Íslendingaþættir Tímans - 21.03.1981, Page 2

Gerður 0
og Jósep
Kristján amtmaöur og jtístisráö, séra
Benedikt í Múla og séra Jón á Staö i Kinn
og Breiöabólsstaö i Húnaþingi. 1 fööurætt
var Jósep á Mýri og systur hans m.a.
komin tít af Jóni Sigurössyni lamba, -um-
boösmanni og höföingja, sem bjó á
Breiöumýri frá 1781-1812.
Jósep á Mýri var hár maöur og fremur
feitlaginn á efri árum. Andlitsfalliö var
myndarlegt, augun stór og ljós og auga-
brtínir miklar. Hann fékk snemma silfur-
grátt hár og hélt þvi til æviloka, þótt það
væri fariö að þynnast. Jósep var kominn
yfir miöjan aldur þegar undirritaöur
haföialdurtilaöveita honum athygli. Var
hann þá svo höföinglegur i sjón og fram-
komu aö eftirtekt vakti, sýndist hafa allt
útlit fyrir aö vera sýslumaöur eöa þjóö-
höföingi. Og eftir þvi sem árin færðust
yfir hann varö þetta yfirbragö hans ljós-
ara. Segja má aö ellin hafi fariö vel meö
hann. Framkoma Jóseps var hæg og yfir-
veguö, gædd góömennsku og þægilegu
skopi. Ekki var hann neinn ákafamaöur
til vinnu, en duglegur og laginn er hann
hóf verk. Hann notaði ekki vin eöa tóbak
svo orð væri á gerandi, aö minnsta kosti
ekki eftir að hann gekk aö eiga Gerði, sem
var mjög á móti þessum fikniefnum.
Breiöumýri er litiö eitt noröar en á
miðjum Reykjadal. Þetta er ekki stór
jörö, en þægileg og skemmtileg btíjörö og
landgæöi mikil. Htín var byggð þegar á
söguöld og er ein af fjórum jöröum i daln-
um sem á sér talsverða sögu. Hinar eru
Einarsstaöir, Helgastaöir og Stórulaugar
(Laugar). Seljadalsá kemur sunnan tír
Seljadal rétt ofan viö ttínið á Mýri, rennur
þar tír gili ofan á sléttlendiö. Heitir hún
eftir þaö Mýrará og rennur austur i
Reykjadalsá noröan ttíns og engja á Mýri.
Skilur þar á milli Einarsstaöa og Mýrar.
Aö austan eru landamerkin Reykjadalsá,
sem þar rennur skammt frá austurbrekk-
um dalsins. Aö sunnan liggur jöröin aö
Hólalandi, en i dalnum milli Hóla og Mýr-
areru miklir melhólar. 1 krikanum milli
ánna og melhólanna er allmikiö slétt-
lendi, neöst eöa austast i dalnum
Mýrarnes, siöan Mýrarttíniö og efst Eyr-
in. Nesiö var mikiö flæmi og dálitiö blautt
og þýft, á sumrin krökt af krium og fleiri
fuglum, en nú hefur það veriö ræst fram
og kallast ttín.
A Breiöumýri var tvibýli um siðustu
aldamót. A öörum partinum bjó Kristján
faðir Jóseps, en á hinum Benedikt móöur-
bróöir hans. Skömmu eftir aldamótin kom
læknir I Breiöumýri og fékk hann þá einn
þriöja jaröarinnar til ábúöar. Jöröin var
konungsjörö og siöan þjóðjörö. Meðan
læknir satá Mýri varþar lengstaf þrfbýli,
en siðustu þrjá áratugina eöa svo er þar
aftur tvibýli. Hafa þeir Jósep og synir
hans btíiö félagsbtíi á tveim þriöju jaröar-
innar.
2
Þegar simi var lagður um landið 1906
var simstöö sett niöur á Breiöumýri,
meiriháttar stöö. Var htín fyrst lengi I
Þinghtísinu og var Hólmgeir Þorsteinsson
i Vallakoti stöövarstjóri til 1927, en þá
tók Jósep viö. Arið 1934 hrundi gamli bær-
inn á Mýri aö verulegu leyti I jaröskjálft-
anum, sem þá reið yfir Norðurland. Var
þá þegar um sumarið byggt nýtt ibúöar-
htís, sem enn er btíiö i. Simstöðin var þá
flutt tír Þinghtísinu I hiö nýja hús. Jósep
var stöðvarstjóri langa lengi eöa til 1963,
er dóttir hans Ingiriöur tók viö. Ntí hefur
stöbin verið flutt frá Mýri aö Laugum.
Áður en börn þeirra Jóseps og Geröar
komust á legg var btí þeirra ekki stórt,
sem vonlegt var, þvi mörgu ööru var að
sinna en skepnunum. Simstöðin var tíma-
frek. Kristrtín systir Jóseps var lengi
aðalmanneskjan á simanum, en Jósep
var þó i áratugi bundinn þessu starfi.
