Íslendingaþættir Tímans - 17.08.1983, Blaðsíða 6

Sæmundur Eiríksson
níræöur
Hann reiö 3ja vetra trippi um þvcrt ísland.
16. ágúst varð heiðursmaðurinn Sæmundur
Eiríksson fyrrum bóndi á Berghyl í Hrunamanna-
Itrepp ÚO ára. hann er fæddur í Hraunbæ í
Álftaveri 16. ágúst 1893 og voru foreldrar hans
Eirtkur Runólfsson frá Skálmarbæ í Álftaveri og
Sigríður Sæmundsdóttir frá Borgarfelli í Skaftár-
tungu.
Foreldrar Sæmundar hófu búskap í Hraunbæ
og bjuggu þar til vors 1899 er þau fluttu búferlum
austan úr Álltaveri, út að Berghyl i Hrunamanna-
hrepp og var Sæmundur þá elstur fjögurra syst-
kina, tæpra 6 ára gamall.
Ég kom til Sæmundar fyrir nokkrum dögum og
sagði hann ntér þá margt frá fyrri tíð og um
flutningana að austan. en frásögti hans er öll svo
skír og Ijóslifandi aðunun er á Itann að hlusta, því
minnið er svo gott og jafnvcl smæstu atriði man
Itann eins vel og þau hafi gerst í gær. þó nú séu
liðin 84 ár l'rá þessum tlutníngum.
Hann man að kýrnar. sem foreldrar hans komu
með að Berghyl voru tvær. önnur tinnusvört. en
hin hvít með rauð eyru og rauð um granir. hann
man hvernig þær teygðu haus og hala upp í loftið
þegar þær voru teymdar yfir Jökulsá á Sólheima-
sandi. og minnstu ntunáði að vatniö rynni yfir
hrygginn á þeinr og eftir ferðalaginu öllu man
hánii svo glöggt að undrun sætir.
Á þessu ílutningsári var faðir hans 40 ára en
móðir hans 36 ára. börnin voru.4 sem fyrr segir og
var Sæmúndttr elstur. tæpra 6 ára en reiðskjóti
hans var merartrippi á 4. vetur og reiðverið.
melreiðingsdýna undir gæruskinni og var Sæmund-
ur bundinn við hrossið er farið var yfir vatnsföll.
annars ekki. systur Sæntundar. sem enn eru á lífi
háaldraðar. þær Guðlaug í Þverspyrnu nú 89 ára
og Sigríður i túnsbergi 86 ára voru fluttar á
rciðing . í kláfunt eða laupum. en 4. barnið og
yngsta Runólfur. sem var.á 1. ári var reiddur af
móður sinni. Ifann er dáinn fyrir allmörgum árunt
og þá um aldur fram. yngsta barn þeirra hjóna
fæddist á Berghyl. Steinunn. sem nú er 81 árs.
búsett í Hafnarfirði.
Eiríkur á Berghyl var alvcg sérstakur dugnað-
armaður og fylginn sér og er það í frásögur fært.
að hann á öðru búskaparári sínu á Berghyl óð
Hvftá og teymdi skógarlest. það var árið 1900 eins
og bændavísur úr Hrunamannahrepp frá því ári
staðfesta, en þar segir:
Eiríkur■ á Bcrgliyl bladii)
bœnda prýðir, halur knnr.
Hvitá Itefiir vaskttr vaðid.
víst það skcði þetta ár.
Fyrstu 4 árin bjó Eiríkur í tvíbýli á Bcrghyl. á
móti Skúla Þorvarðarsyni alþingismanni. langafa
séra Ólafs Skúlasonar vígslubiskups, en þegar
Skúli flutti frá Berghyl. fékk Eiríkur alla jörðina
og m;in Sæmundur enn í dag hvað 2 hvítar
tvævetlur af kvígildis ánum, sem Skúli afhentl
6
t'öður hans. voru fallegar og 2ja annarra minnist
hann. var önnur svört. en hin mórauð og hornbrot-
in.
