Lesbók Morgunblaðsins - 12.04.2003, Blaðsíða 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 12. APRÍL 2003 13
KAMMERKÓRINN Vox academica og gleði-
sveitin Rússíbanarnir halda tónleika í Salnum
í Kópavogi annað kvöld kl. 20, ásamt sópr-
ansöngkonunni Sigrúnu
Hjálmtýsdóttur og fiðlu-
leikaranum Sigrúnu Eð-
valdsdóttur.
Efnisskrá tónleikanna
er fjölbreytt en þar ber
sérstaklega til tíðinda
frumflutning á glænýju
tónverki Hróðmars Inga
Sigurbjörnssonar. Verk-
ið, sem er samið sér-
staklega fyrir þessa tón-
leika, er fyrir
kammerkór, hljómsveit,
einleiksfiðlu og sópr-
ansöngkonu og er tónmynd sjö ljóða Ísaks
Harðarsonar úr nýjustu ljóðabók hans, Hjört-
urinn skiptir um dvalarstað. Verkið ber yf-
irskriftina Hjörturinn. „Þetta er tónverk
byggt á sjö af ljóðunum í bók Ísaks,“ segir
tónskáldið. „Sum ljóðin eru mjög trúarleg en
önnur mjög persónuleg. En eins og hjá Ísak er
líka í þeim mikill húmor og hlýja, og ég reyni
að skapa svolitlar andstæður úr ólíkum ljóð-
um og nota stundum allan hópinn saman og
stundum bara Diddú og Rússíbanana, og
stundum bara kórinn – reyni að nýta alla
möguleikana.“ Fyrir nokkrum árum samdi
Hróðmar stórt verk, byggt á Stokkseyr-
arljóðum Ísaks. „Þá ákváðum við að vinna ein-
hvern tíma saman aftur. Í sumar gaukaði
hann svo að mér ljóðabunka og ég fór að
skoða það. Þegar ég var svo beðinn að semja
verk fyrir Vox academica ákvað ég að nota
þessi ljóð. En það var svo skemmtilegt að ég
byrjaði á þessu í sumar. Fyrir ljóðin fékk ég
svo ljóðabókina þegar hún kom formlega út.
Þá voru sum ljóðin ekki lengur eins og þau
voru um sumarið. Í sumum tilfellum er því allt
annað sungið en er í ljóðabókinni og í einu til-
felli er hann búinn að taka út texta sem ég
notaði sem viðlagið í laginu, það er bara ekki
lengur í ljóðinu. Ég hafði mjög gaman af
þessu, því það er líka heimild um vinnu
skáldsins og þróunina í ljóðasmíðinni.“ Hróð-
mar lýsir tónlistinni sem nostalgíu sem teng-
ist mörgum hlutum. „Í fyrsta lagi tileinka ég
verkið minningu Einars Kristjáns Ein-
arssonar stofnanda Rússíbananna, en við
lærðum saman á gítar í Tónskóla Sigursveins
fyrir 25 árum, með Kristni Árnasyni sem spil-
ar núna með þeim. Þannig er þetta nostalgísk
minning um þá tíma, þegar við vorum að
hugsa um alls konar rokkmúsík og fram-
úrstefnupopp. Ég leik mér svolítið að því að
fara til baka á þann hátt líka. Það spillir held-
ur ekki fyrir að hafa Diddú með, en ég hef
ekki samið fyrir hana áður. Hún var æðisleg í
Spilverkinu og ég neita því ekki að ég er svo-
lítið að leita á þau mið. Ég er að gæla svolítið
við þjóðlagarokk eða eitthvað þess háttar.“
Ljóðabók Ísaks Harðarsonar, Stokkseyri,
varð sem fyrr segir neistinn að öðru verki eft-
ir Hróðmar. „Það sem kveikir í mér er það að
mig langi til að syngja ljóð sem ég les – enda
sem ég mikið fyrir söng. Mig langar oft til að
syngja ljóð Ísaks. Það er svo mikil breidd í
ljóðunum hans, hlýja, sársauki og húmor,
þetta finnur maður mjög sterkt. Ljóðin hans
eru oft líka mjög persónuleg og skýr og það
hentar vel í söng.“
Auk Hjartarins verður á efnisskránni
blönduð tónlist fyrir kórinn a capella, söng-
konuna, hljómsveitina og einleikarann, þar á
meðal klezmer-tónlist, íslensk þjóðlög og
Napólísöngvar. Rússíbanana skipa þeir Guðni
Franzson, Jón Skuggi, Kristinn Árnason,
Matthías Hemstock og Tatu Kantomaa en
stjórnandi á tónleikunum er Hákon Leifsson.
