Íslendingaþættir Tímans - 02.02.1983, Blaðsíða 8

Elísabet Óladóttir,
frá Ingólfsfirði
Faedd 29. desember 1899
Dáin 23. nóvember 1982
Priðjudaginn 23. nóvember andaðist á sjúkra-
deild Hrafnistu í Reykjavík Elísabet Óladóttir frá
Ingólfsfirði í Strandasýslu. nær 83ja ára að aldri.
Útför hennar fór fram frá Fossvogskapellu
mánudaginn 29. sama mánaðar og var hún jörðuð
í Fossvogs kirkjugarði. Við útför hennar var
margmenni samankomið til að fylgja hinni látnu
heiðurskonu síðasta spölinn til grafar. Auk aldraðs
eiginmanns, barna, tengdabarna og barnabama
vora þar burtfluttir sveitungar, vinir og kunningjar
sumir komnir um langa vcgu. Séra Árni Bergur
Sigurbjörnsson flutti líkræðuna og jarðsöng hina
látnu með hugnæmum hætti.
Að lciðarlokum ætla ég nú að færa hinni látnu
nokkur kveðju og þakkar orð fyrir okkar löngu
og góðu kynni. Par er margs að minnast þegar
litið er yfir farinn veg.
Með okkkur Elísabetu voru nánar tengdir þar
sem hún var systir konu minnar og kona bróður
míns. Við vorum nágrannar en þó vík milli vina.
Elísabet var fædd að Munaðarnesi í Árnes-
hreppi þann 29. descmber 1899. Foreldrar hennar
voru. Oli Þorkclsson frá Ofeigsfirði og kona
hans Jóhanna Sumarliðadóttir. Var Sumarliði
sonur Jónasar Jónssonar í Lítlu-Ávík og konu
hans Jóhönnu Jónsdóttur, en móðir Óla var
Jensína Óladóttir hins ríka í Reykjafirði og síðar
í Ofcigsfirði. - Pau Oli og Jóhanna voru í
húsmennsku á Munaðarnesi, en fluttust að
Ingóífsfirði 1903 og bjuggu þar alla sína búskapar-
tíð upp frá því og önduðust þar í hárri elli. Þau
eignuðust 12 börn, af þeim komust 7 til fullorötns
ára. Sonurþeirra. Óli, drukknaði um tvítugsaldur
á bát frá ísafirði. Annar sonur þeirra, Hallfreður
ólst upp á Seljanesi hjá Magnúsi Péturssyni og
konu hans, Önnu Þorkelsdóttur, systur Óla.
Hann fór fullorðinn til Ameríku og hvarf þar svo
ekki hefur til hans spurst. Var hann sjómaður á
millilanda skipum þegar síðast var vitað um hann. -
Hin syskinin ólust upp með foreldrum sínum.
Fátækt var meðal almennings á uppvaxtarárum
þeirra systkina, svo var einnig í Ingólfsfirði. Þurfti
þá ölllu að tjalda til að sjá sér og sínum fyrir
brýnustu lífsnauðsynjum. Börnin komu til verka
strax er þroski þeirra leyfði. Eftir fermingu fór
Elísabet að fara að heiman um styttri og lengri
tíma til vinnu á ýmsum heimilum í sveitinni til að
létta á heimilinu og leggja heim til þess það sem
henni áskotnaðist fyrir vinnu sína. Hún var vel
látin hvar sem hún var og börn hændust að henni
og bundu vináttu við hana því hún var einkar
barnelsk. Tvær rosknar konur úr Hafnarfirði
komu til útfarar hennar, en hjá móður þeirra hafði
hún verið í vist þegar þær voru ungar telpur.
Slíkur vináttuvottur segir stóra sögu um að ekki
gleyma börnin því sem við þau er gert. Um
tvítugsaldur fór hún að leita sér vinnu og þroska
lengra í burtu. Var hún þá í góðum vistum á
vetrum og í kaupavinnu á sumrin. Komu slíkar
vistir að nokkru í stað húsmæðrakennslu í
skólum, sem fæstar stúlkur gátu veitt sér á þeim
árum. Kom það að góðu gagni þegar eigið heimili
var stofnað. - Aldrei slitnuðu tengsl hennar við
heimili hennar og foreldra og þangað gekk það
sem aflögu var af því sem unnið var fyrir, enda
foreldrar hennar orðnir aldraðir og heilsubilaðir,
einkum faðir hennar.
Sumarið 1925 festi hún ráð sitt og gekk að eiga
Jón Valgeirsson frá Norðurfirði, bróður minn.
