Tíminn Sunnudagsblað - 15.11.1970, Blaðsíða 16

Grærtlendingar á bryggju i Scoresbysundi. Búið upp á íslenzku hestana á Grænlandl.
sláturtíðina á einskis manns landi,
því þá var dómurinn enn ekki fall-
inn Dönum í vil, sá er ég nefndi
áðan. En þetta bar sem sagt engan
árangur. Dýrin drápust öll.
— Vita menn hvað varð þeim
að fjörtjóni?
— Já. Það eru til krufningar-
skýrslur um þetta, og það var tal-
ið, að upp hefði komið bráðapest
í hópnum. En hér kom fleira til.
Eitt dvrið dó úr sullaveiki, annað
lenti í sjálfheldu í gili og varð þar
til.
— Hvar voru dýrin látin ganga?
— Sum voru höfð austur í Gunn
arsholti, önnur uppi í Skorradal í
Borgarfirði. Ef til vill hefði út-
koman orðið eitthvað betri, ef þau
hefðu strax verið flutt upp á há-
lendið.
— Þú ert þá sem sagt ekkert
sérlega hlynntur slíkum innflutn-
ingi?
— Ja, það mundi sjálfsagt
gleðja augað að hafa hér sauð-
naut, því að þetta eru falleg og
mikilfengleg dýr. (Það eru hrein-
dýr líka). Nú, en maður veit aldrei,
nema að leynast kunni á sauðnaut-
um til dæmis sníkjudýr, sem betra
er án að vera en með sér að hafa.
Sama er að segja um sjúkdóma.
Meðal villidýra geta hæglega
leynzt sjúkdómar í stofninum, sem
alls ekki koma fram, fyrr en dýr-
in koma í ókunnugt umhverfi, en
geta þá blossað upp með miklum
krafti. Sjúkdómar meðal sauð-
nauta eru ókannaðir að kalla.
Ég skal segja þér eina sögu
þessu til staðfestingar: Eitt sinn
stóð svo á hjá okkur, leiðangurs-
mönnum, að tík lá á hvolpum.
Einn morguninn, þegar við kom-
um á fætur, lá í bæli hennar dauð-
ur refur, sem komið hafði um
nóttina. Hefur hann líklega ætlað
að ná sér í hvolp að éta og gold-
ið fyrir það með lífi sínu. SHkt
var ekki að undra, því að græn-
lenzk hvolpatík er ekkert lamb að
leika við. Skömmu síðar fór að bera
á einkennilegum sjúkdómi í tík*
inni. Hún varð óheyrilega grimim
og vanstillt og drapst að lokum.
Sömu leið fóru hvolpar hennar
allir. Ekki leið á löngu, unz hund-
arnir fóru að verða lasnir og und-
arlegir á líkan hátt og tíkin, og
tókum við þá það ráð að skjóta
þá strax og sá á þeim. Linnti
þessu ekki, fyrr en við höfðum
misst helming hunda okkar.
Seinna upplýstist, að þetta var
hundaæði. Sá sjúkdómur er nefni-
lega landlægur í heimskauts-
refum, þótt ekki komi að sök, fyrr
en sýkillinn kemst í hreint blóð,
ósnortið af óþverranum.
Og það er fleira að varast í
Grænlandi, hvað sjúkdóma snert-
ir. Eitt er tríkínan, örlítill ormur,
sem lifir í vöðvum bjarndýra. Ef
menn éta illa soðið eða illa steikt
bjarndýrakjöt, getur það valdið
hastarlegum veikindum, jafnvel
dauða. Þarna er sjálfsagt stundum
að leita skýringa á því, þegar heim-
skautsfarar látast með dularfull-
um hætti. Það fundust einu sinni
leifar af heimskautsleiðangri þrem
til fjórum áratugum eftir að sögu
hans lauk á ísnum. Hjá mönnun-
um, eða leifum þeirra réttara
sagt, lá bjarndýrshúð af einu dýra
þeirra, sem þeir lögðu að velli og
átu ósoðið á hinni löngu helgöngu
um ísinn. í kjöti, sem enn hékk
við húðina, fannst mikið af tríkín-
um, er að var gáð — löngu, löngu
síðar. Kom það heim við sjúkdóms-
lýsingar, sem fundust í dagbókum
leiðangursmanna, að tríkínur gætu
hafa valdið veikinni.
— Hver var þessi leiðangur?
— Það var Andréeleiðangurinn
svokallaði, sem þeir fóru Svíarnir,
Andrée, Strindberg og Fránkel.
Þeir lögðu af stað til norðurskauts-
ins í loftbelg árið 1897, og það
Sauðnautskálfur, á að gizka tíu daga gamall, yfirgefinn á víðavangi.
904
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