróðr-
um“ segir Eyrbyggja En kapp er
bezt með forsjá. og drukknaði Þor-
steinn í fiskiróðri frá Höskuldsey
á fyrri hluta 10. aldar, og gekk
beint úr sjónum inn í fögnuð
í Helgafelli, að sögn smalamanns
sem á þann atburð horfði. Smalar
á íslandi hafa ævinlega verið allra
manna eftirtektasamastir og glögg-
ir á fyrirburði, svo ekki þarf að
efa þessa sögu. En síðast fórst þar
í lendingunni Bjarni formaður
Ejarnason, ásamt þremur sonum
sínum, haustið 1916. Hann var að
koma úr beitufjöru.
Árni Magnússon og Páll Vídalín
geta Höskuldseyjar að nokkru í
Jarðabók sinni 1702. Þeir telja, að
12—14 verbúðir hangi þar uppi.
Hétu þær ýmsum nöfnum, eins og
títt var á þeim árum um sjóbúðir
í verstöðvum, aðrar voru kennd-
ar við formennj er lengi höfðu í
þeim búið, en flestar við jarðir á
landi og byggðar eyjar, er hrófl-
að höfðu þar upp búðum og skips-
uppsátur áttu í Höskuldsey, af
fornum máldögum og bréfum. Má
fara nærri um, hversu reisulegir
þeir kofar hafa verið, þai*. sem
aðstaðan til húsagerðar var með
þeim hætti, að allt þurfti að sækja
til lands nema steinana í fjörunni.
Eðlilega vildu menn ekki eyða
hinu litla graslendi eyjarinnar í
húsatorf og veggjahnaus. — Allir
voru kofarnir fuílir af fólki, kon-
um og körlum á bezta aldri, far-
lama gamalmennum og börnum.
Alls voru þá 50 heimilisfastar
manneskjur í eyjunni, og sjálfsagt
hefur verið þar helmingi fleira
fólk á aðalvertíðum haust og vor.
Þétt var þá setið við ætið í Breiða-
fjarðareyjum, enda lítið til að
borða víða inn til dala.
Jarðabókin lætur liggja að því,
að útræði sé frá Höskuldsey allt
árið. Virðist svo, sem fiskur hafi
haldizt lengur fram eftir öldum í
námunda við Höskuldsey að vetr-
inum en Vestureyjar, t.d. Odd-
bjarnarsker og Bjarneyjar. Enda
er stutt úr Höskuldsey í Höskulds-
eyjarálinn, sem er eins konar út-
skot úr Kolluál, og mun vetrar-
fiskurinn hafa verið sóttur þang-
að. Segir og séra Jón Guðmunds-
son á Helgafelli í sóknarlýsingu
rúriiri öld seinna (1842):) í Hösk-
uldsey er útræði nema um hávet-
urinn. Hélzt svo jafnan meðan út-
ræði var í Höskuldsey. —
Árið 1911, þegar Páll Guðmunds
son, faðir Jónasar leiðsögumanns
míps, fór að búa í Höskuldsey,
héngu þar enn uppi átta verbúðir,
og voru skipshafnir í þeim öllum
haust og vor. Jónas man vel eftir
þeim búðum. Ekki voru það ýkja
reisuleg hús né vistleg — var þó
talið, að þau hefðu verið mun
verri áður, Allar voru þar búðir
reftar upp frá veggjunum á mæni-
ás, sem lá á göflunum, og voru
víðast ein eða tvær stoðir úr gólfi
upp undir ásinn, svo að hann ekki
svignaði um of eða brotnaði und-
an þringa Joaksins. Ekki gat meðal-
maður staðið uppréttur í þessum
búðum nema rétt undir mæniásn-
um á miðju gólfi. Moldareólf var
í þeim öllum. Og innst, fyrir þver-
um gafli, var hlaðinn bálkur úr
grjóti. Á hann var breitt þurrt
þang í upphafi hverrar vertíðar,
og þar sváfu vermenn um nætur,
allir í einu fleti og breiddu á sig
brekán eða sængur. f þessari vist-
arveru voru líka öll matföng
geymd og eldaður maturinn, beitt-
ár lóðirnar með krækling, sem
sækja varð til lands eða næstu eyj
ar, því ekki var um slík hlunnindi
að ræða í Höskuldsey
Verbúðirnar stóðu allar upp frá
lendingunni á vesturhluta eyjar-
innar. Hjallarnir flestir norður af
þeim allt norður á Brimnes, sem
er nyrzti hluti eyjarinnar. Meðan
fleiri búðir voru í Höskuldsey, mun
þeim hafa verið raðað sunnanverðu
við Voginn, alla leið út á Kóra og
kringum hann.
Vogurinn var lífæð Höskuldseyj
ar. Á honum byggðist allt útræði
og tilvera manna í Höskuldsey,
a.m.k. þangað til að vitinn var
byggður þar. Verður þvi enn að
fara um hann nokkrum orðum.
Þarna er þó um engan vog að ræða
í venjulegri merkingu þess orðs,
nema þegar sérstaklega stendur á
sjó. Um snfastrauma mun vera í
honum dágóð og örugg lending,
734
X f M 1 N N — SUNNUDAGSBLAÐ