Íslendingaþættir Tímans - 17.11.1979, Blaðsíða 4

Mjögvar gestkvæmtá Stóru-Reykjum.
Bar þar einkum tvennt til: hvernig
heimiliö var i sveit sett og svo gestrisni I
allra fremstu röö. Marga nótt var þar
vakaöyfir votum klæöum hrakinna feröa-
manna, svo þeir fengju þau þurr og hlý aö
morgni, fyrst í gamla bænum og siöan
nýja húsinu. Á hliöstæöan hátt var hlúö aö
þreyttum og svöngum feröahestum.
Sigtryggur Hallgrimsson var góöur
bóndi. Hann haföi aldrei stórt bú, en hlúöi
vel aö öllum bústoftii og haföi af honum
góöar nytjar. Hann bætti jöröina aö túna-
sléttum.nýræktogbyggingum. Veröur þá
aöhafa i huga, aö fyrstu áratugir þessar-
ar aldar voru oft harla óhagstæöir land-
búnaöi. Árferöi var á stundum meö fá-
dæmum erfitt og viöskiptakreppan eftir
heimsstyrjöldina fyrri vill oft gleymast.
Hún varö ægilegt áfall öllum landslýö, en
ekki si'st bændunum. Og þdtt stund yröi
milli stríöa, skall svo heimskreppan
mikla á upp úr 1930. Þaö þurfti mikla
fyrirhyggju og óbilandi þrek til aö stand-
ast slikarraunir. Hvort tveggja haföi Sig-
tryggur á Stóru-Reykjum til aö bera.
Þegarfram liöustundir skipti hann jörö
sinni og lét sonum sfnum báöum i té land
til stofaunar nýbýla. Garöar byggöi ný-
býliö Reykjavelli en Óskar Reykjarhól.
Sigtryggur ogÁsta héldu áfram búskap á
þriöjungi jaröarinnar og Fanney, dóttir
þeirra, vann aö búinu meö þeim öllum
stundum, sem hún var ekki bundin starfi
sinu á Laugum.
Þótt Stóru-Reykir væru viö hliöina á
einumesta hverasvæöi landsins, var örö-
ugt aö nota þaöan jarövarma vegna þess
hve bærinn stóö miklu hærra en hverirnir.
Nálægt 1940 var þaö mál leyst á þann hátt,
aö leiöa kalt vatn ofan úr Reykjafjalli niö-
ur 1 hver i landi Stóru-Reykja til forhitun-
ar þar og siöan heim i bæinn.
Hag sveitar sinnar og samborgara lét
Sigtryggur sig miklu varöa. Hann var
félagslyndur og ótrauöur samvinnumaö-
ur. Hann gekk f Kaupfélag Þingeyinga
unguraö árum ogvar þar félagsmaöur til
dánardags. Munu fáir hafa veriö þar f
félagsmannatali svo lengi sem hann.
Áöalfundi félagsins sótti hann langflesta.
Hann beitti sér fyrir stofnun félags um
nautgriparækt í sveit sinni og var formaö-
ur þess lengi. Foröagæslumaöur var hann
f fjölda ára. Hann beitti sér fyrir þvi aö
geröur væri akfær vegur um sveitina og
var verkstjóri viö vegagerö í mörg ár.
Sigtryggur á Stóru-Reykjum var fljótur
til nýunga, sem honum þótti sýnt aö til
bóta horföu viö búskapinn, eftir þvi sem
fjárhagur leyföi. Hann var meö fyrstu
bændum i' sveitinni til þess aö kaupa
hestaverkfæri til heyvinnslu, sem á þeim
tfma jaöraöi viö byltingu í tækni.
Hann var einn af stofnendum Garð-
ræktarfélags Reykhverfinga 1904 og lifði
lengstallra stofnendanna. Hann var gerö-
ur aö heiðursfélaga þess áriö 1974.
Ariö 1921 var stofnaö til gráöaostsgerö-
ar úrsauöamjólk f S-Þingeyjarsýslu. Þaö
var nýmæli. Ostasamlag var stofnaö á
A
samvinnugrundvelli. Sigtryggur á
Stóru-Reykjum var meöal áhugamanna
um þessa tilraun, sem menn trúöu aö yröi
til hagsbótafyrir bændur. Hann beitti sér
fyrir þátttöku Reykhverfinga og lét á sinn
kostnaö útbúa kjallarann i ibúöarhúsinu
til ostageröar. Hverahitinn var nýttur til
aö gera mysuost. Þótt þessitilraun tækist
ekki ein^og menn höföu vonaö, var hún
merkilegur þáttur i búnaöarsögu héraö-
sins.
Sigtryggur Hallgrímsson var ham-
hleypa til allrar vinnu, ákafamaöur og
undi ekki seinlæti. Hjálpfýsi hans viö ná-
granna og vini var viö brugöiö og til hans
var mörgum sinnum leitað þegar mikils
þurfti viö, t.d. læknisvitjana og sjúkra-
flutninga, oft viö hinar erfiöustu aöstasö-
ur. Hann fór marga svaöilför þess vegna
og brast aldrei áræöi né karlmennsku. Af
eigin dáö gekk hann oft til liðs viö þá sem
hann vissi aö liðsauka þurftu.
