Tíminn Sunnudagsblað - 12.08.1972, Blaðsíða 16

Hornvfk var áöur heimkynni nokkurra fjölskyldna. Nú er þar auön. Húsakostur
var alimikill, bæöi fyrir mannfólk uppi á sjávarbakka og i fjöru, þar sem upp-
sátur var aligott og stutt á fengsæl miö, hvort sem dorgað var fyrir þann gráa
eða guia. Horn sést aö baki. Nú er vitavörðurinn eini ábúandinn á þessum
slóðum.
hönd sina og sagði: „Öskai
Aðalsteinn! Við skulum vera vinir!
„Þakka þér fyrir það”, sagði ég. Þá
hélt hann áfram: Já, það er þetta met
bókina þin. Ég datt ofan á handritið a)
Ljósinu i kotinu. Ég rakst á þetta hjá
honum vini minum, og ég hef svc
gaman-að glugga i það, sem menn eru
aö gera á þessu sviði. Og nú skal ég
segja þér nokkuð: Hjá mér eru núna
tvö handrit. Annað er skrifað af
kennara, sem kann islenzku á þann
hátt, sem krafizt er i skólum . Að
setningaskipan hans og greinar-
merkjum verður ekkert fundið, hvað
þá að stafsetningunni. Þó myndi ég
aldrei treysta mér til að mæla með
handritinu hans. Það vantar i það
sálina — andann. Um þig gegnir
nákvæmlega þveröfugu máli. Þig
skortir hvorki hugmyndaflug né inn-
lifun i verk þitt, en þú hefur enn ekki
náð tökum á sjálfu handverkinu, ef ég
má orða það svo. Nú þarf bara að
útvega þér góðan islenzkukennara og
svo getur þú óhikað haldið áfram á
þeirri braut, sem hugur þinn stendur
til.
Eitthvað á þessa leið fórust
Guðmundi Hagalin orð. Sjálfsagt
hefur hann lika sagt sitthvað fleira,
sem ég er nú búinn að gleyma. Og
hann lét ekki sitja við orðin tóm,
heldur útvegaði hann mér kennara,
sem þá var nýlega seztur að á tsafirði.
Hann hét Haraldur Leósson og var
Eyfirðingur að ætt og uppruna. Hann
hafði numið fræði sin i Þýzkalandi og
auk þess fastnað sér þar konu. Jæja.
Þessi ágæti maður tók nú að sér að
kenna mér islenzkt mál ,,eins og ég
get”, svo notuð séu orð hans sjálfs.
— Þessi kennsla hefur reynzt þér
notadrjúg?
— Þetta var miklu meira en venju-
leg kennsla. Þau hjónin höfðu byggt
sér litið hús inn með hliðinni heima.
Þangað átti ég að koma tvisvar i viku
og vera eina klukkustund i einu.
Reyndin var þó önnur. Þarna var þetta
yndislega heimili opnað upp á gátt
fyrir mér, óverðugum, og það var
næsta algengt, að ég kæmi klukkan
fjögur og sæti fram á kvöld. Gekk svo
tvo næstu vetur. Auðvitað var farið
yfir allt venjulegt námsefni kennslu-
bóka i islenzku, en auk þess opnaði
Haraldur fyrir mér dýrðarheima
islenzkrar tungu eins og þeir birtast i
skáldskap þjóðarinnar i fortið og
nútið. Og Haraldur gerði enn meira, þó
án þess að vita af þvi sjálfur. Hann
hafði yfir sér einhvern þann ljóma
gáfna og sannrar menningar, sem ekki
er svo auðvelt að lýsa, en hlaut að
verka á hvern mann, sem nálægt
honum var. Og ekki var kona hans
siðri á sinn hátt. Hún hafði þegar hér
var komið, náð furðugóðu valdi á
islenzkri tungu og var nú sem óðast að
leggja undir sig bókmenntir þjóðar-
innar. Hún sat oft inni hjá okkur
Haraldi, jafnvel i sjálfum kennslu-
stundunum, fylgdist með öllu og lærði
lika, varpaði stundum fram
spurningum og veitt námi minu aukið
lif og fyllingu. Seinna kom þar að hún
fór að segja mér frá þýzkum bók-
menntum. Sú fræðsla varð mér
sannarlega ekki ónýt, þegar frá leið.
— Þessi kona hlýtur að hafa verið
vel menntuð?
— Já, já. Hún hafði lokið doktors-
prófi i sinu heimalandi, en var auk
þess ákaflega viðlesin og fjölfróð.
Ég veit vel, að þessi orð min eru fá
og fátækleg um of, en þess vildi ég
biðja þá, sem þessar linur lesa, að þeir
rennd'u hryjum hug til Haraldar Leós-
sonar. Hann var mér ekki aðeins vitur
og hjálpsamur kennari, heldur lika
sannur félagi og vinur.
— Nú langar mig, óskar Aðalsteinn,
að spyrja þig spurningar, sem þið, rit-
höfundarnir, eruö sjálfsagt lang-
þreyttir á að svara: Hverja af bókum
þinum þykir þér vænst um?
— Þessu er nú vandsvarað, svo
næmar tilfinningar sem við berum til
þessara andans afkvæma. Skáldsaga
min Grjót og gróður kom út árið 1941,
og hvað sem öðru liður, þá þótti mér
ákaflega vænt um, hve vel henni var
tekið. Ritdómar blaðanna voru mjög
vinsamlegir, en þó þótti mér lang-
vænst um orð próf. Sigurðar Nordals,
þau er hann mælti við mig. Hann
sagði, að bókin væri merkileg i
islenzkum bókmenntum, bæði að stil
og sögugerð. Siðar hef ég orðið þess
var, að þessi saga er ein þekktasta bók
min, og grunar mig, að það sé ekki sizt
að þakka ummælum Nordals, og að
hann hafi haft orð á þessu við fleiri en
mig, enda vita það allir, að þar fer
maður, sem mark er tekið á — einhver
mesti vinur og velgerðamaður
islenzkra bókmennta, auk þess að vera
sjálfur i fremstu röð hérlendra
rithöfunda.
— Þú nefndir þarna áðan, að próf.
Sigurður Nordal hefði látið þessi orð
falla i þin eyru, en ekki skrifað þau.
Hvernig lágu leiðir ykkar saman, þar
sem hann var búsettur i Reykjavik, en
þú á Isafirði?
— Skömmu eftir að Grjót og gróður
kom út, skrapp ég til Reykjavikur. Sú
ferð varð mér einstaklega eftirminni-
leg og lærdómsrik, þvi að þar kynntist
ég þeirri skáldakynslóð, sem var
nokkurn veginn jafnaldra mér. Og
einn góðan veðurdag gerðist sá
atburður, að Sigurður Nordal og frú
ölöf buðu mér heim og voru einstak-
lega elskuleg i minn garð. Þá var það,
sem hann mælti þau orð, sem ég var að
vitna i.
— Skáldakynslóöin, já. Það væri nú
gaman að heyra eitthvað af þeim
nöfnum.
—Ég veit ekki, hvort fólk hefur
ánægju af að lesa langa upptalningu
mannanafna, en af þeim hef ég auð-
vitað nóg. Kemur mér þá fyrst i hug
Hannes Sigfússon, sem ég sé að þú
hefur vitnað til i inngangi þessa
samtals. Þar næst má nefna Jón Dan,
Jón Óskar, Elias Mar, Jón úr Vör, sem
skrifaði mjög fallega um Grjót og
gróður i Útvarpstiöindi - hann var þá
ritstjóri Útvarpstíðinda —. Það er
Flutt á bls. 574
568
Sunnudagsblaö Tímans