Íslendingaþættir Tímans - 17.11.1979, Blaðsíða 1

ISLENDINGJ IÞÆTTIR
Laugardagur 17. nóv. 1979. Nr. 38 TÍMANS
Jóhann Hannesson
Stóru-Sandvík
Þann 2. október lést á Landspltalanum I
Reykjavlk Jöhann Hannesson bóndi I
Stóru-Sandvlk í Flóa. Var útför hans gerö
frá Stokkseyrarkirkju laugardaginn 13.
október. Mig langar aö minnast þessa
ágæta vinar mins og nágranna meö þess-
um línum, svo eftirminnilegur samferöa-
maöur varö hann á lifsins leiö.
Jóhann Hannesson fæddist aö
Stóru-Sandvik 1. mars 1912. Hann var
nlunda barn foreldra sinna, hjónanna
Hannesar Magnússonar I Stóru-Sandvlk
og Sigríöar Kristinar Jóhannsdóttur frá
Stokkseyri. Mjög sterkur sunnlenskur
ættbogi stendur aö Jóhanni og þeim
systkinum frá Stóru-Sandvik. Sigrlöur,
móöir hans, var ættuö frá Stokkseyri,
dóttir Jóhanns Diöriks Adólfssonar bónda
þar, sonar Adólfs bónda og hreppstjóra
Petersens á Stokkseyri, er átti fyrir konu
Sigriöi yngstu Jónsdóttur hreppstjóra
hins rfka I Móhúsum Þóröarsonar. Jón
rlki I Móhúsum var frá Drepstokki I
Stokkseyrarhreppi, en móöir hans var
Guölaug Jónsdóttir Bergssonar hrepp-
stjóra Sturlaugssonar I Brattsholti, sem
Bergsætt er kennd viö. Þrjár voru dætur
Jóns rlka og hétu allar Sigrföur. En út af
Sigrlöi elstu var Jóhann i' Sandvik einnig,
hún giftist Jóni bónda og formanni Jóns-
syni á VestriLoftsstööum og var Sigriöur
dóttir þeirra, kona Jóhanns Adólfssonar á
Stokkseyri. í fööurætt átti Jóhann ættir
slnar aö rekja innan Sandvikurhrepps
langt fram: Hannes faöir hans var
Magnússon bónda f Stóru-Sandvik,
Bjarnasonar bónda á Valdastööum 1
Kaldaöarneshverfi Jónssonar, en kona
Bjarna var Helga Magnúsdóttir bónda á
Valdastööum, Gíslasoná’r á Valdastööum
og viöar, Alfssonar prests I Kaldaöarnesi,
Gislasonar prests þar, Alfssonar prests
þar, er vlgöur var til Kaldaöarnesþinga
1636, Jónssonar I Kaldaöarnesi Báröar-
sonar. Móöir Hannesar var Kristln
Hannesdóttir bónda og smiös I
Stóru-Sandvlk Guömundssonar, er
drukknaöi i Olfusá 1842. Hann kom fyrstur
þeirra ættmenna aö Stóru-Sandvik, áriö
1828, þá frá Flóagafli, en var ættaöur frá
Lambafelli undir Eyjafjöllum. Hannes
þessi var afburöasmiöur, sem enn er
kynfylgja þeirra Stóru-Sandvlkurmanna,
en sjálfur sagöi Jóhann mér, aö nafniö
væri rakiö innan ættarinnar til Hannesar
Crumbeck, ensks eöa hollensks manns, er
barst til landsins á ofanveröri sextándu
öld. Bjó hann undir Eyjafjöllum og kenndi
Islendingum nýjar litunaraöferöir á
vaömáli, svo aö hann varö lengi
nafnkunnur á eftir.
Jóhann Hannesson ólst upp I stórum
systkinahóp, uröuþaualls 12, er upp kom-
ust, glaövær og samhent systkini, er
snemma uröu aö leggja hart aö sér.
Foreldrarnir voru orölögö fyrir dugnaö,
oghefiégfyrir satt, aö Sigriöur hafi kom-
iö efnuö aö Stóru-Sandvik, og notiö þar
Móhúsaauösins. En þótt jöröin væri
meöalstór og grasgefin og hlunnindagóö,
dugöi sllkt ekki til, er barnahópurinn tók
aö vaxa. Almannatryggingar voru ekki
komnar til sögunnar, þvf gekk brátt á
þessi efni, sem unga konan færöi í búiö.
Þess 1 staö skapaöi hún annan auö, sem
fólst I óvenju miklu barnaláni, og hún gat
á ævikveldi sinu, 86 ára gömul horft yfir
stærri afkomendahóp en almennt þekkist
I dag.
Jóhann hlaut strax sem unglingur aö
fara aö heiman til allrar almennrar
vinnu, sem þá bauöst. Tæplega tvftugur
hóf hann sjósókn á Hnuveiöurum, var
fyrst kokkur.en slöan ádekkistrax fyrsta
veturinn. Var þá haldiö austur á Hvalbak
og fiskaöur „labri”, en skammt var þetta
úthald þaö sinniö. Jóhann fór svo I
Laugarvatnsskólann veturna 1931—33. Er
skóla lauk snemma um voriö fyrra vetur-
inn I byrjaöan mars snerist hugsun
Jóhanns ekki um annaö en komast á tog-
ara. Hann var meö öllu «x-öinn félaus, en
hitt var enn verra aö komast I gott skips-
rúm. 1 þrjár eöa fjórar vikur eltist hann
viö togaraskipstjóra, sem komuaö landi,
og gekk lítt, fyrr en Jóhann hitti Vilhjálm
Arnason. Haföi Jóhann aldrei séö hann
áöur, en kynnti sig þegar fyrir honum og
falaöist eftir plássi. Kvaöst hann vera
frændi hans — þó langt fram f ættir. Eitt-
hvaö hefur Vilhjálmi litist gæfusamlega á
þessan tvltuga pilt.svo mikiö var víst, aö
skipsrúm útvegaöi hann honum hjá öör-
um togaraskipstjóra, en ættir sfnar röktu
þeir vfst aldrei saman til hlitar.
Þessi saga sem Jóhann sagöi mér öllu
betur sföasta æviár sitt er einkennandi
fyrir allt hans ævistarf síöar meir. Dugn-
aöur samfara hyggindum, koma fram
meö réttar hugmyndir á réttum tfma,
rasa aldrei um ráö fram, komast þó f
mark fyrr en á tilsettum tima. Allt þetta
einkenndi llf hans. Hann var viö sjósókn
af og til næstu arin allt fram I striösbyrj-
un. Veturinn 1940 reri hann f rá Stokkseyri
og lauk þeim róörum um þaö bil er bresk-
ur her settist aö i Kaldaöarnesi og viö
ölfusárbrú á Selfossi. Jóhann var þaö
sumar f laxveiöi og lá viö á Selfossi.
Kynntist hann þar breskum hermönnum
og nam hjá þeim nokkur orö i ensku. Varö
þaö til þess, aö hann fékk einna fyrstur
Islendinga svonefnda „setuliösvinnu” eöa
„bretavinnu”, sem meöal annars var
fólgin I aö aöstoöa enska liösforingja, og
naut þar Jóhann þeirrar kunnáttu sem
hann haföi þegar aflaö sér.
Jóhann stóö stutt viö I Bretavinnunni.
Strax voriö eftir fór hann aftur f lax-
veiöina á Selfossi. A jólaföstu næsta vetur
keypti hann sér bfl. Framtiöin virtist