Íslendingaþættir Tímans - 19.01.1978, Blaðsíða 13

ist. Segist hann hafa veriö að ferðast
um Borgarfjörð og þá hafi bær sá, er
heitir Gunnlaugssfaðir i Stafholtstung-
um, vakið mjög eftirtekt sina. Mun
stiklaö á stóru. Skrifaöi hann orðrétt:
,,Ég fór þar hjá fyrir tuttugu og tveim-
ur árum (1911) og virtist mér þá, að
hér væri um regulegan kotbæ að ræða.
Bæjarhús voru óálitlegir moldarkofar
og óvistlegir sem mest mátti vera, að
þvi er mér virtist til aö sjá, en innan-
húss var mér sagt, aö jafnan hefði ver-
iðstakur þrifnaður. Sama var að segja
um útihúsin. Ofurlitill túnbleöill var
kringum bæjarhúsin, en hann var ekki
aöeins li'till heldur lika gryttur og
þýfður og á allan hátt mjög óálitleg-
ur...
NU er bærinn Gunnlaugsstaöir svo
breyttur, aö hann er alveg óþekkjan-
legur frá þvi sem áöur var. Þar er nú
allt öðruvísi umhorfs heldur en var
fyrir tuttugu og tveimur árum. Fyrir
neðan bæinn er kominn góöur akvegur
og inaður verður ekkert var viö forar-
fenið, er. ég lentiþar iforðum. Einnig
er nú kominn góður akvegur heim aö
bænum og moldarkofanir, sem fólkið
. bjó i áður eru horfnir, og i þeirra stað
er komið mjög laglegt hUs úr stein-
steypu, og virtist þar vel frá öllu geng-
ið. Fjárhúsin eru lika nýlega byggð, öll
I einu lagi, góðan spöl frá bænum og
viö þau járnvarin heyhlaöa. Fjós og
hesthús, hvort tveggja i einu lagi, er
skammt frá bænum. Nýrækt er mikil
og falleg og nú er túnið oröið allstórt.
Var mér sagt, að engin jörð i þvi ná-
grenni iiefði tekið slikum stakkaskipt-
um siðustu 5-6 árin....”
Þrátt fyrir sérstaklega erfiðar ytri
aðstæður, tókst hjónunum að skila af
sér sliku dagsverki, aö fágætt mun
vera. Lifþeirra erhetjusaga,sem gæti
orðiö mörgu nútlmafólki óþrjótandi
umhugsunarefni. Þau eru glöggt dæmi
um það, hve miklu má til vegar koma,
þegar manndómur, óbilandi kjarkur,
umhyggja og ráðdeild fylgjast að.
Börnin urðu alls sextán. Fjórtán
þeirra voru alin upp heima án þess að
nokkurn tima væri þegin opinber að-
stoð á nokkurn hátt. Tvö voru að
nokkru leyti Ifóstriannarsstaöar. Eru
systkinin öll enn lifandi. Mun slíkt
sjaldgæft, ef ekki einsdæmi á Islandi.
Barnalán sitt þakkaöi Jófriöur guði,
sjálfri sér ekkert. 1 hógværö sinni og
litillæti beygöi hún sig fyrir vilja guös.
Einlæg trú reyndist henni traustur
förunautur i erfiöri lifsbáráttu og
speglaðist frekar i athöfnum en orð-
um. Segir sig sjálft, aö oft hefur
móöirin átt langan og strangan vinnu-
dag við að halda öllum hópnum sinum
og öllu innanhúss I hinum lélegu húsa-
kynnum jafn snyrtilegu og raun bar
vitni. Ekki voru þá þægindi nútimans
nema siður væri. Hún kunni að koma
ull i fat og mjólk i mat, hver flik unnin
heima og marga munna aö fæða. Að-
dáunarvert er, hversu vel var meö litil
efni farið. Heimilishald allt mun hafa
borið vott um hagsýni. Þótt miklu væri
afkastaö, var littá henniað sjá. Á gull-
brúðkaupsaginn hefði hún getað mælt
sig við margar þær konur á likum
aldri, sem að ytri sýn áttu við betri
kjör að búa. Þó að gestsauganu þætti
moldarkofarnir ljótir, bjó þar aldrei
óhreinsál. Einmitt þar varð hetjusag-
an til. 1 þessum litlu moldarþúfum
fæddust börn Jófriðar. Þegar gestinn
bar aftur að garöi eftir tuttugu og
tveggja ára fjarveru, var afreksverk-
inu lokið. Nýbyggð hús og ræktuð tún
blöstu við, flest börnin orðin stálpuð,
sum fulloröin og drógu björg i bú. A
heimilinu rlkti ávallt samheldni, sem
engan skugga bar á. Allir voru sem
einn maður og lögðu hönd á plóginn,
jafnt börn sem fullorðnir. Upp úr
fermingaraldri fóru sum börnin aö
vinna fyrir sér annars staðar. Er þau
fóru ung úr föðurgaröi, fylgdi þeim
móðurhugurinn, varö án efa þeirra
verndarengill og bezti skjöldur, sú
bjarta brynja sem þau varði. Móðirin
vakti si'fellt yfir þeim 1 bænum sinum
og skildi hjartans þagnarmál.
