Lesbók Morgunblaðsins - 24.01.2004, Síða 14

14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 24. JANÚAR 2004
TILKYNNT hefur verið um
fund á þúsund ára gömlum
múmíum í Síberíu. Múmíurnar,
sem voru 34 talsins, voru sveip-
aðar í þykka hreindýrapelsa og
úlfa- og bjarndýraskinn, auk
þess sem þær báru kop-
argrímur, hringi og málmskildi
og eru þessir munir meðal þess
sem notað hefur verið til að
aldursgreina þær. Fundurinn
átti sér stað í aðeins nokkurra
kílómetra fjarlægð frá norð-
urskautinu og hefur, að sögn
Berlingske Tidende, verið líkt
við fundinn á barnamúmíum á
Grænlandi á áttunda áratug
síðustu aldar.
Að sögn sérfræðinga virðist
sem líkin hafi varðveist fyrir
tilviljun, ekki sé hér um múmí-
ur í líkingu við þær egypsku að
ræða. Þess í stað hafi sífrerinn
varðveitt líkamsleifarnar auk
þess sem kopargrímurnar hafi
einnig átt þar þátt að máli.
Fundur múmíanna þykir þá
undirstrika að Síbería var ekki
eyðiland á öldum áður að sögn
dr. Natalia Fedorova sem segir
svæðið hafa verið hluta al-
þjóðlegs viðskipta- og versl-
unarnets.
Seinkun á
safni Tschumis
EFTIR að hafa reynt í næstum
tvær aldir að fá Breta til að
senda Elgin-stytturnar svo-
nefndu til Grikklands á ný,
ákváðu grísk stjórnvöld að nota
Ólympíuleikana 2004 til að
koma málstað sínum á fram-
færi. Ráðist var í að reisa sér-
stakt safn við rætur Akrópólis
til að hýsa þessar þekktu
marmarastyttur og blasa myndi
við sjónvarpsáhorfendum víða
um heim í útsendingum frá
leikunum sem þannig gætu
fyllst samúð með málstað
Grikkja, fengjust Bretar ekki
a.m.k. til að lána Grikkjum
stytturnar sem Elgin lávarður
keypti við óljósar aðstæður úr
Parþenonhofinu 1801 og
geymdar hafa verið í British
Museum.
Þessi áætlun grískra stjórn-
valda virðist hins vegar nú far-
in út um þúfur þar sem litlar
sem engar líkur virðast á að
byggingu safnsins verði lokið í
tæka tíð fyrir upphaf Ólympíu-
leikanna. Að mati New York
Times munu Grikkir þar með
missa besta tækifæri sem þeim
hefur gefist til þessa til að
vekja málstað sínum fylgi. Nýja
safnið er verk hins þekkta arki-
tekt Bernards Tschumis sem
hannaði það með það í huga að
stytturnar yrðu sýnilegar í um-
hverfi sem líkist hvað mest
upprunalegum aðstæðum í
Parþenon.
Ólíklegt þykir að bresk
stjórnvöld eigi eftir að skipta
um skoðun. Málstaður Grikkja
virðist engu að síður eiga fjölda
stuðningsmanna meðal Breta
og sýndi nýleg könnun samtak-
anna Marbles Reunited, sem
berjast fyrir því að styttunum
verði skilað, að þrír af hverjum
fjórum Bretum vilja að stytt-
unum verði skilað.
Múmíur
finnast
í Síberíu
ERLENT
Tölvuteikning af safni Bernards
Tschumis.
TÆKIFÆRISMYNDIR er sýna fjölskyldur,
vini, merkisstundir, gleði og væntumþykju eru
viðfangsefni sýningarinnar Ólíkt – en líkt sem
Borgarskjalasafn Reykjavíkur hefur sett upp í
sýningarsal Ljósmyndasafns borgarinnar að
Tryggvagötu. Myndirnar eru allar frá fyrri
hluta 20. aldar og koma úr fjölskyldualbúmum
íbúa Birmingham, Alabama, í Bandaríkjunum
og sýna ágætlega heimildagildi slíkra tækifær-
ismynda. En um er að ræða farandsýningu al-
menningsbókasafns Birmingham er byggist á
284 augnabliks- eða tækifærismyndum teknum
á árunum 1900–1950.
