Lesbók Morgunblaðsins - 01.03.2003, Síða 10

10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 1. MARS 2003
B
ARNA- og æskulýðsstarf kirkj-
unnar á sér langa hefð og sögu,
enda er það byggt á traustum
grunni, sem má finna í köllun
kirkjunnar að boða og uppfræða
í trú. Barna- og æskulýðsstarfið
byggist á orðum Jesú í guð-
spjöllunum þar sem fram kemur
mjög jákvætt viðhorf til barna. Kirkjan leitast
við að vera einstaklingnum samferða allt lífið.
Það er köllun kirkjunnar að eiga samleið með
börnum og hefst sú vegferð í skírninni. Í gegn-
um aldirnar hefur kirkjan verið frumkvöðull að
starfi með börnum og unglingum. Áður var það
fyrst og fremst í formi bóklegrar menntunar og
uppfræðslu, en nú á síðustu áratugum hefur
tómstundastarf meðal barna og unglinga einnig
aukist.
Að styrkja, styðja og efla unglinga
Æskulýðsstarf kirkjunnar er kristilegt
fræðslu- og tómstundastarf ætlað ungu fólki á
aldrinum 13 til 20 ára. Það er hluti af
öðru safnaðarstarfi kirkjunnar og hef-
ur sömu markmið, þ.e. að uppfræða í
trúnni á Jesú Krist, miðla kristnum
gildum og boðskap Biblíunnar. Lögð er
áhersla á að skapa unglingunum heil-
brigðan félagsskap og vera vettvangur
fyrir tilvistarspurningar unglinganna. Í
æskulýðsstarfi kirkjunnar hafa leiðtog-
ar og unglingar gullnu regluna að leið-
arljósi: „Allt sem þér viljið, að aðrir
menn gjöri yður, það skuluð þér og
þeim gjöra.“(Mt. 7.12).
Æskulýðsstarfið miðar þannig að því
að styrkja, efla og styðja við ung-
lingana í verkefnum sem mæta þeim á
þessu aldursskeiði. Unglingunum gefst
tækifæri til þess að takast á við spenn-
andi, þroskandi og uppbyggjandi verk-
efni í samfélagi hvert við annað og full-
orðna. Unglingsárin eru mótunartími
og það er ekki síst á þeim árum sem
unglingurinn veltir fyrir sér hinum
ýmsu spurningum lífsins. Samfélag um
trúna getur oft skapað grundvöll fyrir
slíkar umræður. Með þátttöku í æsku-
lýðsstarfinu hefur unglingurinn tæki-
færi til þess að kynnast trúnni og velja
þannig lífsgildi sem skapa jákvæð við-
horf til lífsins sem leggja grunn að sjálf-
styrkingu einstaklingsins og hjálpa
honum að temja sér jákvæða sýn á lífið
og tilveruna.
Allir söfnuðir þjóðkirkjunnar koma
að barna- og unglingastarfi á einn eða
annan hátt. Einna öflugast er barna-
starfið, þá einkum Sunnudagaskólinn, en starf
fyrir unglinga er einkum bundið við stærri söfn-
uði í þéttbýli. Þó eru víða annars staðar sterk
tengsl milli unglinga og kirkjunnar, einkum í
gegnum prestinn. Þá hefur presturinn gott
tækifæri til þess að kynnast unglingunum í
fermingarfræðslunni.
Fyrsta æskulýðsfélagið
Upphaf æskulýðsstarfs kirkjunnar og stofn-
un æskulýðsfélaganna var rökrétt framhald
þess mikla uppgangs sem verið hafði í sunnu-
dagaskólastarfi kirkjunnar um og upp úr 1930.
Þá hafði stofnun KFUM og KFUK í Reykjavík
og eldhugi hins þjóðkunna sr. Friðriks Friðriks-
sonar á fyrstu áratugum þeirrar aldar vakið
umræðu og umhugsun innan kirkjunnar um
mikilvægi barna- og unglingastarfs. Fyrsti
sunnudagaskólinn á landinu var stofnaður
haustið 1892. Jón Helgason, síðar biskup, hafði
kynnst sunnudagskólastarfinu í Danmörku og
fékk bæði kennara og nemendur Prestaskólans
í Reykjavík til liðs við sig. Að jafnaði sóttu um
100 börn þennan sunnudagaskóla sem var í leik-
fimishúsi gamla barnaskólans. Eftir að hafa náð
ákveðnum hápunkti lagðist þetta fyrsta sunnu-
dagskólastarf af veturinn 1899–1900. Hug-
myndin var komin til að vera. Í mars 1903 hóf
Knud Zimsen síðar borgarstjóri sunnudaga-
skólastarf á vegum KFUM. Rúmum þrjátíu ár-
um síðar færðist svo reglulegur vöxtur í starfið.
Með tilkomu æskulýðsfélaganna fékk kirkjan til
liðs við sig ungt fólk sem var tilbúið að hjálpa til í
sunnudagaskólunum. Og þörfin fyrir sunnu-
dagaskólastarfið var augljós. Þannig greinir
Æskulýðsblaðið til dæmis frá því að um 700
börn hafi sótt sunnudagaskóla í Akureyrar-
kirkju að jafnaði haustið 1954. Það voru þá um
10% þeirra sem bjuggu á Akureyri.