Vox academica frumflytur verk eftir Hróðmar Sigurbjörnsson
„Mig langar oft til að
syngja ljóð Ísaks“
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Hjörturinn æfður. Vox academica, Rússíbanar og Diddú undir stjórn Hákons Leifssonar.
Hróðmar I.
Sigurbjörnsson
Á VEL sóttum tónleikum söng kvennakór-
inn Vox Feminae annars vegar Rómönsur
eftir Schumann, og hins vegar Ástarljóð-
avalsa (Liebesliederwaltzer) eftir Brahms.
Tónleikarnir báru yfirskriftina: Til Klöru, –
Klara var eiginkona Schumanns og vinkona
og sálufélagi Brahms og hafði mikil áhrif á þá
báða og verk þeirra, enda framúrskarandi
tónlistarmaður sjálf. Þetta verkefnaval er
metnaðarfullt; – býsna erfið verk og vand-
sungin. Léttleikinn er ekki alltaf það auðveld-
asta að glíma við.
Vox feminae er prýðilegur kór og í nokkuð
góðu formi um þessar mundir. Sérstaklega
eru innraddirnar, – 2. sópran og 1. alt skín-
andi góðar. 2. alt er fulldaufur, og vantar
meiri hljóm, en syngur þó ágætlega. 1. sópr-
an stendur höllum fæti í samanburði við aðr-
ar raddir kórsins, ekki síst þegar kemur að
hæstu hæðinni. Þar er söngurinn oft sár og
klemmdur. Góð raddþjálfun gæti hiklaust
lagað þetta. Í upphafi tónleikanna virtist kór-
inn fremur spenntur, og söngurinn var of
haminn, – of lítil músík í honum. Smám sam-
an hvarf þetta. Rósmarín var eitt best
sungna lagið á fyrri hluta tónleikanna, mjög
músíkalskt og vel og vandlega unnið hvað
snerti styrkleikabreytingar. Túlkunin á þessu
lagi var áhrifamikil og falleg. Í laginu um
Tambúrínuleikarann var það sama uppi á
teningnum, – ljóst að mikil vinna hafði verið
lögð í túlkun og músíkalska útfærslu, en þar
var 1. sópran hljómlítill og óhreinn í hæðinni.
Inn á milli virtist kórinn svo detta í með-
almennsku og söng sem var ekki nógu góður.
En þau augnablik, þar sem maður fann hvers
kórinn er virkilega megnugur voru þó nokkur
og sérskatlega falleg. Lítið dæmi: niðurlag
lagsins um Hina yfirgefnu yngismær var
yndislega fallega sungið, – þar sem kórstjór-
inn dró afar músíkalskt úr styrk og hraða á
áhrifamiklu augnabliki í textanum, – sérdeilis
vel gert; – en strax í næsta lagi náðist ekki
upp nokkur stemning í allt of hægum og lit-
lausum söng. Í lokaerindi lokalagsins var líka
að finna eitt að þessum ljúfu augnablikum,
þegar kórinn söng veikt í upphafi og galdraði
fram óhemju dramatíska og flotta þögn áður
en viðlagið var sungið síðasta sinni. Þessi
góðu augnablik voru bara of fá, og hefðu átt
að ná til alls verksins í heild sinni. Kórinn
hefur alla burði til að halda uppi fallegum og
músíkölskum söng, og vel má heyra að í
mörgu liggur mikil músíkvinna að baki. Út-
haldið er bara ekki nægt og heildarsvipurinn
geldur fyrir það.
