Lesbók Morgunblaðsins - 03.07.2004, Blaðsíða 5

Lesbók Morgunblaðsins ˜ 3. júlí 2004 | 5
an skamms lenti hann á sjónum og hélt sér á
floti. Á augabragði varð hann að pínulitlum
svörtum depli og hvarf í öldudali. Kannski tekst
unga litla að lifa af á sjónum og kannski tekst
honum að snúa aftur til eyjunnar næsta vor.
Ósjálfrátt kallaði ég á eftir honum: „Stattu
þig!!!“
Snæfellsnes, norðurljós og fleira
Frá Vestmannaeyjum héldum við aftur til
Reykjavíkur þar sem við leigðum bíl og keyrð-
um á Snæfellsnes sem er norðan við Reykjavík.
Ísland er nær alþakið mosa og að öllum lík-
indum eru fá lönd í heiminum þar sem hann vex
í eins miklum mæli. Íslenski mosinn er fölari og
öðru vísi lagaður en sá japanski – mosi er þó
alltaf sjálfum sér líkur. Stór hluti eyjunnar er
þakinn hrjúfum hraunbreiðum og hraunið er
vaxið djúpgrænum mosa. Líklega er loftslagið
kjörið fyrir hann. Svo virðist sem mosinn hafi
alltaf verið þarna og dregið í sig þögn norðurs-
ins sem hefur ríkt frá því í árdaga. Vegna þess
hve mikið er um jökla og úrkomu renna margar
fallegar ár um hraunbreiðurnar, hér og þar
myndast krafmiklir hvítir fossar. Þetta er ansi
kynngimagnað landslag. Útsýni af þessu tagi
finnst trúlega aðeins á Íslandi.
Svo lítið er um skóga að segja má að þeir
þekkist ekki á Íslandi. Skógurinn eyddist því
Íslendingar hjuggu hann í eldivið meðan landið
var ennþá fátækt. Sagt er að allt að 99% af upp-
runalega skóglendinu hafi verið fellt af mönn-
um. Fólkið í landinu lifði á heljarþröm og hafði
ekki ráðrúm til að planta nýjum trjám. Það var
hægara sagt en gert að lifa af í þessu harðbýla
landi. Nú er skógarhögg bannað og trjárækt
hafin á ýmsum stöðum en ólíkt því sem gerist í
suðrænum löndum vaxa trén hægt og það líður
langur tími áður en myndast þéttur skógur. Yf-
irleitt eru trén í mesta lagi mannshæðar há.
Þótt lítið sé um há tré eru hraunbreiðurnar
klæddar grænum mosa og hér og þar blómstra
lítil kuldabeltisblóm – þetta er óendanlega fög-
ur sýn. Þegar maður stendur aleinn, mitt í
þessu umhverfi, þá heyrist ekki eitt einasta
hljóð nema vindkviða af og til eða lækjarniður í
fjarska. Þarna er ekkert nema djúp, djúp þögn
sem leiðir hugann inn á við. Á svona augnabliki
líður okkur eins og við séum komin langt aftur í
aldir. Mannlaus þögnin fer þessari eyju ótrú-
lega vel. Íslendingar segja að hún sé full af
draugum en ef svo er þá eru þeir býsna hljóð-
látir.
Snæfellsnes er langt og mjótt og teygir sig
u.þ.b. 100 km í vestur átt. Fremst á nesinu er
eldfjallið Snæfell. Eldfjallið er þakið allmynd-
arlegum jökli. Í skáldsögu Jules Verne Leynd-
ardómar Snæfellsjökuls var 1.400 metra hár
gígurinn hafður að sögusviði og sagður inn-
gangur að iðrum jarðar. Svona er þetta auðvit-
að ekki í alvörunni. Það er undarlegt en maður
fer að taka ótrúlegt ævintýrið trúanlegt þegar
maður stendur við ræturnar og horfir á þetta
dularfulla fjall – við höfðum reyndar ekki tíma
til að klífa það.
