Tíminn Sunnudagsblað - 07.12.1969, Síða 5

pr fcomiÖ‘!. 9em sýslumaður hefur
lón Thoroddsen vafalitið þurft víft*
*6 fara á yfírrelðum aínum, bœði
feínt að kvöldi að’a snamma morg- ;
ýns, og þvðtr fíantifts HaMein
afcki þanníg kvæðí Draölimannsí
„Oft um ljúifar, Ijósar sumarnætur,
|aeðist kivæðið fram í skáldsins
6nd“. Enda mun það orð að sönnu.
Eftir að hafa marglesið hina litlu
ferðasögu Jóns Thoroddsens, hef
ég alllengi hugsað til annarar lítiU-
ar ferðasögu. Sú ferð var farin fyr-
ir fullurn fjörutíu árum á albjartri
snemmsumarsnóttu. Ég játa fús-
lega, hvað þessar tvær litlu ferða-
sögur snertir. mun þar allólíku
saman að jafna. Sú eldri var farin
að haustlagi, sú síðari heiðbjarta
snemmsumarnótt. Þó vill svo tiíl,
að nokkuð eiga þær sameiginlegt,
í eldri sögunni eru tveir menn á
ferð. annar iærður embættisrnað-
ur og stórskáld, en ég var einn nieð
hest minn að félága. Hafði ég því
aðeins hann til að tala við, og svo
náttúruna. og var í hvorugu til-
fellinu í kot vísað. Svo er ég hvorki
skáld né embættismaður. heldur
bóndi — ólærður.
Ferð þessa fór ég að liðnum far-
dögum árið 1928. Ég lagði upp frá
Hafnarfirði, einhesta sem fyrr seg-
ir, á hina ævafornu, fjölförnu leið
milli Selvogssveitar og Hafnarfjarð
ar, sem liggur um þveran Reykja-
nesskagann nyrzt. Yfir fjallið er
farið norðan Lönguhlíðar um
skarð, er Kerlingarskarð heitir, og
er á hinni görnlu Grindskaðaleið.
Mín ferð var gerð til Herdísarvík-
ur, sem er vestust jörð í Selvogi.
og þar með í Árnessýslu. við sjó
fram.
Það Kerlingarskarð. sem „Lítil
ferðasaga“ getur um, er á Snæ-
fellsnesfjallgarði miðjum, eða
sem næst því. í Kerlingarskarðs-
nafninu felst ein'kum hinn litli
skyldleiki með þessiun t'veim ferða
sögum. Þetta er skemmtileg til-
viljun. að leið þeirra þriggja
manna, sem frásögurnar greina
frá, liggja um fjallaskörð, sem
bera sama fáheyrða örnefnið, Kerl-
ingarskarð, og þótt fjallgarðarnir
séu allólíkir, eru báðir kenndir við
nes, Þó er ekkert, sem tengir þessa
fjallgarða saman. En í sínum víða
faðmi halda þessir miklu armar
hinni miklu gullkistu, Faxaflóa, á
hverrar gull mennirnir virðast liafa
verið fulldjarftækir nú á seinni
tímum. Mér finnst það líka
skemmtileg titviljun, að þessi mín
ftlHINN — SUNMJÐAGSBLAÐ
forðasaga skulí vera að fullu skrif-
Uð og frágengin, fjörutlu át'um eft-
ir að hún var farin — á árinu
1968, þegar vera mun rétt eitt
hundrað ár frá dánarári höfundar
hinnar litlu ferðasögunnar, skálds-
ins Jóns Thoroddsens.
Svo sem fyrr segir var eini fé-
lagi minn í þessari ferð hesturinn
sem ég sat á, Staðar-Rauður, feng-
inn frá Staðarstað þá fyrir fáum
árum. Ekki var Rauður minn
neinn gæðingur. en léttur var hann
og þægilegur ásetu, mjög góður
ferðahestur, traustur og hraustur,
svo að érfitt held ég hefði verið
að ofbjóða honum. Þess utan var
Rauður fallegur og vel vaxinn.
