Íslendingaþættir Tímans - 17.11.1979, Blaðsíða 2

ráöin. Hann ætlaöi ekki aö vinna meira
hjá öörum.
Þaö gekk allt eftir, sem hann haföi ætl-
aö. Hann keyröi aö visu fyrir herinn fram
á haust 1942. En þá hófu þeir Sandvfkur-
bræöur allir starfrækslu Vikuriöjunnar f
Stóru-Sandvik, sem þeir ráku sleitulaust
fram á siöastliöiö ár. Jafnhliöa þessu hóf
hann meöbræörum sinum, Siguröiog Og-
mundi, vaxandi þátttöku i biiskapnum,
sem fram til þessa haföi veriö félagsbil
Sigriöar og elsa sonarins, Ara Páls.
betta var stofninn i hinu landsfræga
Stóru-Sandvikurbúi, sem þeir bræöur
hafa rekiö um árabil meö fjölskyldum
sinum. Hvaö þátttöku Jóhanns snerti átti
hannþar alls ekki einn hlut aö máli. Hann
var sá gæfumaöur, þann 15. jvlli 1950 aö
eignast fyrir lifsförunaut Málfrlöi
Benediktsdóttur Guöjónssonar i Nefsholti
i Holtum og konu hans, Ingibjargar
Guönadóttur. Börn þeirra eru: Benedikt
sálfræöingur, nú i Arósum Danmörku,
hann er kvæntur Láru H. Halldórsdóttur,
er leggur einnig stund á sálfræöi. Hannes
garöyrkjufræöingur frá Garöyrkjuskólan
um á Reykjum, hann hefur undanfariö
dvalist heima og veriö mikil stoö og stytta
foreldrum sínum viö búskapinn. Sigriöur
Kristin, hjúkrunarkona, gift Samúel
Smára Hreggviössyni tæknifræöingi. Þau
eru núna aö reisa nýbýli i Stóru-Sandvik.
Magnús er yngstur, liffræöingur aö
mennt, hann er heitbundinn Margréti
ófeigsdóttur.
„Margs þarf búiö viö”, kvaö Sighvatur
á Grund foröum, og sannaöist þaö einnig á
hinum marö)ætta búskap i Stóru-Sand-
vik. Ég var ekki mjög vaxinn úr grasi, er
ég fór aö fylgjast meö búskap þeirra
bræöra, og smám saman varö mér ljós
einstök verkaskipting þeirra á milli, sem
varö til þess aö hugkvæmni og dugnaöur
hvers og eins fékk aö njóta sin. Ari Páll,
smiöurinn mikli og vaxandi féiagsmála-
frömuöur, er hann lést I blóma lifsins.
Ogmundur og Siguröur harösæknir dugn-
aöarmenn, Siguröur auk þess fjármaöur
heimilisins, en ögmundur einn þeirra
sem fengu smiösgáfuna i arf, og bæöi
velvirkur og hraövirkur smiöur og
múrari. Aliir voru þeir bræður einstak-
lega natnir viö kýr, búa ekki meö stór
kúabú hver, en hafa mjög gott upp úr
þeim. Reyndist Jóhann einna slyngastur
þeirrabræðra á þvi sviöi, naut þess lika,
aö kona hans reyndist frábær búkona, og
nokkur ár voru þau meö afuröamesta
kúabú sveitarinnar eftir hvern grip.