Fyrsta formlega æskulýðsfélagið var stofnað
í Akureyrarkirkju 19. október 1947 en þá var sr.
Pétur Sigurgeirsson, síðar biskup yfir Íslandi,
nýkominn til starfa þar. Um sr. Pétur og áhrif
hans á æskulýðsstarf kirkjunnar skrifaði sr.
Bolli Gústavsson m.a.: „Ástæðan til þeirrar fé-
lagsstofnunnar var sú skoðun …sr. Péturs Sig-
urgeirssonar, að tengsl fermingarbarna við
kirkjuna rofnuðu þegar að loknum undirbúningi
og endaðri þeirri athöfn, er þau staðfestu skírn-
arheit sitt og játuðu, að þau vildu vera virkir fé-
lagar í þjóðkirkjunni, reiðubúin að leggja sitt af
mörkum, þegar á þau yrði kallað …“
Stöðugur vöxtur og eldhugi
Fjöldi æskulýðsfélaga var stofnaður á Norð-
urlandi. Reykvíkingar létu ekki sitt eftir liggja
og stofnuðu sín æskulýðsfélög, þótt þörfin væri
önnur þar sem KFUM og KFUK höfðu allt frá
stofnun staðið fyrir öflugu félagsstarfi. Í Laug-
arneskirkju stóðu prestshjónin Vivian og sr.
Garðar Svavarsson fyrir stofnun æskulýðs-
félags 2. febrúar 1954. Tilgangur félagsins var
m.a. að gefa fermingarsystkinum tækifæri til að
halda hópinn, búa þeim hollar og ánægjulegar
tómstundir og efla háttvísi og prúða framkomu
félagsmanna.
Á svipuðum tíma og fyrsti æskulýðsdagurinn
var haldinn hátíðlegur árið 1959 var mikill upp-
gangur í æskulýðsstarfi í kirkjunni. Sumarið áð-
ur höfðu 900 nýfermdir unglingar sótt æsku-
lýðsmót á átta stöðum víðsvegar um landið.
Sífellt fleiri kirkjur settu á fót starf fyrir ung-
lingana. Æskulýðsdagurinn varð fastur liður í
kirkjum landsins og á sumrin flykktust ung-
mennin á kirkjuleg mót.
Á sjötta og sjöunda áratugnum einkenndi
gróska og fjölbreytni starfið. Útgáfa Æskulýðs-
blaðsins, sem byrjað hafði 1949 sem félagsblað
Æskulýðsfélags Akureyrarkirkju, fékk á sig
nýja mynd og níu árum seinna var blaðið orðið
að málgagni Æskulýðsstarfs þjóðkirkjunnar.
Æskulýðssamband kirkjunnar í Hólastifti var
stofnað árið 1959 til að halda utan um samstarf
kirknanna í æskulýðsmálum. Með stofnun sum-
arbúða við Vestmannsvatn fimm árum seinna
lyfti þetta nýja samband grettistaki. Æskulýðs-
starf þjóðkirkjunnar stóð fyrir ungmennaskipt-
um. Fjöldi íslenskra ungmenna hélt ár hvert ut-
an sem skiptinemar og sjálfboðaliðar og hingað
komu stórir hópar ungmenna sem lögðu fram
dýrmæt framlög í svokölluðum vinnubúðum þar
sem unnið var við endurbætur á kirkjum, smíði
sumarbúða o.fl. Tjaldútilegur og ferðir fyrir ný-
fermda unglinga og eldri unglinga urðu sífellt
vinsælli og boðið var upp á ýmis námskeið fyrir
eldri ungmennin. Með unga fólkinu kom líka ný
tónlist inn í kirkjuna og nýyrði eins og „popp-
messa“ urðu til. Kirkjan varð sýnilegri í sam-
félaginu og lét til sín taka í málum ungs fólks.
Með áhuga unga fólksins á enn frekari sam-
skiptum og samstarfi út yfir sóknarmörkin fékk
starfið í Reykjavík á sig nýja mynd upp úr
miðjum níunda áratugnum. Þessi áhugi leiddi til
stofnunar Æskulýðssambands kirkjunnar í
Reykjavíkurprófastdæmi, ÆSKR, árið 1988.
Stofnun ÆSKR blés nýju lífi í kirkjulegt æsku-
lýðsstarf í Reykjavík. Um þetta leyti hófst einn-
ig nýtt starf í kirkjunni fyrir 10–12 ára, sem er í
dag einn helsti vaxtarbroddurinn í barnastarfi
kirkjunnar.
