Íslendingaþættir Tímans - 02.11.1974, Blaðsíða 2

hálfri Vatnsleysu vorið 1922, og bjó þar
alla tið siðan. Hann keytpi ábúðar-
hluta sinn árið 1928. Fyrstu búskapar-
árin voru erfið og raunar allt fram
undir það, að afurðasölulöggjöfin tók
gildi árið 1935. Það var margt, sem olli
bændum erfiðleikum á þeim tima,
m.a. ótryggt verðlag, gengisbyltingar
og heimskreppan. Með mikilli vinnu,
atorku og hyggindum komst Þorsteinn
vel fram úr þessum erfiðleikum. Hann
byggði og bætti jörðina það mikið, að
nú eru tvö gild býli, þar sem : áður var
eitt. Sigurður sonur hans reisti nýbýli
þar árið 1955 og býr að Heiði, en Bragi
hefur búið félagsbúi með foreldrum
sinum hin siðari ár. Búskapartið Þor-
steins varð 52 ár, og er það langur
timi, ekki sizt fyrir bónda, sem alla tið
hefur haft fjölþættum félagsstörfum
að gegna.
Ef huga er rennt yfirsögu Þorsteins,
vekur það furðu, hve afkastamikill
hann var i búskap, jafnframt þvi sem
félagsmálin hlóðust á hann strax á
unga aldri, og alla tið. Auk þess er að
framan getur, var hann kosinn i stjórn
Búnaðarfélags Biskupstungna 1928, og
varð formaður þess 1933 og hélt þvi
sæti, unz yfir lauk. 1 skólanefnd
Biskupstungna frá 1922 til 1962, nema
eitt kjörtimabi.l, og löngum formaður
hennar. Féhirðir Sjúkrasamlags
Biskupstungna frá stofnun 1941, og
jafnframt formaður frá 1946. í stjórn
Nautgriparæktarfélags Biskups-
tungna um langt skeið. Formaður
safnaðarstjórnar Torfastaðakirkju frá
1928 og siðan. 1 stjórn Ræktunarsam-
bandsins Ketilbjarnar 1947-’58. 1 stjórn
Fiskiræktar og veiðifélags Árnesinga
1939-’50. Hann var trúnaðarmaður
Búnaðarfélags íslands i Arnessýslu
1939-’41. Hann var fulltrúi Biskups-
tungna á öllum aðalfundum sam-
vinnuféláganna i héraðinu frá 1932 og
Búnaðarsambands Suðurlands frá
1928.
Þau félagsmálastörf Þorsteins, sem
hér hafa verið talin, eru öll tengd sveit
hans og héraði. En þar hefur komið
fleira til. Hann var fulltrúi Sunnlend-
inga á Btinaðarþingi 1938-’54, formað-
ur Búnaðarfélags Islands 1951-’71, og
þá sjálfkjörinn forseti búnaðarþings.
Hann tók sæti i stjórn Bjargráðasjóðs
1951, og sat þar til 1971, sat i bygginga-
nefnd og stjórn Bændahallarinnar frá
upphafi, og i stjórn Lifeyrissjóðs
bænda frá stofnun hans til dánar-
dægurs. Hann sat i milliþinganefnd
búnaðarþings, sem falið var að endur-
skoða lög Búnaðarfélags íslands, svo
og i miliiþinganefnd þess til að endur-
skoða jarðræktarlögin. Hann var for-
maður stjórnskipaðrar nefndar, sem
falið var aö endurskoða nýbýlalögin
2
1957, og einnig stjórnskipaður i nefnd
til undirbúnings ræktunar holdanauta.
Hann átti einnig um alllangt skeið sæti
i miðstjórn Framsóknarflokksins.
Hér skal upptalningu lokið, og mun
þó ekki allt fulltalið. Þetta sýnir traust
það, sem til Þorsteins var borið, fórn-
fýsi hans og félagshyggju, að þvi
ógleymdu, að hann var samvinnumað-
ur af hugsjón og sannfæringu.
Fyrir störf sin hlaut Þorsteinn
margs konar viðurkenningu: Hann
var kjörinn héiðursfélagi Búnaðarfé-
lags íslands, sæmdur riddarakrossi
hinnar islenzku Fálkaorðu, og einnig
Dannebrogsorðunni.
Þorsteinn kvæntist 18. nóvember
1922 Agústu Jónsdóttur frá Gröf i
Bitru, Strandasýslu. Lifir hún mann
sinn. Þau eignuðust 9 börn, og eru átta
þeirra á lifi. Þau eru: Ingigerður,
starfar i Búnaðarbanka íslands, ógift,
Sigurður, bóndi á Heiði, kvæntur Ólöfu
Brynjólfsdóttur, Steingerður, skrif-
stofustúlka, ekkja Guðna Þorfinns-
sonar, Einar Geir, framkvæmdastjóri,
kvæntur Ingveldi Stefánsdóttur, Kol-
beinn, kaupmaður, kvæntur Erlu Sig-
urðardóttur, Bragi, bóndi á Vatns-
leysu, kvæntur Höllu Bjarnádóttur,
Sigriður, húsmóðir, gift Grétari Br.