Veðrið á Snæfellsnesi var hráslagalegt en út-
sýnið sveik ekki. Þar sem lítið er af frægum
ferðamannastöðum er lítið um ferðalanga og
nesið því ósnortið. Flöt strandlengja teygir sig
eftir sunnanverðu nesinu. Það er mikið af sjó-
fuglum svo svæðið er tilvalið til fuglaskoðunar.
Norðanvert eru nokkrar víkur svo fallegar að
maður missir málið. Klettar sorfnir af jöklum í
árdaga, þögul lón, lítil kirkja með rauðu þaki,
endalausar þekjur af grænum mosa, lág og
hrattlíðandi ský, undarlega löguð fjöll sem
segja ekki neitt, mjúk sina bærist í vindi, kind-
ur á ráfi eftir eigin geðþótta eins og þær séu að
stimpla kommur á víð og dreif, brunnin hlaða
(einhverra hluta vegna eru mörg brunnin hús)
og hey sem búið er að binda fyrir veturinn. Ég
hikaði við að taka mynd því þetta var fegurð af
því tagi sem ekki rúmast á takmörkuðum fleti
ljósmyndar. Landslagið sem blasti við var sam-
ofið víðáttu, órofinni þögn, þungum ilmi sjávar,
hömlulausum vindi sem æðir yfir landið og tíma
sem lýtur eigin lögmáli. Litirnir í landslaginu
eru veðraðir af stanslausum vindi og regni síð-
an í forneskju. Þeir breytast á sérhverju augna-
bliki af völdum veðurs, sjávarfalla og hreyf-
ingar sólar. Þótt ég hefði reynt að fanga þetta
útsýni með myndavél eða framkallað það á
pappír með vísindalegri nákvæmni þá hefði af-
raksturinn orðið eitthvað allt annað en það sem
ég hafði fyrir augunum – andrúmsloftið sem ég
skynjaði hefði horfið að mestu. Af þessum sök-
um kom ekki annað til greina en að gefa sér
góðan tíma til að skoða landslagið gaumgæfi-
lega til að greypa það í minninu. Myndina
geymi ég í einni af varanlegu skúffunum í minn-
inu svo ég geti kallað hana fram með eigin hug-
arorku síðar.
Eflaust ræðst það af árstíðum en það er ótrú-
lega lítið af skordýrum á Íslandi, a.m.k. sáum
við varla eitt einasta skordýr í byrjun sept-
ember. Einu sinni sá ég þó litla kónguló á bað-
herbergi hótelsins. Hún virtist hanga á blá-
þræði. Venjulega finnst mér ekkert tiltökumál
að sjá eina kónguló á baðherbergi en bara í
þetta eina skipti gat ég ekki að því gert að verða
dálítið melankólskur. Mig langaði eiginlega til
að kalla á hana og segja: „Látt þú ekki hugfall-
ast heldur.“ Hvað sem öðru líður þá finnst mér
að fólki sem er illa við skordýr ætti frekar að
fara til Íslands en Borneó.
Sama hvert maður fer á Íslandi eru myndir
til skrauts. Hvort sem um er að ræða heimili,
fína veitingastaði í Reykjavík eða ódýr hótel úti
á landi þá eru myndir í löngum röðum. Oftast er
ekkert pláss eftir á veggjunum. Um er að ræða
vatnslitamyndir, þrykkmyndir og olíumyndir –
allt eftir listamenn staðarins en í hreinskilni
sagt þá voru fáar þeirra sem vöktu með mér
löngun til að hrópa: „Þessi er stórkostleg!!!“
Þær eru einfaldar og kannski má segja um
sumar að þær séu viðvaningslegar og um aðrar
spyr maður jafnvel hvort þær eigi rétt á sér. En
mér duldist ekki að þeir sem höfðu teiknað þær
höfðu gert það af ánægju og þeir sem höfðu
hengt þær upp höfðu gert það af ánægju líka. Í
öllu falli fór ekki á milli mála að Íslendingar
eiga líka marga myndlistarmenn miðað við
höfðatölu. Í þessu landi er það líka hluti af dag-
legu lífi að syngja, skrifa ljóð og ævintýri. Það
virðist sem meira og minna allir taki þátt í ein-
hvers konar listastarfi. Miðað við Japani sem
flytja inn endalausar upplýsingar frá umheim-
inum þá virkar allt þetta frumkvæði mjög frísk-
andi og er mér ráðgáta um leið.