Sé hins vegar fariö nánar út i sérstööu
Jóhanns i Stóru-Sandvik kemur margt
fleira i Ijós. Um árabil sá hann um alla
aödrættiaö þessustóra heimili. Var hann
þá meö vörubfl þann, sem Vikuriöjan eöa
búiö áttu, fór oft vikulegar feröir til
Reykjavikur. Reyndisthann greiöviknari
öörum fremur og taldi litt eftir sér
snúninga i Reykjavik. Hann mun hafa
veriö llfiö og sálin i öllu sameiginlegu
bókhaldi búsins, gjaldkeri fyrir allt þaö,
sem sameign mátti kallast.
n
Laxveiöin og garöyrkjan voru sér á
parti. Þar vil ég alltaf telja hann
aöalfrömuöinn, nánast listamann á hvoru
sviöinu sem var. Jóhann mun strax á
sjómennskuárum sinum hafa fariö að
stunda laxveiöina i Olfusá. Innan tiöar
haföi hanntekiö viö laxveiöinni á Kotferju
meö bræörum sinum, og hefur svo gengiö
til þessa. Þar reyndisthann útsjónarsam-
ur og fundvis á nýja veiöistaöi. Til dæmis
munhansverk vera, aö fariö var aö veiöa
af krafti út frá svonefndum Kriutanga
fyrir Kotferjulandi. Jóhann sagöi mér, aö
langan tima heföi þaö tekiö sig aö finna
réttu „punktana” ileguþessanets,en upp
frá þvi gaf þessilögn af sér óhemju veiöi.
Þótt unnin væri fullur vinnudagur I
Vikursteypunni á þessum árum og siöan
snúist kringum veiöiskapinn 1 Olfusá flest
kvöldin á sumrinu, þá gaf Jóhann sér
samt tima tilaö veiöa ástöng á sunnudög-
um. Þaö var sú tómstundaiöja, sem hann
mat öllum öörum betur. Hann var meö
færustu veiöimönnum hér um slóöir
einnig á þvi sviöi, og komst meö góöum
félögum i margar bestu ár landsins.
„Maöur á aö rækta garöinn sinn”, sagöi
franskur heimspekingur, og þaö geröi
Jóhann i Stóru-Sandvik öörum mönnum
frekur. Hans „garöur” var allt
Stóru-Sandvikuriandiö, bakkarnir upp viö
ána, heiöin, heimalandiö. Ungur aö árum
fór hann aö föndra viö rófnarækt, en svo
komu uppgripaár kringum striö og allt
slikt lá niöri. En hugurinn stóö alltaf til
þessa, og laust fyrir 1960 var rófnaræktin I
Stóru-Sandvik komin á drjúgan skriö.
Þeir bræöur juku hana, svo og kartöflu-
ræktina, eftir þvi sem starfsemi Vikuriöj-
unnar dógst saman. Þeir grófu eftir þvi
gulli, sem þeir vissu, aö var hjá þeim
sjálfum, I þeirra eigin mold. Og
uppskeran er fræg. Þeir munu hafa kom-
ist I þaö aö vera stærstu gulrófna-
framleiöendur landsls nokkur ár i röö, en
til þess þurfti þá seiglu, sem aðeins fáum
einum er gefiö. Jóhann stundaöi þessa
rækt af lifi og sál, var vel vakandi yfir
góöum frætegundum, reyndi hvers kyns
varnarlyf, uns viöhlitandi árangur kom I
ljós, var öörum snjallari aö koma
afuröum sinum á markaö, og naut þeirrar
vinnuglaöi, sem góö uppskera gefur — og
þá I hvaöa veöri sem var. Seinast I fyrra-
haust vann hann skeleggur viö rófnaupp-
tökuna, og lét ekki aftra sér, þótt veikur
væri þá oröinn.
Ég er ekki frá þvl, aö hugkvæmni
Jóhanns i Sandvik og útsjónarsemi hafi
a.m.k. tvisvar skipt sköpum fyrir
Stóru-Sandvikurheimiliö. Hiö fyrra skipt-
iö, er hann dreif bræöur sina meö sér I
vikursteypuiönaöinn sem I raun kom fót-
um undir þetta stóra heimili. Þrir ungir
ogröskir menn, sem annars heföu runniö
inn i borgariifiö, staöfestust heima. Þeir
áttu sinn þátt I þvi aö auka bjartsýni
hinna, sem I sveitinni sátu og hafa þeir
sannarlega sett sinn svip á sveitarbraginn
I Sandvikurhreppi. Hiö siöara atriöiö má
telja gulrófnaræktina, sem Jóhann stóö
fyrir. Hún smitaöi út frá sér allt i kring,
og veröur ekki hrakiö aö umskipti hafa
oröiö i garðræktarmálum sveitarinnar,
sem rekja má til Stóru-Sandvikurbræöra.