Margs konar önnur þjónustustörf fylgdu
þvi aö eiga heima á Breiðumýri, og hlóö-
ust þau þá helst á Jósep og fjölskyldu
hans. Gestagangur var þar mjög mikill og
Gerður og Jósep voru bæöi ákaflega gest-
risin. Stööugur straumur var af fólki að
Mýri i margvfslegum erindum, að leita
lasknis, að tala 1 simann, aö sækja og skila
bókum, aö sækja fundi og skemmtanir, aö
kaupa bensin, að sitja fyrir rútu, að leita
frétta, o.s.frv. o.s.frv. Raunar mátti þetta
heita gestanauö. Oft þurfti að veita gest-
um meira en kaffi og kökur. Þeir settust
upp á bænum og þurftu rúm og hreint i,
stundum vegna veðurs eða vegna tafar af
einhverju tagi, stundum voru þaö sjtík-
lingar sem þurftu aö vera undir læknis
hendi dögum eða vikum saman, en
aöstaða var engin i læknishtísinu til aö
skjóta skjólshúsi yfir þetta fólk. Má nærri
geta aö þessi gestanauð hefur kostað
mikiltítlát og þolgæöi gestgjafa, en aldrei
var þess vart hjá þeim hjónum, Geröi og
Jósep. Þau tóku þessu sem sjálfsögðum
hlut og höföu ekki orö á þvi. Voru þau vel
samhent i þessu sem ööru.
Ekki safnaðist þeim auður, Mýrarhjón-
um, en fátæk voru þau ekki á þeirra tima
visu. Börnin uröu mörg og talsvert hefur
uppeldið kostað. Uröu strákar þeirra
snemma stórir og sterkir og þurftu mikiö.
Lif og fjör var á heimilinu og I kringum
þessa krakka, mikið hlegiö og talað. Sam-
band milli foreldra og barna var eins og
best verður á kosið, frjálslegt, tryggt og
óþvingað. Börn þeirra urðu niu og eru þau
öll á Iffi: Hallur er bóndi á Arndisar-
stööum, giftur MarluHelgadóttur, og eiga
þau sjö börn. Kristján býr I Stafni og er
kona hans ölöf Helgadóttir, eiga þau
fjögur börn. Sigtryggur bilstjori, smiður
o.fl. byggði hús sitt I túninu á Mýri, átti
Björgu Andrésdóttur og meö henni fimm
börn. Helga kennari og htísmóðir I Lauga-
brekku er gift Snæbirni Kristjánssyni
smiöameistara og eru börn þeirra fjögur.
Guöný flutti til Húsavikur og er gift
Sigurði Sigurjónssyni, eru börn þeirra
þrjtí. Guörtín, óttar og Ingirfður btía
félagsbtíi á Mýrí ásamt Arnkeli, sem
kvæntur er Eddu Gisladóttur og eiga þau
eitt barn.
Fjölskylda undirritaös bjó i 18 ár á
þriðjaparti Breiöumýrar, læknis-
partinum, á árunum 1926—44. Læknar á
Mýri voru flestir btílausir og nýttu ekki
ábtíöarrétt sinn nema aö litlu leyti. Viö
bjuggum í Þinghtísinu, sem er einum 200
metrum ofar á Mýrarttíninu, næst vestur-
brekkunni. Samgangur á milli okkar og
Jósepsfólks var auövitað mikill og börnin
gengu saman eins og á einu heimili væru.
Ég má fullyröa, aö betri og traustari ná-
btía en Mýrarfólk var erfitt aö hugsa sér.
Vil ég hér meö færa þessu fólki þakkir
fyrir samveruna og áratuga trygga
vináttu.
Jósep á Breiðumýri markaði ekki djtíp
spor I sögu Islenskrar þjóöar, en djtíp eru
spor hans i sögu Reykjadals, og þeirra
hjóna raunar beggja. A undan Jósep
gengu Jón lambi Sigurðsson og Jakob
Pétursson umboðsmaöur og þingmaöur.
Þessir þrir eru kóngarnir i sögu Breiöu-
mýrar siðast liðin tvö hundruð ár. Saga
Jóseps á staönum er þó lengst, htín náði
yfir meira en áttatiu ár. Og tryggð hans
við jörðina var mikil. Hann þekkti hana
eins og sjálfan sig, kosti hennar og galla-
Svo virtistsem búskapur með sauðfé væri
honum best aö skapi. Hann lofsöng hina
velgrónu Fljótsheiöi og taldi hvergi betra
aö btía þegar vel áraöi. „Gott er að hafa fé
i Brenniási” sagöi Jósep. Fjalldrapinn
suöur i Brenniási var honum kærari en
annar viöur i þessum heimi.
Mér finnst eins og hugurinn daprist
þegar ég hugsa til Reykjadals án Gerðar
og Jöseps. Þau voru i minum huga óað-
skiljanlegur hluti af dalnum og fólkinu
þar. Á sumarferöum minum noröur i land
hefi ég oftast litiö inn á Mýri, ef þess hefur
veriö nokkur kostur á hraöri ferö. Naut ég
lengi þeirrar gleði aö þiggja góögeröir i
eldhtísinu hjá Geröi og spjalla vö ÞaU
hjón. Þaö var hrein unun aö hlýöa á þau
og mega eiga við þau orðaskipti, þegar
góöur gáll var á þeim. Jósep sagöi sögur á
sinn sérstæöa hátt, kryddaöar skopi, sem
hann átti i rikum mæli, og var skop hans
stundum sett dálitlum broddum, svona i
gamni. Geröur fylgdist meö hverju oröi.
bætti viö og skýröi frásögn bónda sins, ef
henni fannst þess þurfa, hélt öllum galsa
og öllu gamni innan vébanda velsæmis og
réttlætis. Slikir fundir meö þeim hjónurn
boru bæöi fræöandi og skemmtilegir.
undirrituöum ógleymanlegir. Gott er aö
minnast þessara góðu hjóna, sem ntí eru
gengin á veg veganna.
Hrólfur Asvaldsson
t
Jösep Krist jánsson bóndi og simstjóri á
Breiöumýri i Reykjadal fæddist að LitlU'■
Laugum 29. mai 1887. Hann ólst upp me5t
foreldrum sinum. fyrst þar, siðan nokkur
lslendingaþ®tt'r.