Þessi upptalning úr bernskuminningum Sæ-
ntundar er kannski aukaatriði þegar honum skal
þakkað og árnað heilla á sínunt 90. afmælisdegi.
sextugur
Það er gamall íslenskur siður. þegar gestur knýr
dvrá aðspvrjahvermaðurinnsé. Þessuerofterfitt
að svara. þó skýrist ntálið. ef vitað er hver séu
áhugamál hans og s'tarf.
Tímamót eru þegar menn hittast og taka tal
saman. Tímamót er þegar menn skipta um starf
eða aðsetur. Tímamót nefnist einnig sú stund er
ártal í ævi manna stendur á heilunt eða hálfum tug.
Áskell Einarsson, framkvæmdastjóri Fjórðungs-
santbands Norðlendinga fvllir 6 tug ævihlaups síns
hinn 3. júlí.
Það er ástæða fyrir mig að minnast Áskels. Það
voru tímamót í lífi mínu. er ég hóf störf hjá
Samtökum sunnlenskra sveitarfélaga 1980. Mér
voru starfsmenn einstakra landshlutasamtaka lítt
kunnir. Hafði haft spurnir af þeint og þekkt af
orðspori.
en þó svo sé. þá sýnir þetta úr hvaða jarðvegi hann
er sprottinn, aldamótamaðurinn, síungi og glaði.
sem man tímana tvenna og þá er hér var komið
sögu hafði hann ekki séð svo mikið, sem hestvagn
af þeirri tækni. sem við þekkjum í dag.
Á Berghyl bjó Eiríkur faðir hans til dánardægurs
1935 en þá tóku þeir bræður Sæmundur og
Runólfur við búi og bjuggu báðir á jörðinni í 3 ár
en síðan bjó Sæmundur einn til 1946 en þá hætti
hann búskap og lét jörðina í hcndur systursonar
síns Eiríks Jónssonar sem nú býr á Berghyl.
í hálfa öld hef ég þekkt Sæmund frá Berghyl og
verið kaupamaður hans í tvö sumur og af honum
þekki ég ekki annað en góðvild. glaðværð og
trygga vináttu. og er hann einn af fáum mönnum.
sem ég hefi kynnst. sem ég hef aldrei séð skipta
skapi. cn þær systurnar. hógværð og trúmennska
hafa verið honunt fylgispakar á langri vegferð og
þeirra má segja að hann hafi notið í starfi sínu á
Hótel Borg. en þar vann hann í 30 ár frá 1950 og
þar til hann var orðinn 87 ára gamall.
Á þessum tímamótum í lífi hans vil ég árna
honunt heilla og þakka alla þá tryggð og vináttu.
sem hann hefur sýnt mér um dagana.
Þó starfsdagurinn sé orðinn langurog árin mörg
að baki. vona ég að vinur minn Sæmundur
Eiríksson geti enn um nokkur ár verið með okkur.
rifjað upp gamlar minningar. notið glaðværðar
sinnar og hlegið.
Valdemar Guömundsson
Skammur tími leið frá því er ég hóf störf að
hringt var frá Akureyri. Þctta voru ákveðin
tímamót fyrir rnig. Áskel Einarsson hafði ég
reyndar séð. Iteyrt til lians og lesið greinar hans
um þjóðntál. hlutverk landshlutasamtaka og
vandamál sveitastjórna. Einnig hafði ég heyrt
getið um bók hans eða rit. sem nefnist Land í
mótun.
Ég fékk strax í þessu fyrsta samtali staðfest
hugboð mitt. að Áskeli var annt um starf sitt.
Hann hafði hugsjón til að vinna fyrir. Einnig fann
égaö liann hafði í senn lagni. kjark ogbaráttuhug.
Síðan þetta samtal átti sér stað höfum við ott
hist og haft mikil samskipti. Áskell hefur ákveðna
lífsstefnu og helgar þcirri stefnu alla krafta sína.
Hann krýfur til mergjar þau mál. er vinnur aö
hverju sinni. Þar sparar hann hvorki orð ne
athafnir. Byggðastefna er sfort mál og örlagamál
íslendingaþættif
Askell Einarsson