Þannig er gott aö skila sinu hlutverki, aö
eftir stendur bæöi breytt og bætt
samfélag.
Jóhann Hannesson var félagsmála-
maöur á sinn hátt — en ekki fyrir sig.
Hann starfaði aö visu i hreppsnefad Sand-
vikurhrepps i fimmtán ár 1955—1970, og
lét þar mörg góö mál til sin taka. En
valdastreitumaöur var hann enginn.
Annaö lét honum betur. Hann var hrókur
fagnaðar á hverju gleðimóti, fljótur aö
hefja söng, veitull heima fyrir eins og á
feröalögum. Eitt mesta yndi hans var aö
feröast um meö bræðrum sinum og
venslaliöi. Þeir bræöur komust vitt um
land, höföu spurnir af góöum búskapar-
háttum annars staöar og kynntu sér þá.
Jóhanni var mjög auövelt aö hefja sam-
ræöur viö ókunnugt fólk. Hann spuröi vel,
vildi fræöast og varö aö ósk sinni. Þetta
var liöur I hans sjálfsmenntun, og fyrir
vikiö varö hann meö timanum övenju vel
aösérí öllum landshögum og veitti þeirri
fræöslu einnig heim i sina sveit, bæöi I
oröi og verki. ótaldar eruþær feröir, sem
þeir bræður fóruúti Þorlákshöfn aö huga
aö aflaskipinu Friöriki Sigurössyni, sem
þeir áttu hlut I. Þessi háttur þeirra: „aö
velta af sér reiöingnum” ööru hverju
og létta sér upp, vakti athygli út i frá, en
þaö er mér ekki efst I huga, heldur
bræöralagiö.sem þessir óvenjulegu menn
sýndu — jafnt I starfi sem hvild og
upplyftingu.
Einn dýrðardag siöastliöiö vor fékk ég
aö vera meö i einni slikri ferö, þeirri
siöustu, sem Jóhann fór meö bræörum
sinum. Þaö var á aöalfund Mjólkurbús
Flóamanna.og Jóhann þá nýkominn heim
eftir nokkra legu á sjúkrahúsi. Aö fundi
loknum, sem haldinn var I Gunnars-
hólma, var ekiö niður um Landeyjar aö
skoöa sig um, ,,nú heilsum viö upp á
heraöiö”, sagöi einhver, og Jóhann naut
þessadags vissulega best af öllum. Ekki
einungis i þvi bræöralagi sem honum leið
best i, heldur einnig I þvi aö heimsækja
vin, sem hann haföi legiö meö á spitala I
Reykjavik. Þegar ég kvaddi Jóhann um
kvöldiö, vissi ég, aö þarna haföi ég lifaö
eina mina bestu stund meö honum. Hann
var hress og glaður og virtist aftur til
búinn aö mæta i lifsins leik.
Nú er þeim leik lokiö og fyrr en viö
hugöum. Jóhann heilsar upp á i öörum
héruöum og ennbetri og fær góð garölönd
aö yrkja, ef barnatrú okkar beggja er
rétt. Ég þyl engar harmatölur til ættingja,
ég veit aö hvorki væri þaö Jóhanni né
ættingjum hans aö skapi. Oflof eöa há-
stemmdar lýsingar voru heldur ekki viö
hæfi hans, þvi vil ég aöeins endurtaka
þaö, sem mér varö fyrst fyrir aö segja, er
ég frétti andlát hans: „Þar fór góöur
maöur”.
Páll Lýösson.
islendingaþættir