Hann var greindur I besta lagi, las mik-
iö og greip þau tækifæri sem gáfust til
þess aö afla sér þekkingar á málefnum
bænda ograunar hverju sem var. A þjóö-
málum haföi hann mikinn áhuga og fylgd-
ist meö fréttum og viðburöum fram til
hins siöasta. Áhugi hans á mannlifinu lét
honum ekkert mannlegt óviökomandi.
Sigtryggur var allskaprfkur en sáttfús,
trygglyndur og vinmargur. Hann haföi
um margt aö tala og frá mörgu aö segja
og sagöi vel frá.
Hann var trúmaöur og taldi sig hafa
skyldum aö gegna viö kirkju sina aö
Grenjaöarstaö og sýndi þaö í verki.
Á gamals aldri geröist hann einn af
frumherjum aö stofnun Dvalarheimilis
aldraöra á Húsavik og var raunar upp-
hafsmaöur þess máls. Þótt hann þyrfti
ekki sjálfur á skjóli sliks heimilis aö
halda, er þaö nú aö þvi komiö aö taka til
starfa.
Seinasta áriösem Ásta Lovisa liföi voru
þau gömluhjónin á heimili sonar sins og
tengdadóttur, óskars og Steinunnar á
Reykjarhóli. Þar andaöist Asta 17. febrú-
ar 1965. Slöustu búskaparárin á
Stóru-Reykjum höföu þau notiö frábærrar
aðstoðar barna sinna. Og ekki ætti aö
þurfa aö taka fram svo sjálfsagöan hlut
sem þann, aö öll uppvaxtarár sín unnu
börn þeirra aö búi og umbótum á
Stóru-Reykjum meö foreldrum sinum og
áttu sinn stóra þátt i mannlifinu þar.
Þegar nú Sigtryggur hætti búskap 81
árs aö aldri, settist hannað á Reykjarhóli.
Þar naut hann allrar þeirrar umhyggju
sem honum kom best. Hann var enn viö
furöu góöa heilsu og vann búi sonar áins
svo sem kraftarnir leyföu, og þeir voru
alls ekki svo litlir, miöaö viö aldur. Til
dæmis annaöist hann aö miklu leyti um
gróöurhús heimilisins allmörg ár. Getur
tæpast meiri andstæöna f störfum aö
landbúnaöi, en fyrstu ára hans á Dýjakoti
til tómatanna og vi'nberjanna I gróöurhús-
inu á Reykjarhóli.
Innan húss annaöist tengdadóttirin
hann af einstakri umhyggju, og þar var
hann umkringdur afabörnum og langaf-
börnum. Þau hin eldri ræddu viö hann um
áhugamál sln og störf og gættu þess aö
láta hann fylgjast meö þeim. Hin yngri
sátu á hnjámhans. Þaö varlífsreynsla aö
koma aö Reykjarhóli og sjá og kynnast
þvi umhverfi sem þessi öldungur liföi og
hræröist I.
Nokkur siöustu árin tók Sigtryggur aö
þjást af sjóndepru, sem ekki varö ráöin
bót á. Aldrei varö hann þó blindur. Þá var
gott fyrir hann aö eiga sér litla langafa-
stúlku, sem las fyrir hann og sagöi hon
um frá þvl sem hennar augu sáu en hans
ekki.
En vitanlega dvlnuðu kraftarnir.
Hrörnun ellinnar varö ekki umflúin. Eitt
og hálft siöasta áriö dvaldist hann á
Sjúkrahúsinu á Húsavlk, sáttur viö llfiö og
þakklátur fyrir allt, sem fyrir hann var
gert. Þar andaöist hann 27. september
1979.
Ef til vill lýsir fátt betur umhyggju Sig-
tryggs Hallgrimssonar fyrir li'finu en eitt
siðastasamtal hans viö dóttur sina, fáum
dögum áöur en hann andaöist. Hann var
þá áhyggjufullur og uggandi um samtíö-
ina, haröæriö og ýmislegt sem honum
þótti óvænlega horfa. Dóttir hans baö
hann aö hrinda þeim áhyggjum frá sér.
„Hvernig get ég, sem búinn er aö lifa
næstum hundraö ár og á svona marga af-
komendur annaö en haft áhyggjur?” var
svar hans. Þetta svar má taka sem kveöju
hans til samtiðarinnar.
Sigtryggur Hallgrimsson var jarösung-
inn aö Grenjaöarstaö 6. október 1979 aö
viöstöddu miklu fjölmenni.
Stór orö fara illa ef minnst skal þeirra
sem alltaf voru hógværir. Mörg orö fara
heldur ekki vel i minningargrein um vin
sinn, sem alltaf var hlédrægur og vildi
láta lltiö á sér bera, enmannlegt er þaö aö
langa til þess aö þakka fyrir samfylgd og
kynni að leiöarlokum.
1 byrjun þessarar aldar klæddist
islenski sjómaöurinn sjóklæöum úr
skinni. Og svo nærri voru atvinnuhættir
bóndans og sjómannsins steinöldinni, aö
verkfærin voru gjarnan úr beini, svo sem
netamálin og seilanálin. 1 skinnstakk bar
sjómaöurinn aflann frá sjó og geröi aö
aflanum undir beru lofti, hvernig sem
veöur var. Nokkrum áratugum siöar
stendur þessi sann sjómaöur viö
Islendingaþættir
Guðmundi
Heimalandi
Fæddur 16. mars 1902
Dáinn 9. október 1979