Kristjánssyni, og Viðar, skrifstofu-
stjóri Búnaðarfélags tslands, kvæntur
Guðrúnu Gestsdóttur.
Ég hef i stórum dráttum rakið sögu
bóndans á Vatnsleysu. Þáttur hús-
freyjunnar er eftir, en þó er hann bú-
inn, þar sem hann skin i gegn, þegar
ævistörfum Þorsteins er lýst. Frú
Ágústa er „væn kona” i þess orðs
fyllstu merkingu. Stjórnsöm húsmóð-
ir, afburða dugleg og hyggin. Hjónin
voru samhent og barnahópurinn glæsi-
legur og hjálplegur foreldrum sinum.
GestrisniVar i hávegum höfð. Þar fóru
saman höfðinglegar veitingar, glað-
værir og skemmtilegir húsbændur.
Þegar augum er rennt yfir æviferil
Þorsteins á Vatnsleysu, mun flestum
þeim, er til þekkja, finnast starfið
mikið og margháttað. Þorsteinn var
fjölhæfum gáfum gæddur, ágætlega
ritfær og snjall i máli, söngmaður
mikill og söngstjóri ágætur. Hann var
glæsilegur i sjón, bjartur yfirlitum og
fturvaxinn.
Tæpur aldarfjórðungur er liðinn sið-
an ég kynntist Þorsteini fyrst á búnað-
arþingi. Þar voru margir ágætir menn
saman komnir, og i hópi þeirra voru
þrir skólabræður frá Hvanneyri, allir
glæsilegir gáfumenn og forystumenn i
Búnaðarfélagi Islands. Auk Þorsteins
voru skólabræður hans þeir Stein-
grimur Steinþórsson, búnaðarmála-
stjóri og siðar forsætisráðherra, og
Bjarni Asgeirsson, formaður Búnað-
arfélags íslands, sem hafði nokkru áð-
ur verið landbúnaðarráðherra á þriðja
ár, og gegndi hann þvi starfi með
glæsibrag i tvo áratugi.
Á þessum árum var Bændahöllin i
smiðum, en þar þurfti að halda vel á
málum, bæði innan bændastéttarinnar
og gagnvart opinberum aðilum, svo að
settu marki yrði náð, áður en áratugir
liðu. Bygging Bændahallarinnar var
baráttumál Þorsteins, og vann hann ó-
hikað að stórmáli þessu. Það kom sér
vel að fá mann með hæfileikum hans
til að vinna að framgangi þessa máls.
Bændahöllin var „stolt” Þorsteins.
Hann sá fram i timann og vissi sem
var, að með árunum myndi Búnaðar-
félag íslands og Stéttarsamband
bænda þurfa aukið húsrými til starf-
semi sinnar, auk þess sem Hótel Saga
er fyrirmyndar hótel á heimsmæli-
kvarða.
Islendingar hafa verið rómaðir fyrir
gestrisni, og ekki hvað sizt bænda-
stéttin. Þarna koma fram gestrisni og
stórhugur forráðamanna bændastétt-
arinnar, og Þorsteinn notaði hvert
tækifæri til þess að koma máli þessu I
höfn, og eigum við honum mikið að
þakka framgang þessa máls, eins og
svo margra annarra framfaramála
landbúnaðarins. Hann trúði á mátt
moldarinnar og vann ótrauður að
margþættum málefnum sveitanna. Þó
mat hann að verðleikum þéttbýlið og
fann, hve gott samstarf þarf að vera á
milli sveitanna og þéttbýlissvæðanna,
ef báðum á vel að farnast.
Ég á þvi láni að fagna að hafa notið
samstarfs Þorsteins lengi á búnaðar-
þingi, og siðar i stjórn Búnaðarfélags
tslands. Þessa samstarfs minnist ég
með þakklæti og virðíngu.
Fyrir hönd Búnaðarfélags Islands
og bændastéttarinnar þakka ég Þor-
steini giftudrjúg störf, um leið og ég
flyt eiginkonu, börnum og öðrum
vandamönnum innilegar samúðar-
kveöjur.
Blessuð sé minning þessa mæta
manns.
Asgeir Bjarnason
f
Þorsteinn á Vatnsleysu er dáinn.
Helfregnir þurfa ekki skýringa við. Og
i þetta sinn þarf ekki að kynna mann-
inn. Svo þekkt var nafn hans. Agrip af
sögu hans hefur annar fest á blað og
sýnt þar bóndann og félagshyggju-
manninn, þótt fórnir og barátta
langrar og annrikrar ævi verði seint
fullraktar, og sú saga er aldrei sýnd
öll.
Þegar æviferill Þorsteins á Vatns-
íslendingaþættir