Tíminn Sunnudagsblað - 15.11.1970, Page 20

Gullgerðarmaðurinn
og kvenfólkið í Höfn
Árið 1754 dó í Kaupmannahöfn
norskur, gullgerðarmaður, Hans
Barhow að nafni. Þegar yfirvöld-
in fóru að kynna sér dánarbúið,
rákust þeir þar á þykkar, hand-
skrifaðar bækur og skjöl, sem
þóttu svo tortryggiíeg, að yfir-
hirðmarskálkurinn lagði hald á
þau. Þetta hefur allt lengi verið
varðveitt i ríkisskjalasafni Dana.
Það eru mörg orð í þessum hand-
skrifuðu bókum, því að þær eru
þykkar eins og símaskrá stórborg-
ar, en stafirnir smáir. t þremur er
ekki annað en útdráttur úr ritum
ýmsum og stólræðum, sem Hans
Barhow hefur ekki viljað gleyma.
í hinn fjórðu eru kynstrin öll af
kjaftasögum, lýsingar á fólki og
atvikum og mergjaðar skrítlur,
sem gengið hafa manna á meðal i
höfuðborg Danaveldis á átjándu
öld. Handrit. þar sem ástandinu
í Noregi var lýst, að manni skilst
á heldur óvægilegan hátt, er nú
týnt, og má vera, að það hafi
verið eyðilagt viljandi. Aftur á
móti hefur gleymzt uppkast að
ævisögu höfundar, einnig mergjað
rit.
Loks er svo það handrit, sem
sérkennilegast þykir — eins konar
drög að íbúaskrá. Það er skrifað
á gríðarstórar arkir. sem skipt hef-
ur verið í tvó dálka, skriftin afar-
smá, og allt þakið blekklessum,
leiðréttingum, viðaukum og at-
hugasemdum. Fyrirsögn er
engin, og höfundur gengur beint
til verks:
„Víngarðsstræti. Þegar maður
gengur inn i það hjá Nikulásar-
kirkju. Á hægri hönd:
Herra Hedemark, yngsti kapel-
án. Hornhúsið. Hefur dóttur Gleer-
ups.
Bredendich, organisti. Á dóttur
og son. Forríkt fólk. Hringjarinn
gerir sér vonir.
Brodersen, sóknarprestur. Fékk
fröken Vogt.
Bókbindari, Fenden. Þar gekk
inn falleg stúlka. Hún býr á efri
hæðinni hjá móður sinni — heitir
jómfrú Cappel. Er kunnug
piltunum.
Feddersen. Kryddsali, er fimm-
tugur. Hefur systurdóttur sína
hjá sér. Hún er snotur stúlka, get-
ur gengið, líklega ætluð Anders.“
Þannig heldur hann áfram, götu
eftir götu, hverfi eftir hverfi, unz
henn hefur skráð athugasemdir,
sem ná til þriðjungs af borg
Kristjáns IV.
Skyldu þetta vera drög að eins
konar borgarskrá, gerð tuttugu
árum áður en yfirvöldin beittu sér
fýrir samantekt slíks rits? Eða er
þetta kannski hagnýtt leiðbein-
ingarit manns, sem af ótrúlegri elju
hafði safnað vitneskju um útlit,
eiginleika og dvalarstaði kven-
fólks, sem hann vildi hafa í minni?
Hans Barhow var norskur prests
sonur, fæddist í Kvernesi við
Kristjánssund árið 1704. Hann
átti systur, sem hét Anna Katrín,
og bróður, sem hér Lars, og 'kape-
lán föður hans, Eilert Hagerup,
sem seinna gekk að eiga Önnu
Katrínu og varð að lokum biskup
i Þrándheimi, kenndi þeim systkin-
unum heima á prestsetrinu í æsku.
Árið 1720 hélt Hans til Kaup-
mannahafnar til háskólanáms, og
hefur því verið þar samtíða son-
um Páls lögmanns Vídalíns, svo
að einliverjir íslendingar séu
nefndir. Hann stundaði guðfræði-
nám: „Át skelfilegan mat og drakk
vatn“. segir hann. „Var í grófum,
Fór stundum f bókasafnið, festi ekki
alltaf hugann við bækurnar.
svörtum sokkum, swn alltaf voetji
blautir af fótraka. Lék elnu sinni
keiluspil í Dauðanum og djöílin*
um. . . Fór stundum í bÓkasafntÓ,
festi ekki alltaf hugann við bælf-
urnar. . . Lauk prófi 1722 og fékík
láð“.
Næstu misseri var hann aðstoð-
arprestur mágs síns, er fengið
hafði embætti í Kalundborg. En
einn góðan veðurdag steig hann á
9kipsfjöl. Hann kom við á Aars.
„Hér var ég i átta daga og drakk
mikið af Björgvinjarbrenmivíni",
en hélt svo ferðinni áfram til
Noregs. Hann settist að í Kver-
nesi, þar sem hann var aðstoðar-
prestur föður síns i fjögur ár.
Engan ýmigust hafði presturinn
ungi á því, sem heimurinn hafði
að bjóða. Einu sinni getur hann
þess í ævisögudrögumim, að hann
hafi „kysst jómfrúna að vild sinni“
í brúðkaupsveizlu. í annað skipti
„kyssti mig prestsmaddaman í
Stangarvík. Ég dansaði og varð
bráðhrifinn af jómfrú Júel frá
Þrándheimi, — það var snotur
stúlka- Var annan eða þriðja í jól-
um hjá van der Lippe, vissi af
henni þar. Drakk mig fullan, svo
að ég sá hvorki dag né dyr“.
Árið 1727 hélt Hans Barhow
aftur til Kaupmannahafnar, gerð-
ist heimiliskennari á ýmsum stöð-
um og predikaði stöku sinnum í
kirkjum borgarinnar. Hann hélt
áfram að gefa ungu stúlkunum
gætur. „Ég iék á jómfrú Bierring,
sagði henni, að hún gæti ekki
dregið andann, ef hún lokaði aug-
unum, og þegar hún ætlaði að
reyna, kyssti ég hana, en hún varð
vond og fór að gráta. Jómfrú Kaas-
böll huggaði hana. sagði henni
hvernig ætti að kyssa — og kyssti
mig“.
Ekki voru það allt jómfrúr, sem
á leið hans urðu. Ilann komst
einnig í kynni við gerðarlegar frúr.
„Seint um kvöld sátum við á
bekknum í Hringnum (Kóngsins
Nýtorg) og kysstumst og töluðum
um ást. Dátinn, sem var á verði,
stóð fyrir aftan okkur og horfði á.
Loks kom hann og sagði, að hann
hefði séð til okkar. Ég gaf honum
átta skildinga, og þá varð hann
blíðmálli. Hún var áköf og aðgangs*
frek, elti mig oft fram 1 dyr og
talaði um óðagotið í mér“.
Árið 1739 lagði Barhow af stað
í langa ferð. Hann var að mestu
leyti erlendis í heilan áratug. í
Jena komst hann i kynni \dð gull-
908
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