Ástarljóðavalsar Brahms voru alla jafna
betur sungnir, – kórnum skipt upp í minni
kór og stærri og jafnvel einsöng. Annað lag
flokksins um dunandi stórfljót var kraftmikið
og ólgandi í túlkun kórsins, og í því næsta
var valstakturinn sérdeilis vel útfærður. Í
laginu Nei, það er óþolandi, var taumnum
sleppt lausum og kórinn söng feiknarvel og
músíkalskt. Annars var þetta eins og fyrir
hlé að góðu augnablikin voru of fá. Í Brahms
olli staða píanósins bak við kórana nokkrum
erfiðleikum, – píanóleikararnir fylgdu söngn-
um ekki nógu vel eftir. Þetta var mest áber-
andi í einsöngslaginu: Hve unaðslegt var líf
mitt fyrrum, þar sem söngkonan hefði ein-
mitt þurft betri fylgni.
Það var óskiljanlegt að kórstjórinn skyldi
ekki nýta sér stjórnandapall sem til staðar er
í húsinu, heldur sitja á stól neðan við sviðið.
Það hlýtur að vera erfitt að ná augnkontakt
og góðu sambandi við svo stóran kór úr
þeirri stöðu, – með nótur fyrir framan sig og
kórinn á pöllum talsvert ofar. Það má ímynda
sér að á þann hátt geti ýmislegt misfarist
sem búið er að leggja vinnu í, – í það minnsta
er þetta afar óeðlileg staða fyrir kórstjóra
andspænis kór.
En hvað um það. Það vantar herslumun á
að Vox feminae nái besta árangri. Betri radd-
þjálfun er nauðsynleg, og meira úthald í mús-
íkölskum söng. Þar er þó hæfileikinn greini-
lega til staðar.
Vantar
herslu-
mun
TÓNLIST
Tónlistarhúsið Ýmir
Kvennakórinn Vox feminae söng Rómönsur op. 69
og 91 eftir Róbert Schumann og Ástarljóðavalsa op.
52 eftir Jóhannes Brahms. Píanóleikarar voru Arn-
hildur Valgarðsdóttir og Ástríður Haraldsdóttir,
stjórnandi var Margrét J. Pálmadóttir. Miðvikudag-
inn 2. apríl kl. 20.30.
KÓRTÓNLEIKAR
Bergþóra Jónsdóttir
FIMMTÁN ár munu liðin frá því er Helga
Ingólfsdóttir, stofnandi og listrænn stjórnandi
Sumartónleika í Skálholti, lék síðast einleik á
höfuðborgarsvæðinu. Ef rétt er skilið nýlegt
Lesbókarviðtal við semballeikarann virðist að
hluta mega skrifa þá löngu bið á skort á hent-
ugum salarkynnum fyrir sembalinn, sem eins
og kunnugt er lágvært hljóðfæri og háðara gjöf-
ulli ómvist en slaghörpur nútímans, enda var
1988 tekið fyrir tónleikahald í Kristskirkju í
Landakoti sem næst kemst nafntoguðum
hljómburði Skálholtskirkju. Það lá því ákveðin
spenna yfir upphafi tónleikanna sl. sunnudags-
kvöld um hvort heyrðin í Tónlistarhúsi Kópa-
vogs, sem þegar þykir hafa sannað sig sem af-
burða píanósalur, stæðist einnig vonir og
væntingar fyrir smágerðari hljóm sembalsins.
Ekki var annað að heyra, a.m.k. ofan af hlið-
arsvölum, en að svo væri. Þó að endurómur Sal-
arins væri vitaskuld ekkert í líkingu við kirkju-
akússtík, heyrðist vel og skýrt í forláta
plokkhörpu Helgu, eftirgerð meistarahljóðfæris
frá ofanverðum miðbarokktíma, og m.a.s. með
furðugóðri fyllingu. Og þó að hægferðugustu
legatóhendingar hefðu ugglaust notið góðs af
lengri ómtíma, kom óviðjafnanlegur tærleiki á
móti sem skilaði jafnvel hröðustu tónarunum
eins og perlum á bandi.