Fjölbreytt og lifandi starf
Starf æskulýðsfélaganna í söfnuðum kirkj-
unnar í dag er fjölbreytt, en einkum tekur starf-
ið mið af þeim unglingum sem sækja það. Fjöldi
þátttakenda og áherslur í starfinu eru breyti-
legar frá einu félagi til annars. Fræðslusvið
Biskupsstofu lét gera úttekt á unglingastarfi
kirkjunnar veturinn 2000–2001. Í úttektinni
kemur fram að þá voru æskulýðsfélög starfandi
í 30 af 105 prestaköllum. Síðan þá hefur æsku-
lýðsfélögum farið fjölgandi. Algengast er að
samverur séu einu sinni í viku yfir vetramán-
uðina og oft eru sterk tengsl við fermingarstarf-
ið.
Algengt er að farið sé í styttri og lengri ferðir,
unnið með þema, gestir fengnir í heimsókn eða
farið í heimsóknir. Þá eru leikjafundir, ratleikir
og þess háttar vinsælt dagskrárefni. Í undir-
búningnum er oftast gert ráð fyrir því að dag-
skráin sé spennandi og uppbyggi-
leg í senn. Ávallt er helgistund með
ritningarlestri og bæn. Í helgi-
stundunum er lögð áhersla á að við
erum að rækta okkur sjálf til vaxt-
ar og þroska í trú. Þar gefst oft
tækifæri til að ræða hluti sem
snerta lífið, tilveruna og trúna.
Einnig leita unglingarnir til leið-
toganna og ræða við þá um sín per-
sónulegu vandamál.
Leiðtogarnir eru mikilvægur
hluti starfsins. Þeir eiga að vera
unglingunum góð fyrirmynd, ræða
við þá um lífið og tilveruna, kenna
þeim um trú og standa fyrir góðum
og uppbyggilegum félagsskap.
Þannig reynir á hæfni leiðtogans í
samskiptum við unglingana.
Helsti viðburður í Æskulýðs-
starfi kirkjunnar í dag er Lands-
mót æskulýðsfélaga, en það er
haldið á hverju hausti. Á landsmót-
ið koma um 200 unglingar af land-
inu öllu. Mótin eru vinsæl og er oft
mikill vöxtur í starfinu í kringum
mótin. Meðal annarra reglulegra
liða í æskulýðsstarfi kirkjunnar eru
leiðtoganámskeið, en það er haldið í
samvinnu við aðila sem sinna kristi-
legu æskulýðsstarfi. Málþing um
æskulýðsstarf er árlega.
Framtíð tómstundastarfs
Æskulýðsstarf kirkjunnar hefur
eins og félagsstarf almennt farið í
gegnum blóma- og vaxtarskeið, en einnig miklar
niðursveiflur. Í dag má sjá ákveðna vakningu í
tómstunda- og félagsstarfi innan kirkjunnar.
Mikil aukning er í þátttöku á námskeiðum og
sameiginlegum viðburðum. Þannig tóku t.d. 100
unglingar þátt í strætóratleik á vegum ÆSKR
fyrir hálfum mánuði.
Ef horft er til framtíðar er meginverkefni í
uppbyggingu og skipulagi æskulýðsstarfs kirkj-
unnar að efla tengsl við foreldra, auka samstarf
við félagasamtök og stuðla að markvissari
menntun fyrir leiðtoga æskulýðstarfsins. Kirkj-
an býr yfir miklum mannauði í þeim fjölmörgu
einstaklingum sem eru reiðubúnir að láta til sín
taka. Vel menntaðir, þjálfaðir og góðir leiðtogar
eru einn helsti grunnur þess að æskulýðsstarf í
söfnuðum landsins geti haldið áfram að
blómstra og dafna. Auk þess þarf að byggja upp
starf fyrir aldurshópinn 16–20 ára.
Æskulýðsstarf kirkjunnar þarf stöðugt að
fylgja eftir áherslum samtímans í tómstunda-
starfi og leita eftir nýjum leiðum til að ná til
unglinganna. Þannig þarf hún að stöðugt að
vera endurskoða æskulýðsstarfið með tilliti til
skipulags, tímasetninga, áherslna o.fl. Á sama
tíma má kirkjan ekki tapa því markmiði kirkju-
legs tómstundastarfs að mynda kærleiksríkt
samfélag friðar og vináttu um trúna á Krist.
Kirkja sem vill taka hlutverk sitt í upphafi nýrr-
ar aldar alvarlega hlýtur að leggja áherslu á
barna- og æskulýðsstarf. Þannig styður hún við
þann vilja foreldra að ala börnin sín upp með já-
kvæðu hugarfari til lífsins.
ÆSKULÝÐSSTARF
KIRKJUNNAR
Æskulýðsdagur þjóðkirkjunnar er á morgun. Hann
hefur verið haldinn fyrsta sunnudag í mars í meira en
40 ár. Þennan dag er athyglinni sérstaklega beint að
börnum og unglingum og þau hvött til virkrar þátttöku
í guðsþjónustum dagsins. Þema dagsins að þessu
sinni er „Lífið er okkar mál“. Hér er fjallað um sögu og
tilgang æskulýðsstarfs kirkjunnar.
„Kirkjan býr yfir miklum mannauði í þeim fjölmörgu einstaklingum sem eru reiðubúnir til þess að láta til sín taka.“
E F T I R S T E FÁ N M Á G U N N L A U G S S O N
Höfundur er fræðslufulltrúi Biskupsstofu.