Morgunblaðið - 01.05.2004, Blaðsíða 42

UMRÆÐAN
42 LAUGARDAGUR 1. MAÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Eldaskálinn
Brautarholti 3
105 Reykjavík
Sími: 562 1420
www.invita.com
Opið hús: laugardag kl. 10 - 16sunnudag kl. 11 - 15
50–55% AFSLÁTTUR AF
SÝNINGARINNRÉTTINGUM
Rýmum fyrir
nýjum eldhús-
og baðinn-
réttingum
FRÍDAGUR verka-
lýðsins er haldinn há-
tíðlegur 1. maí. Meiri-
hluti þeirra tíu þúsund
einstaklinga sem fylla
raðir ungra sjálfstæð-
ismanna tilheyrir hópi
launafólks. Það er því
ekki úr vegi að reifa
nokkrar hugmyndir
ungra sjálfstæð-
ismanna sem eru til þess fallnar að
bæta hag launþega. Reyndar telja
ungir sjálfstæðismenn hugmyndir
sínar þjóna hagsmunum alls almenn-
ings, enda snýst hugmyndafræði
Sjálfstæðisflokksins ekki um baráttu
stétta gegn hvor annarri.
Þær hugmyndir sem Samband
ungra sjálfstæðismanna hefur gert
að stefnu sinni byggja á trú fé-
lagsmanna á frelsi hvers manns til
orðs og æðis. Ungir sjálfstæðismenn
trúa því að frjálst val einstaklinga sé
grundvöllur hagsældar og forsenda
velfarnaðar sérhvers manns. Rík-
isvaldið eigi því að halda afskiptum
af vinnuveitendum og launþegum í
lágmarki.
Lækkum skatta strax
Fyrst má nefna skattamál. Grund-
völlur frekari hagvaxtar felst í því að
almenningur sjái aukinn hag í því að
sýna frumkvæði og dugnað í starfi.
Til þess að svo megi vera þarf fólk að
geta haldið eftir afrakstri eigin
vinnu. Þess vegna er brýnt að halda
allri skattheimtu í lágmarki. Mik-
ilvæg skref hafa verið stigin í þessa
átt, en betur má ef duga skal. Í
stjórnarsáttmála sem samþykktur
var 23. maí á síðasta ári var því heitið
að á yfirstandandi kjörtímabili yrði
tekjuskattsprósenta á einstaklinga
lækkuð um allt að 4% og virð-
isaukaskattkerfið endurskoðað með
það í huga að bæta kjör almennings.
Það er ákaflega brýnt að staðið verði
við þessi fyrirheit. Samþykkt verði
nú í vor lög sem kveði á um lækkun
tekjuskatts og virðisaukaskattur
verði lækkaður strax á haustþingi.
Slíkar skattalækkanir yrðu veruleg
kjarabót fyrir allan almenning, en
hafa ber í huga að lækkun virð-
isaukaskatts á nauðsynjavörur er
trúlega besta kjarabót sem völ er á
fyrir láglaunafólk. Því er mikilvægt
að áformum um skattalækkanir
verði hrundið í framkvæmd, en án
þess að hækka aðra skatta eða op-
inber gjöld sem ekki voru á lof-
orðalistanum, til dæmis trygginga-
gjald. Þá telur SUS löngu orðið
tímabært að leggja niður stimp-
ilgjöld og vörugjöld sem eru til þess
eins að skekkja samkeppnisstöðu á
markaði og draga úr kaupmætti
fólks. Miklvægt er að ólíkum at-
vinnugreinum sé ekki gert mishátt
undir höfði. Þess vegna er eðlilegt að
fagna hugmyndum fjármálaráð-
herra um að fella niður sjó-
mannaafslátt í áföngum.
Breytt rekstrarform,
betri menntun
Íslenskt menntakerfi hefur verið í
sókn á undanförnum árum með til-
komu nýrra framhaldsskóla og fjölg-
un háskóla. Þá hefur fjölbreytni
náms á öllum skólastigum aukist
vegna aðkomu einkaaðila að rekstri
skólastofnana. Nemendum á há-
skólastigi hefur fjölgað ár frá ári og
fleiri valmöguleikar standa þeim nú
til boða en nokkru sinni áður. Auka
þarf fjölbreytni í námi enn frekar á
öllum skólastigum.