K-lukkan tíu að kvöldi lagði ég af
stað frá Hafnarfirði, austur yfir
fjall. Veðrið var unaðslegt, logn og
ekki skýskaf á himni. Á ferð minni
hafði ég hinn gamla og sjálfságða
máta. að fará hægt til að. bvrja
méð, aðeins ferðamannag-utl. en
þess á milli lét ég kasta toppi. All-
Iangur aðdragandi er frá Hafnar-
firði upp að fjalli, allt heldur á
fótinn, en hvergi bratt. Mö-rg
k-ennileiti eru á þessari leið, sem
bera sit-t nafn, og nefni ég hér þau
helztu: Iíelgadalur, og er talið að
þar hafi verið bvggð að fornu, og
sjást þar enn nistir nokkrar, þar
suður af er hið tigulega Helgafell,
Valhnjúk, Mygludalir og þar vest-
ur af Búrfell, sem ein-h-vern tíma
he-fur gosið miklu hraungosi, þar
nokkru austar Húsfell, stórt og
ábúðarmikið. Allt þetta nefnda
svæði má heita, að hafi verið mínar
æsku- og ungdómsheimahagar. Ég
gat því vel raulað fyrir munni mér
hina fornu vísu:
Þessar klappi-r þekkti ég fyrr,
þegar ég var ungur . . .
Úr Mygludölum liggur leiðin
upp á hraunið, sem er hluti hins
úfna og illfæra Húsfellsbruna. í
Mygludölum voru margir vanir að
á smá stund, einkum á austurleið.
þar eð þarna er síðasta grænlendi
nálægt vegi, þar til kemur langt
austur á fjall. Snertispöl upp
í hrauninu eru Kaplatór, en
til forna nefndar Strandartorfur.
Þar átti Strandarkirkja í Selvogi
skógarhögg, en nú sést þar engin
Iirísla.
Á miðnætti var ég kominn all-
hátt í fjallið, þar sem gra3i gróin
hvilft er inn í efsta hluta þess. í
hvilft þessari fóru lausríðandi
oft af baki, einkum á aústur-
Á siðari helmingi nítjándu
aldar var byggt þarna ofurlitið
sæluihús. Kofa þann lét bygg-ja W.
G. Spencer Paterson, skozkur mað-
u-r, forstjóri brennisteinsvinnslun-
ar í Krýsuvík og Brennisteinsfjöll-
um. Brennisteinninn var fluttur á
hestum til Hafnarfjarðar frá báð-
u-m þessum stöðtim, og lá Brenni-
steinsfjal-laleiðin vestur yfir Kerl-
ingarskarð. í áðurnefndri hvilft
var eins konar umhleðslustöð. Til
þessara flutninga þurfti fjölda
hesta, og mun Paterson ha-fa haft
nær sjötiu, og sagðist hann vera
mesti lestamaður íslands. Frá
Brennisteinsfjöllum var brenni-
steinninn seifluttur þannig, að lest
að austan fór ekki lengra en ofan
fyrir skarðið í hvilft þá, sem -hér
er nefnd, og sú, sem frá Hafnar- :
firði ko-fn, stanzaði einnig þarha.
Svo var skipt -um farangur. þanrtig
að önnur lestin tók taagga hinnar
og fór sína leið aftur til baka. Sælu-
húskofann lét Paterson byggja sem
afdrep handa lestamönnum og far-
angri, ef bíða þurfti eftir annarri
hvorri lestinni. Uppruni þessa litla
sæluhúss, hei-d ég, að fæstu-m Sel-
voga-manna hafi verið kunnur. að
hálfri öld iiðinni frá tilkomu þess.
Svona gley-mast á stundum. atvik og
hlutir undrafljótt. í þessu tilfelli
gat ég, nýkominn í hreppinn frætt
þá um þetía.
Ég vék Rauð í hvilftina, út af
götunni iítið eitt til vinstri, að
litlu tóftinni, sem enn var all-
stæðileg, teymdi hann upp í hrelck-
una, spretti af hnakk og beizli. lét
vel að Rauði og sagði við hann, að
nú skyldi hann blása mæðinni, því
„við eigum brekku eftir, hún er
há“.
Nú var lægst stund nætur, þeg-
ar náttúran tekur að mestu á sig
náðir litla stund — enginn and-
blær, ekkert hljóð. Og einmana
ferðalangur hefur heldur ekki hátt
u-m sig. Eina hijóðið, sem ég hevrði,
var þegar Rauður minn kiippti
grængresið ótt og reglubundið, svo
og hinn lági andardráttur náttúr-
unnar, sem maður skynjar aðeins,
þegar öll önnu-r hljóð þagna. Ég
settist með hnakktösku mína frani-
an undir öðrum dyrakampinum og
fékk mér ofurlítinn miðnæturbita,
og Rauður fékk sinn hl-uta. Ég fór
að liug-sa um það lí-f og starf, sem
hér fór fram fyrir sem næst hálfri
öld. Hér heyrðust ekki lengur æða-
slög athafnalífsins. Nú blundaði
989