Helga hóf leik sinn með fallegri angurværri
Pavönu í fís-moll eftir Louis (1626–61), elztan
hinna þekktari tónskálda frönsku Couperin-
ættarinnar er náði hátindi með François „Le
Grand“ (d. 1733). Stykkið var samið fyrir til-
komu tempraðrar stillingar og hefði verið gam-
an að heyra hina (þá) óvenjulegu tóntegund í
náttúrustillingu, hefðu ekki nútímaverkin sem á
eftir komu gert aðrar kröfur. Fyrst meðal
þeirra var stutt en hnitmiðuð sjávarlagsmynd í
tónum frá 1988 eftir Hafliða Hallgrímsson
kennd við Strönd, heimili flytjandans á Álfta-
nesi. Næsta verk, Taramgabadi (1998) eftir El-
ínu Gunnlaugsdóttur, var sömuleiðis innblásin
af sjávarsetri, en á öllu suðlægari breiddargráð-
um við Bengalflóa; nokkru lengra verk, spar-
neytnara og kyrrstæðara, líkt og í hitamollu.
Lengst (um 7 mín.) var Lamento (2002) eftir Oli-
ver Kentish er unnið var upp úr Kantötu hans
fyrir Skálholt 1992; hugmyndaríkur „epísódísk-
ur“ harmsöngur, dulítið í anda fancy hljóm-
borðsgreinar brezkra virginalista á síðendur-
reisnartíma, en á nútíma tónmáli. Síðast fyrir
hlé kom svo hin stórbrotna Krómatíska fantasía
og fúga J.S. Bachs í d-moll, að líkindum frá 1720
og e.t.v. meðal fyrstu sembalverka hans gagn-
gert fyrir tempraða stillingu (I. hefti Velstillta
hljómborðsins kom út 1722). Helga, sem leikið
hafði hið undangengna af mikilli en sveigjan-
legri natni, fór hér á kostum, greinilega á ást-
sælum heimavelli, og dró fram höfuðlínur meist-
araverksins með látlausri mýkt hins innsæja
listamanns.
Vorvísa nefndist allviðamikið rapsódískt verk
eftir Karólínu Eiríksdóttur frá 1991 er hljómaði
fyrst eftir hlé. Skiptust þar skemmtilega á
snarpar andstæður hrynrænt skoppandi örkafla
við spyrjandi hugleiðslubrot í anda vorleysinga
og spírandi tillífunargleði. Að síðustu komu tvö
verk eftir miðbarokkmeistarann Georg Böhm
(1661–1733), Jóhanneskantor í Lüneburg og
ásamt Buxtehude í Lübeck meðal fremstu
áhrifavalda hins unga Bachs, ekki sízt í grein
kóralpartítna. Fyrra verkið var af líkum toga, 7
tilbrigði um sálminn Ach wie nichtig, ach wie
flüchtig; vönduð tónsmíð og furðufrjálsleg í
meðferð sálmalagsins þar sem kenndi m.a.
hrynþrifa frá veraldlegum svítudönsum. Seinna
verk Böhms var þríþætt, Forleikur, fúga og eft-
irleikur í g-moll, frekar stutt en óhætt að segja
magnað verk, sem Helga Ingólfsdóttir túlkaði
með sannkölluðum glæsibrag.
Innsæ þekking, látlaus mýkt
Ríkarður Ö. Pálsson
TÓNLIST
Salurinn
Verk eftir L. Couperin, Hafliða Hallgrímsson, Elínu
Gunnlaugsdóttur, Oliver Kentish, J.S. Bach, Karólínu
Eiríksdóttur og G. Böhm. Sunnudaginn 6. apríl kl.
20.
EINLEIKSTÓNLEIKAR
Helga Ingólfsdóttir: Látlaus mýkt hins innsæja listamanns.