Samband ungra sjálfstæðismanna
hefur ályktað að ríki og sveit-
arfélögum ætti að vera skylt að
greiða sömu upphæð með öllum
nemendum á öllum námsstigum,
hvort sem þeir kjósa að mennta sig í
opinberum eða einkareknum skól-
um. Óheimilt verði að mismuna skól-
um eða einstaklingum með ólíkum
greiðsluupphæðum vegna rekstr-
arforms skólanna. Með þessu fyr-
irkomulagi myndu foreldrar hafa
fleiri valmöguleika fyrir börnin sín
og tekjulágt fólk, jafnt sem tekju-
hátt, hefði efni á að sækja nám í
einkaskólum. Bæjarstjórn Garða-
bæjar hefur fylgt þessari stefnu og
tekið forystu meðal íslenskra sveit-
arfélaga. Annað er að segja um
Reykjavíkurborg, þar sem furð-
urlegrar afstöðu virðist gæta í garð
einkarekinna skóla. Samband ungra
sjálfstæðismanna hélt ráðstefnu um
menntamál fyrr á árinu, þar sem at-
hyglin beindist ekki síst að mál-
efnum grunnskólanna. Í máli Árna
Péturs Jónssonar, formanns skóla-
nefndar Ísaksskóla, kom fram að
rekstrargrundvöllur skólans hefði
versnað eftir að málefni hans heyrðu
undir Reykjarvíkurborg í stað rík-
isins. Er rekstrarstaðan orðin það
slæm að ekki er ljóst hver afdrif
þessa rótgróna skóla verða í framtíð-
inni. Fjandsamleg afstaða Reykja-
víkurborgar til skólans og annarra
einkarekinna grunnskóla hefur gert
það að verkum að það framlag sem
foreldrar hafa þurft að greiða til
skólanna hefur hækkað og dregið úr
möguleikum efnaminni foreldra til
þess að senda börn sín í skólana.
Öflugra heilbrigðiskerfi
Heilbrigðisþjónusta á Íslandi þykir í
flestum tilfellum góð. Hún er að
mestu leyti rekin af hinu opinbera og
er stærsti einstaki útgjaldaliður rík-
isins. Heilbrigðiskerfið er á föstum
fjárlögum frá ríkinu en markmiðið
með því skipulagi er að halda út-
gjöldum þjónustunnar í skefjum.
Það hefur hins vegar ekki skilað til-
ætluðum árangri þar sem útgjöld til
heilbrigðis- og tryggingamála hafa
aukist jafnt og þétt og nema þau nú
um 110 milljarðar króna sem er rétt
ríflega 40% af útgjöldum ríkisins.
Kröfum um öflugra heilbrigðiskerfi
mun þó að sjálfsögðu aldrei linna.
Ljóst er að útgjöld til heilbrigð-
ismála geta ekki aukist hraðar en
hagvöxtur í landinu býður upp á. Það
er ekki hægt að eyða meiru en aflað
er. Því er nauðsynlegt að freista þess
að ná fram aukinni hagræðingu með
því að breyta rekstrarfyrirkomulagi
í heilbrigðiskerfinu. Þar leikur
einkaframtakið lykilhlutverk. Gera á
einkaaðilum kleift að taka þátt í
rekstri heilbrigðiskerfisins í auknum
mæli með því að skilja að þátt kaup-
anda og seljanda. Hið opinbera
myndi þá áfram fjármagna heil-
brigðisþjónustu og hafa eftirlit með
þvi að hún uppfyllti þær kröfur sem
gerðar eru, þótt reksturinn yrði í
höndum annarra. Íslensk heilbrigð-
isþjónusta hefur á að skipa góðu
starfsfólki. Það eru kreddufullir
kenningarmenn sem halda því fram
að meðal þess ríki engin kostn-
aðarvitund. Það er hins vegar kunn-
ara en frá þurfi að segja að fólk fer
betur með eigið fé en annarra. Með
því að einkaaðilar, svo sem starfsfólk
heilbrigðisstofnana, tæki aukinn
þátt í rekstri heilbrigðiskerfisins
næðist aukin hagræðing í heilbrigð-
iskerfinu og hægt væri að efla heil-
brigðisþjónustu á Íslandi án þess að
ríkisútgjöld vaxi upp úr öllu valdi.
Barátta fyrir
raunverulegum kjarabótum
Dagurinn 1. maí ætti að snúast um
baráttu fyrir raunverulegum kjara-
bótum, almenningi til handa.
Vinstristefnan, stefna skattahækk-
ana og miðstýringar, hefur ekki skil-
að almenningi á íslandi kjarabótum.
Þvert á móti hefur aukið frjálsræði,
minnkandi ríkisafskipti, skattalækk-
anir og samkeppnisrekstur verið það
afl sem hefur og mun áfram stuðla
að auknum kaupmætti og hærri lífs-
gæðum.