Heimildagildið, sagn- og félagsfræðin sem í
myndunum felst, er þungamiðja sýningarinnar
ekki listræn myndbygging og því í raun um eins
konar sjónræna sögusýningu að ræða sem er
vel til þess fallin að vekja sýningargesti til um-
hugsunar jafnt um þá sameiginlegu þætti lífs
okkar sem myndefnið sýnir og lítið virðast
breytast í áranna rás sem og tækni- og þjóð-
félagsbreytingarnar sem óneitanlega hafa líka
sín áhrif.
Sameiginlegir þættir í lífi þeirra sem mynd-
irnar prýða eru líka meginefni sýningarinnar
líkt og heiti hennar gefur til kynna. Algengt
myndefni er til að mynda merkisstundir í lífi
manna, sólskinsdagar við leik, vinafundir og
skemmtanir, en allir þessir föstu myndflokkar
hafa lítið breyst á þeim fimmtíu til hundrað ár-
um sem liðin eru frá töku myndanna, að því
undanskildu að bílamyndir eru e.t.v. á undan-
haldi. Og í dag eins og þá stilla vinir, börn, fjöl-
skyldur og elskendur sér upp fyrir framan
myndavélina á meðan augnablikið er varðveitt.
Augnablikin sem áhorfenda bíða á sýning-
unni eru líka almennt jákvæðar gleðistundir.
Þar má sjá börn að leik, fólk að skemmta sér,
vini fíflast fyrir framan myndavélina og fleira á
svipuðum nótum. Líkt og hjá íslenskum al-
menningi í dag var myndavélin tengd gleði og
skemmtunum í huga Birminghambúa á fyrri
hluta 20. aldar. Og þótt myndirnar séu frá þeim
tíma er aðskilnaðarstefna skildi að líf svartra
og hvítra í Birmingham bendir fátt á mynd-
unum til þess. Sorgir, reiði, neikvæðni og
dekkri hliðar þjóðfélagsins eða fjölskyldulífsins
eru nefnilega sjaldan fest á filmu hjá öllum
þorra manna.
Ólíkt – en líkt segir okkur þannig í raun að-
eins hálfa söguna. Misskýrar, misvel teknar og
eftir mishæfileikaríka myndsmiði eru myndirn-
ar engu að síður áhugaverðar á að líta og hver
mynd segir vissulega sína sögu, sögu sem falist
getur í smáatriðum á borð við klæðnað, hýbílum
og öðrum fylgilhlutum. Við skoðun þessara
uppstilltu og hamingjusömu fjölskyldumynda
skyldi áhorfandinn samt engu að síður hafa í
huga að hér er aðeins hálf sagan sögð og að það
er sá hluti sögunnar sem ljósmyndarinn og við-
fangsefni hans eru reiðubúnir að deila.
Friðarflíkur
Sýningin Flíkur til friðar sem nú stendur yfir
í anddyri og bókasafni Norræna hússins á ekki
síður rætur sínar í fortíðinni en ljósmyndasýn-
ing Borgarskjalasafns. Fortíðin í þessu tilfelli
er hins vegar tékknesku listakonunnar Jana
Výborná-Turunen sem vinnur verk sín út frá
minningum um lífið í hernumdu landi á tímum
kalda stríðsins með það að markmiði að um-
breyta ljótleika í fegurð.
Í verkum Výborná-Turunen felst ljótleikinn í
upprunalegu hlutverki efniviðarins sem hún
vinnur með, handgerðum pappír sem búinn er
til úr efnum tengdum hernaði. Þannig verða
bómullarundirföt tékkneskra hermanna, fall-
hlífarefni, sem og vasaklútar og skyrtur frá
hernum listakonunni að efnivið svo nokkur
dæmi séu nefnd. Umbreyting ljótleikans yfir í
fegurð felst svo í því að fyrirbyggja að text-
ílverkin, eða klæðin sem þessir skúlptúrar í
raun eru, geti verið notaðir í hernaði. Langar
ermar, dreglar, slár og önnur formmyndun
klæðanna er hamlandi fyrir hernaðarátök.
Textílskúlptúra Výborná-Turunen má þó
hins vegar einnig vel virða fyrir sér án þess að
velta fyrir sér þeirri persónulegu friðaryfirlýs-
ingu listakonunnar sem í þeim felst. Enda felur
áhugaverð efnisnotkun og formmyndun skúlp-
túranna í verkum á borð við Múmían og Skugg-
inn í sér að verkin geta staðið fyllilega fyrir
sínu án sögulegra tilvísana þar sem þeir svífa
um loft bókasafnsins. Áhrifin verða hins vegar
óneitanlega meiri er skúlptúrarnir eru settir í
sitt sögulega samhengi og textarnir sem verk-
unum fylgja eiga þar stóran hlut að máli. Fyrir
þeirra tilstilli fá textílskúlptúrarnir líka aukið
vægi líkt og dramatísk frásögn af flóttaæfing-
um tékkneskra skólabarna vegna mögulegrar
kjarnorkuárásar sem fylgir verkinu Veiðin er
eitt áhrifamesta dæmið um.