Jófriður var að upplagi harðgerö,
baröi aldrei lóminn, ósérhlifin meö
eindæmum, ávallt létt I máli, hrein-
skilin og djörf. Hispurslaust sagði hún
áiit sitt við hvern sem var. Hún var
alltaf eins, haggaðist aldrei. Engan
hef ég þekkt, sem sýndi meiri snilld og
þolinmæði viö uppeldi barna Sagði hún
mér oft, að aldrei hafi sér liðið betur
en þegar hún sinnti börnum sinum og
hugsaði um þau.Börnin áttu hug henn-
ar óskiptan. Hún fór aldrei langt, var
heima og rækti sin störf af kostgæfni.
Ekkert var hennif jærenaö láta berast
á og ryðja sjálfri sér braut, öllum hóg-
værari.
Jón var virkur starfsmaður i
safnaðarmálum. Sóknarnefndarfor-
maður og meðhjálpari Siðumúlasókn-
ar var hann um langt skeið. Gunn-
laugsstaðahjónin nutu óskiptra vin-
sælda sveitunga sinna og annarra,
sem þeim kynntust. Yfir heimilinu
hvildi heiðrikja og heyrði ég hjónin
aldrei hnýta i nokkurn mann. Var
heimilið ætið umvafið kærleik góðra
nágranna á alla vegu. Mig brestur orö
til að lýsa þeim anda er þar sveif yfir
vötnum og svifur enn. Þegar siminn
var ekki kominn, var nágranninn
heimsótturog náin samskipti mynduð-
ust milli heimila. Ekki alls fyrir löngu
heyrði ég einn son Jófriðar segja, aö
nágrennið þarna hefði verið margfalt
meira virði en allt tryggingarkerfið er
I dag.
Hinn lifsglaði systkinahópur sýndi
ætið foreldrum sinum og gamla
heimilinu mikla ræktarsemi. Var þvi
oft gestkvæmt og glatt á hjalla á
Gunnlaugsstööum. Til dæmis má geta
þess, aö fyrir mörgum árum létu 6
systkinanna ferma börn sin saman i
Siðumúlakirkju og héldu fermingar-
veizluna á Gunnlaugsstööum. A einu
merkisafmæli foreldra sinna komu
systkinin upp aö Gunnlaugsstöðum
með giröingarefni og trjáplöntur og
hófu skógrækt við túnfótinn. Vex nú
fallegur skógarlundur skammt frá
bænum. Barn að aldri átti ég þvi láni
aö fagna að dvelja þarna í ti'u sumur
samfleytt. Fæ ég þaö aldrei fullþakk-
að. Hamingjusamara heimili hef ég
aldrei kynnzt, sem ekki er undarlegt,
þegar á er litið, hve heilsteyptir hús-
ráðendur voru. Ögleymanlegar eru
þærstundir, er öllsystkinin barnabörn
og sveitungar komu saman á Gunn-
laugsstööum. Var þá tekið lagið, svo
aðundir tók i húsinu og dansaö fram á
nótt, þótt baöstofugólfið svignaði. Já,
þar var oft samkomustaður fólks,
enda óviða betra aö koma, þvi aldrei
virtist Jóni og Jófriöi liða betur en inn-
an um ungmenni að leik og tóku fullan
þátt i glaðværð þeirra. Sumarið 1964
stofnuöu systkinin og fjölskyldur
jieirra niöjasamtök. Nú munu afkom-
endurnir vera orönir 165 að tölu.
Þrátt fyrir háan aldur og langan
vinnudag var Jófriði hlift við langvar-
andi veikindum. Hún var alla tið
hraust, sivinnandi og kvik i hreyfing-
um fram á siðustu ár, augun skir og
full af lifsþrótti. Minnið gott og haföi
hún vakandi auga með öllu, sem fram
fór, fylgdist vel með til hinztu stundar.
Hafði hún fótavist þar til nú siðla sum-
ars, en þá var stutt eftir.
Um leið og ég þakka þér, amma
islendingaþættir
13