Árangur kjarabaráttu
næst með takmörkun
ríkisafskipta
Hafsteinn Þór
Hauksson og Jón
Hákon Halldórsson
skrifa um kjaramál
’Dagurinn 1. maí ættiað snúast um baráttu
fyrir raunverulegum
kjarabótum, almenningi
til handa.‘
Jón Hákon
Halldórsson
Hafsteinn Þór er formaður Sambands
ungra sjálfstæðismanna,
Jón Hákon er framkvæmdastjóri
Sambands ungra sjálfstæðismanna.
Hafsteinn Þór
Hauksson
ÞAÐ er að koma fyrsti maí og lík-
legt að ýmsir góðir menn horfi um öxl
í söknuði og finnist, að hvað sem líður
hefðbundnum fánum og ræðum og
músík sé stéttabar-
áttan á bak og burt.
Enda verður ekki bet-
ur séð en alla daga aðra
sé í fullu gildi það sam-
stillta göngulag okkar
tíma, að stéttabaráttan
sé dauð og gleymd í
bestum markaðsheimi
allra heima.
Allir fá eftir þörfum
Upp í hugann skýst ný-
leg blaðagrein eftir
ungan mann markaðs-
trúaðan, sem vill leggja
sitt til að flýta fyrir út-
för verklýðshreyfingar
og þeirra viðhorfa sem
hún veifar fyrsta maí.
Hann vildi leggja niður
heildarsamninga um
kaup og kjör, enda
gerðu þeir ekki annað
en halda kjörum fólks-
ins niðri og kynda und-
ir allsherjar óánægju.
Þess í stað skuli hver
og einn að semja fyrir sjálfan sig og þá
leysist allur vandi því, segir pistilshöf-
undur: „lögmál framboðs og eft-
irspurnar hvetur aðila vinnumark-
aðarins til að hækka laun til
samræmis við þarfir starfsfólks“. Með
svo dásamlegri aðferð fær hver vinn-
andi maður prýðilegar kjarabætur „í
takt við þarfir sínar.“ Þótt skrýtið sé
hefur hin unga markaðshetja gert í
huga sér að veruleika þá staðleys-
uformúlu, sem einu sinni var látinn
gilda um sælan kommúnisma framtíð-
arinnar: þá vinnur hver eftir getu og
allir fá í sinn hlut eftir þörfum!
Óþarft að hafa mörg orð um að
svona gerast hlutirnir ekki á eyrinni.
Samt er draumsýn hins unga manns
nálægt þeim veruleika sem ákveðinn
hópur manna býr við. Hér er átt við þá
menn sem eiga fyrirtæki og stjórna
þeim og hétu einu sinni yfirstétt – en
svo ókurteislegt orð er nú svotil horfið
úr fjölmiðlum. Og það eru einmitt
þessir menn sem hafa haldið lífi í
stéttabaráttunni, þegar grannt er
skoðað. Þeir hafa svo sannarlega bar-
ist fyrir sínum kjörum af hörku og ár-
angri. Þeir hafa knúið það í gegn að
sjálfsmat þeirra á „þörfum“ forstjóra
og fjármagnseigenda sé ekki bara tek-
ið gilt heldur viðurkennt sem eins-
konar náttúrulögmál.
Um víða veröld
Þetta er vissulega að gerast um allan
heim. Í Bandaríkjunum til dæmis hef-
ur einörð stéttarvitund, sem hjálpar
forstjórum til að meta sjálfa sig og
hver annan til upp til æ meira fjár í
samræmi við „þarfir“, borið mjög rót-
tækan árangur. Þar í landi hefur 1%
þeirra ríkustu tvöfaldað sinn hlut í
þjóðartekjunum á sl. 20 árum eða svo,
og þeir 0,01% sem allra auðugastir eru
hafa sexfaldað sinn skerf. Forstjórar
sem áður tóku til sín 100 sinnum
meira en hver starfsmaður eru nú 400
sinnum dýrari en Meðaljóninn í laun-
um og fríðindum eða meir.