Gleðistundir og friðarboðskapur
MYNDLIST
BORGARSKJALASAFN REYKJAVÍKUR
Ólíkt – en líkt
Úr fjölskyldualbúmum frá Alabama
Sýningin er opin mánudaga til fimmtudaga
frá kl. 10–20, föstudaga frá kl. 11–19 og um
helgar frá kl. 13–17. Sýningunni lýkur 2. febrúar.
NORRÆNA HÚSIÐ
Flíkur til friðar – Jana Výborná-Turunen
Sýningin er haldin í anddyri og bókasafni hússins.
Hún er opin mánudaga til laugardaga frá kl. 8–17
og sunnudaga frá kl. 12–17. Sýningunni lýkur
29. febrúar.
Morgunblaðið/Jim Smart
Tvíburarnir eftir Jana Výborná-Turunen á sýningunni Flíkur til friðar.
Morgunblaðið/Jim Smart
Sýningargestur virðir fyrir sér ljósmyndir á sýn-
ingu Borgarskjalasafns, Ólíkt – en líkt.
Anna Sigríður Einarsdóttir
LEIKHÓPURINN Thalamus æfir um
þessar mundir leikritið In transit. Verk-
efnið er samvinnuverkefni leikhúsfólks
frá Íslandi, Englandi, Danmörku og Nor-
egi. Sýningin er byggð á viðtölum við fólk
frá viðkomandi löndum og hafa leikhóp-
urinn og leikstjórinn unnið handrit sýn-
ingarinnar út frá sögum viðmælenda. Sú
aðferð sem notuð var við sköpun verksins
kallast „Storytelling“ og er byggð á frá-
sagnahefð og „fysiskum“ möguleikum
leikarans. Sýningin verður sýnd í viðkom-
andi löndum næstkomandi vor en verður
frumsýnd á Litla sviði Borgarleikhússins
hinn 8. febrúar næstkomandi. Sýningin er
að mestu leyti flutt á ensku. Leikstjóri er
Greg Thompson sem er listrænn stjórn-
andi AandBC Theatre Company í Bret-
landi. Greg hefur m.a. sett upp sýningar
hjá The Young Vic og The Royal Shake-
speare Company í London.
Nýr leikhópur
Thalamus er nýr leikhópur, stofnaður af
ungum íslenskum leikurum sem hafa nú þeg-
ar haslað sér völl í íslensku leikhúslífi; Birnu
Hafstein sem leikur í Chicago í Borgarleik-
húsinu, Erlendi Eiríkssyni sem lék í Rómeo
og Júlíu með Vesturportinu, Sólveigu
Guðmundsdóttur sem leikur í Meist-
aranum og Margarítu í Hafnarfjarðarleik-
húsinu og Margréti Kaaber sem leikið
hefur í Prumpuhólnum hjá Möguleikhús-
inu. Öll eiga þau það sameiginlegt að
hafa stundað nám í Bretlandi og unnið
þar með alþjóðlegum hópi listamanna.
Aðrir leikarar í sýningunni eru Maiken
Bernth frá Danmörku, Björn Odegaard
frá Noregi og Sean McGlynn frá Eng-
landi.
Sögusvið er flugvöllur á Íslandi þar
sem fólk frá ýmsum löndum er að bíða
eftir flugi. Farþegarnir, allt ungt fólk,
byrja að tala saman og segja hvert öðru
frá lífi sínu og draumum sínum. Senan er
endurtekin en nú eru farþegarnir á sjö-
tugsaldri. Samræðurnar eru aðrar. Sög-
urnar aðrar. Draumarnir breyttir.
Leikhópurinn fer síðan til Bretlands,
Noregs og Skotlands í leikferð. Verkefnið
hlaut m.a. styrk frá Evrópusambandinu -
Culture 2000, Reykjavíkurborg, Flugleiðum,
menntamálaráðuneytinu og SPRON.
Leikhópurinn Thalmus æfir leikritið In transit.
Leikrit byggt á frásagnarhefð í burðarliðnum
Morgunblaðið/Ásdís