Settust þau þá að búi í Ingólfsfirði í ábúð móður
hennar, sem þá var orðin ekkja, en hélt ábúð á
jörðinni, sem var í eigu ríkisins. - í Ingólfsfirði
búnaðist þeim vel. Jón var með afbrigðum
dugmikill og býlið tók skjótum framföram í
höndum hans og húsfreyjan unga lét ekki sinn
hlut eftir liggja. Stóðu þau einna fremst í flokki
sinna sveitunga með allar framkvæmdir í ræktun
og húsabótum. Var Jón ávallt fyrstur manna til að
eignast og notfæra sér þann verkfæra og tækja-
kost. sem á boðstólum var og honum hentaði. Á
síðari búsTvaparárum þeirra í lngólfsfirði mátti
segja að ræktunarmöguleikar jarðarinnar væru að
fullu nýttir. - Fyrir þá sem leið eiga um
Ingólfsfjörð getur að líta grjótgarð mikinn að
neðanverðu við túnið. Má þar sjá að mörgum
stórum steini hefur verið hagrætt, sem ekki er
meðalmanns meðfæri. Það eru handtók Jóns
fyrstu búskaparár hans. - Elísabet var höfðings-
og dugnaðarkona. Rausn og gestrisni var við-
brugðið og hún var með afbrigðum greiðug og
gjafmild. Þess nutum við hjónin og margir aðrir,
og ekki latti bóndi hennar hana í þeim efnum.
Þannig bjuggu þau við rausn og vinsældir
nágranna sinna og sveitunga.
Sumarið 1964, eftir 39 ára búskap í Ingólfsfirði,
brugðu þau búi og fluttu suður á Akranes. Þau
voru farin að reskjast, Jón bilaður á heilsu og
börnin farin að heiman og á förum. Þeim var því
ekki stætt við búskapinn lengur, en sársaukalaust
var þeim það ekki og heldur ekki fyrir okkur að
8
sjá þeim á bak. - Á Akranesi vora þau búsett í
10 ár. Jón stundaði þar vinnu og Elísabet hélt
heimilið með svipaðri rausn og áður. Var
gestkvæmt hjá þeim og börn þeirra og barnabörn
tíðir gestir þeirra, auk annarra. En aldurinn
færðist yfir þau og vinnuþrekið þverrandi. Fluttu
þau þá til Reykjavíkur og fengu dvalarstað í
smáíbúðum aldraðra að Jökulgrunni, sem er í
tengslum við dvalarheimilið Hrafnistu. Eftir
nokkurra ára veru þar fluttust þau inn á Hrafnistu
þar sem þau fengu herbergi saman. EIli og
heilsubrestur s-'otti fastar að þeim en voru þó
nokkuð rólfær. Síðustu missirin fór að bera á
sljóleika hjá Elísabetu, sem mun hafa stafað af
hægri heilablæðingu, en að öðru leyti var heilsa
hennar góð eftir aldri. Þurfti hún þá meiri
umönnunar við og mátti helst ekki vera ein.
Sýndi Jón henni frábæra umönnun ásamt góðu
starfsliði heimilisins. Þegar leið á s.l. sumar
ágerðist þetta og henni hrakaði svo að hún var
flutt á sjúkradeild hælisins. Var henni þá veröldin
að mestu horfin. Þar beið hún umskiptanna án
sýnilegra þrauta, þar til Ijós lífs hennar slokknaði
þann 23. nóvember, eins og áður er getið.
Vantaði hana þá einn mánuð og sex daga til að
verða 83ja ára.
Þau Elísabet og Jón eignuðust 8 börn, 5 syni
og 3 dætur. Einn drengjanna misstu þau fárra
vikna. Hin komust öll til þroska og eru á lífi,
efnismenn og konur, gift og búsett á suðurhluta
landsins, og eiga afkomendur, sem hér verða ekki
taldir. Heima í Ingólfsfirði veittu börnin foreld-
rum sínum alla þá hjálp, sem þau gátu við
búskapinn þar til leiðir þeirra lágu að heiman og
þau stofnuðu sín eigin heimili. Þegar barnabörnin
komu til sögunnar leituðu þau í skjólið til afa og
ömmu heima í Ingólfsfirði og eins eftir að þau
tluttu á Akranes. Þar brást þeim ekki hlýja
ömmunnar og afans.
Hér hefi ég stiklað á stóru um helstu æviatriði
Elísabetar mágkonu minnar. Margt er þó ósagt
um okkar samleið og systur hennar og barna, sem
rifjast upp nú þegar vegir skiljast. Þegar hún varð
áttræð sendi ég henni afmæliskveðju. Ég held að
þau orð lýsi þeim tengslum við okkuj og aðra og
tek hér upp kafla úr þeirri kveðju. Þar sagði ég svo
m.a.: „Þið hjónin voruð okkur nákomnari en
aðrir, þar sem við vorum tvöföldumtengdum bundin.
Ótaldar komur þínar til okkar voru okkur
ávallt stórviðburður og gleði. Og heim-
sóknir okkar til ykkar eins tíðar og kostur
var á. Það var alltaf svo gott samband á milli ykkar
systranna og óblandin ánægja að sjá og heyra
ykkur talast við á þann hátt sem ykkur einum var
lagið. Allir samfundir okkar voru ávalt tilhlökkun-
ar og gleðiefni og hugsað til næstu samfunda með
eftirvæntingu. Mér er sérstaklega ljúft að minnast
komu þinnar þegar raunir steðjuðu að okkur. Þu
hafði sérstakt lag á að víkja skuggum lífsins til
hliðar með tali þínu og framkomu svo staumhvorf
urðu í hugum okkar. - Þú gafst okkur gjafir *
Framhald á bls. 7
Islendingaþættir'