Ekki nóg með að ofurlaunafregnir
eru daglegt fjölmiðlafóður austan hafs
sem vestan. Um leið og fyrrnefndir
stéttabaráttumenn auka tekjur sínar
stórkostlega eflist einnig opinbert vel-
ferðarkerfi fyrir fyrirtækin. Árin
1996-2000 var mikil uppsveifla og fá-
dæma hagnaður vestra. Samt tókst
tveim af hverjum þrem bandarískum
fyrirtækjum á þessum árum að kom-
ast hjá því að greiða skatta af þessu
góðæri – þeim tókst t.d. mætavel að
sýna góðan arð í kauphöllum en núll-
rekstur eða tap á skattskýrslum. Hin-
um stéttvísu þykir þetta ekki nóg, og
þeir hafa sem kunnugt er fengið Bush
forseta með sér í því að létta enn frek-
ar sköttum af þeim ríku. Í Bretlandi
hefur það gerst á stjórnardögum
Tony Blairs, að fátækasti fimmt-
ungur skattgreiðenda er farinn að
bera stærri hluta af heildarskattbyrð-
inni en hann gerði á dögum Mar-
grétar Thatcher, en þeir efnuðustu
þar eftir minna. Meir en svo: efn-
aðasti fimmtungurinn fær í sinn hlut
40% meira af því fé sem
hið opinbera eyðir til
heilbrigðis-, kennslu-
mála og annarra vel-
ferðarmála en það sem
sá fimmtungur fær í
sinn hlut sem fátæk-
astur er. Slíkum tölum
mætti lengi fjölga.
Hér reyna
menn sitt besta
Hér á Íslandi reyna
menn vitanlega að líkja
eftir alþjóðlegum fyr-
irmyndum og gera sam-
anburð við þær að höf-
uðvopni í sinni
stéttarbaráttu. Enn
vantar mikið á, að for-
stjórastéttin hafi náð
bandarískum árangri,
en menn gera vissulega
sitt besta. Yfirmenn
KB-bankans sýndust að
vísu þjófstarta og ekki
taka tillit til jafn-
aðarhefða, sem ekki eru
alveg dauðar í okkar smáa samfélagi.
Þeir urðu að hörfa frá áformum um
glæsilega kaupauka og kauprétt, en
þeirra mun áreiðanlega minnst síðar
með þakklæti sem brautryðjanda
sinnar stéttar: þeir sprengdu svo
stóra bombu að allar aðrar sem síðar
koma munu sýnast smáar, leikurinn
verður auðveldur þeim sem á eftir
fara. Stjórnvöld hér hafa þegar lækk-
að að miklum mun skatta af fyr-
irtækjum og fjármagni en sú barátta
heldur áfram: nú síðast var Versl-
unarráð að reikna það út að enn
þyrfti að gera stórátak í þeim velferð-
armálum fyrirækja. Ungir hægri-
þingmenn setja það nú á oddinn að
banna að opinbera skýrslur um
álagningu skatta og vilja þar með
létta af efnafólki þeirri kvöl, að alls-
konar utanfjárfestingapakk fái tæki-
færi til að hneykslast á þeim „vinnu-
konuútsvörum“ sem eru reyndar
elsta baráttuaðferð hinna best settu
hér á landi.
Daufleg viðbrögð
Sú öfluga stéttabarátta, sem hér hef-
ur verið lýst, vekur merkilega daufleg
viðbrögð, enda þótt hún geri mann-
anna mun mikinn og meiri með hverj-
um degi sem líður. Sumpart stafar
það af íslenskri vanmáttarkennd:
þegar Íslendingum er sagt að „svona
er þetta í útlöndum“ þá fara þeir hjá
sér og vilja ekki verða sér til skamm-
ar með sveitamannafýlu í garð betra
fólks. Gleymum heldur ekki þeirri
einföldu staðreynd, að fæstir þora að
styggja þá sem landið eiga, enda eru
þeir miklu voldugri en stjórn-
málamenn meðan þeir voru og hétu. Í
annan hefur um hríð gengið á með
einsleitri og öflugri hugmynda-
fræðilegri innrætingu, sem hefur með
góðum árangri sett „hina ósýnilegu
hönd“ markaðarins í stað heilags
anda, sem er ekki sýnilegur heldur.
Þessi ósýnilega markaðshönd kemur
í staðinn bæði fyrir siðaboðskap og
pólitíska viðleitni, því það er hún sem
mun vinna það langþráða kraftaverk
að gera gott úr illu. Eða eins og
markaðstrúin segir: nú skuli allir
þjóna sinni sérgæsku af sannri trú-
mennsku og þá mun öllum vel farn-
ast. Græðgi er góð! Innrætingin eins-
leita sér líka til þess, að yngra fólki
finnst gamalt hjal um samstöðu
manna skelfing hallærislegt og ekki
fyrir aðra en lúsera. Hver ein-
staklingur gengur inn á markaðstorg
lífsins sannfærður um að hann hljóti
að verða ofan á í viðskiptunum – enda
hlýðir hann skyldubjartsýni sem
bannar honum að efast um að allt sé
honum sjálfum í hag.
Stéttabaráttan
er á fullu
Árni Bergmann skrifar
um stéttabaráttu
Árni Bergmann
’Gleymumheldur ekki
þeirri einföldu
staðreynd, að
fæstir þora að
styggja þá sem
landið eiga…‘
Höfundur er rithöfundur.