Íslendingar eru fámálgir. Þótt maður ferðist
þá er næstum enginn sem spyr mann: „Hey
hvaðan ert þú?“ Ef maður spyr um eitthvað þá
svara þeir manni vingjarnlega en það er sjald-
gæft að þeir tali við mann að fyrra bragði –
svona lýsir skapgerð þeirra sér.
Ég er oftast mjög athugull hvað hreinlæti
varðar jafnt innan sem utan dyra. Eins og í öðr-
um borgum heimsins var töluvert um veggja-
krot en þetta var ekki bara krass á veggjunum
heldur var oft um að ræða prýðileg listaverk.
Það er notað mikið af steinsteypu í byggingar,
trúlega af því að timbur er dýrt. Jafnvel kirkjur
eru oft byggðar úr steinsteypu. Ég sá ekki
stráka með tagl eitt einasta skipti né heldur
fólk sem labbaði um með vasadiskó. Hvers
vegna veit ég ekki. Þegar maður pantar sér
kaffi fylgir því undantekningalaust súkkulaði
og svo voru margir sem voru með New York
Yankees-derhúfur, hvernig getur staðið á því
þar sem hafnabolti er ekki einu sinni sýndur í
sjónvarpinu?
Þegar ég var á gangi um götur Reykjavíkur
klukkan u.þ.b. tíu um kvöld kom ég auga á skín-
andi græn norðurljós. Mér brá verulega því ég
hafði alls ekki búist við að sjá norðurljós inni í
miðri borg. Ég hafði ekki einu sinni myndavél
með mér og því stóð ég lengi og fylgdist með
þessum gríðarstóra græna borða sem liðaðist
um himininn. Norðurljósin voru mjög skær og
skiptu um lögun á hverju augnabliki. Þau voru
ótrúlega falleg en í raun ekki aðeins falleg í
hefðbundnum skilningi heldur litu þau út fyrir
að hafa einhvers konar yfirnáttúrulega merk-
ingu. Þau litu meira að segja út eins og þau
gætu verið ein birtingarmynd áru þessarar dul-
arfullu norðlægu eyju fullrar af mosa, þögn og
sveimum.
Áður en langt um leið leystust norðurljósin
upp eins og mál sem verður að hvískri og missir
merkingu sína. Að lokum hurfu þau eins og þau
hefðu sogast inn í myrkrið. Eftir að hafa gengið
úr skugga um að þau væru endanlega horfin fór
ég til baka á hlýtt hótelherbergið og sofnaði
djúpum draumlausum svefni.
 Sá texti sem hér birtist er þýðing af japönsku á
köflum úr Title-greininni annars vegar og hins
vegar óbirtum kafla í fyrirhugaðri ferðabók
Murakamis. Nauðsynlegt reyndist að velja úr efn-
inu en meðal þess sem ekki birtist hér eru ýmsar
hagnýtar upplýsingar til japanskra ferðamanna
auk þess sem hann fjallar um ýmsar hliðar á nátt-
úru og mannlífi og í því sambandi má nefna fá-
menni, hveri, Bláa lónið, mat á Íslandi, notkun
greiðslukorta, umferðarmenningu, íslenska hest-
inn og sauðkindina.
og sveimum
Ljósmynd/Yoko Murakami
Murakami segist geyma myndina af íslensku lands-
lagi í einni af varanlegu skúffunum í minninu
svo hann geti kallað hana fram með eigin hugar-
orku síðar. Hér er hann í Bláa lóninu.
Haukur Ingvarsson og Kristín Ingvarsdóttir þýddu.