NT - 07.06.1984, Page 13

NT - 07.06.1984, Page 13
 iir UJL Vettvangur Fimmtudagur 7. júní 1984 13 fyrirbæri málsins, sem venju- legt íólk mælir ekki í lengdar- einingum á íslandi. Gjörbreyttu íslenskum fjárbúskap Það má víst telja bæði satt og rétt, sem dr. Stefán segir í endi umræddrar greinar, er vitnað var til í upphafi hér, að „vetrarrúningurinn og vél- klippurnar hafa gjörbreytt ís- lenskum fjárbúskap“ - að mín- um dómi einnig meðferð og nýtingarmöguleikum íslensku ullarinnar, þó að hvorki dr. Stefán eða Arni G. Pétursson hafi rétt að mæla um notkun fyrstu vélklippna við rúning sauðfjár á okkar landi. Þó að ég ætti hlut að útvegun vélbún- aðar á þessu sviði á sínum tíma, tel ég minn hlut engan við þróun þeirra efna, er kom- ið hafa í kjölfarið og ég virði vel þann sterka þátt, sem dr. Stefán hefur spunnið í þessum efnum um meira en aldarfjórð- ungs skeið. Til þess trúði ég honum vel í upphafi og því trausti hefur hann ekki brugðist. Hitt er svo annað mál, að ég veit ekki aðra rót eldri við vélrúning hér, en athafnir Péturs Sigurjónsson- ar og framkvæmd mágs hans, Bjarna bónda Þorsteinssonar á Hurðarbaki. ■ Bensínmótor var aflgjafínn við fyrstu vélklippurnar, sem Vélasalan útvegaði í sambandi við vélrúning Búnaðarfræðslunnar snemma árs 1956. hafa fengið skilyrðisbundinn borgararétt. (Óhóflegt jórtur þeirra væri auðvitað hvimleitt). Allt þetta telja Merðling- ar með ótíndu slangri. Líklega halda aumingja pilt- arnir, að það sem þeir, vegna æsku sinnar og skólaannríkis, hafa ekki heyrt, fyrr en þeir tóku til við söfnun sína, sé nýtt af nálinni og unglingamálfar. En hitt áttu þeir að láta sér skiljast, að jafnvel þó nefnd orð hefðu verið spánný, þá eru þau ekki marklaust og merk- ingarlaust slangur. Öðru hverju verða til ný orð, sem hrjóta ósjálfrátt af vörum snjallra manna. Bless- aðir Merðlingar, takið þau ■ „Bókiner flaustursverk. Hvað er slangur? spyrja hófundam> ir. Þeir hefðu átt að reyna að svara spurningunni af athugun, en ekki ágiskun.“ ekki í misgripum fyrir poppmál. Málfar eiturneytenda Kem ég að því aftur, að málfar tengt fíkniefnum er at- hyglisvert, þó að það sé ættað úr kviksyndi þeirrar mestu ógæfu. sem hrellir þjóðina nú á dögum. Átakanlegast er, hvernig ólánsmennirnir velta sér upp úr niðrandi orðum um sjálfa sig og hagi sfna. Hass gengur undir nöfnunum: kúkur, skítur, mold, eitur, drulla og ópíumskítur - svo eitthvað sé nefnt. Fróðleg frásögn er í bókinni: „Um miðja síðustu öld fóru mennta- og listamenn (leturbr. mín)I Evrópu að neyta hamp- efna. Algengt varð það ekki fyrr en milli 60-70.“ Undraorðið kikk hvaðeina, sem veitir ánægju, fullnægingu, sælu, t.d. ofbeldi, fíkniefni, kynlíf, úti- vera, áfengi, tónlist, matur, bækur, föt, svefn o.s.frv,“ Allt þetta getur kikk táknað. ■ „Sjómannamálinuernæstaofaukið í slangurbókinni. Sjómenn eru ekki fár- ánlegir „utangarðsmenn“, sem þjóna lund sinni með orðskrípum, orðskríp- anna vegna.“ Má ekki bæta allri Orðabók Menningarsjóðs aftan við? Orðvarir íslenzkuvinir Þeir góðu menn, sem hafa frætt okkur og glatt undanfarin ár með þekkingu sinni, eru á einhvern hátt annars hugar, þegar fjöldi manns gerir sér íeik að því að afskræma móð- urmálið (í nafni frelsis og jafn- réttis). Það er ekki tími til að gamna sér við að athuga, hvers vegna menn segja á Húsavík en í Reykjavík, meðan skrípimál- lýzka er að útrýma íslenzk- unni. Sigur slangurmálsins er. ótvíræður, ef það er rétt, sem háskólakennari fullyrti, að málið á íslandssögu Jónasar Jónssonar sé svo úrelt, að nem- .endur geti ekki lært hana. Ég held, að þetta séu ýkjur. Hins vegar skil ég ekki blinda trú þeirra manna, sem messa eitthvað á þessa leið: íslenzk- unni er ekki að hnigna. Unglingar sletta svolítið Jensku, þar til þeir hætta því. Tungumál má ekki standa í stað. Hvers vegna rennur þeim ekki svo í skap við að sjá ævistarf sitt óvirt, að þeir segi sig úr lögum við alla þá, sem þykjast vera menn með mönnum í kunnáttustarfi, en eru eins og mölur í ullarvoð? Einhver var að hugga okkur með því, að öll orð hætti að vekja óbeit, þegar þau eru orðin nógu gömul í málinu. Hárrétt. Nútímafólk hættir óðum að skynja blæbrigði tungunnar. Hingað til hefur hvert barn skilið muninn á því, hvort sagt er „þú komst í hlaðið á hvítum hesti" eða „þú reiðst í hlaðið á rauðri meri" Orðir kona getur gleymzt, og ný kynslóð getur vanizt þeim heitum, sem sorpyrða- safnið býður í staðinn. Én það þarf mikla hógværð og mikið lítillæti til að sætta sig við þær framtíðarhorfur. Af nær 400 íslenzkum hljómsveitum, sem störfuðu á árunum milli 1960-82, báru 140 erlend nöfn. Segja má, að íslenzkan sleppi vel í nafnaröð, þar sem ekki er nema rúmlega fjórða hvert orð er útlent! Gaman væri að athuga nöfn nýrra verzlana og fyrirtækja. Það undarlega er, að sum þeirra útlendu er hægt að þýða orðrétt á íslenzku, þannig, að þau nálgist að verða hnittin. Broadway gæti blátt áfram heitið Breiðvegur, og væri þá gefið í skyn, að menn verði ekki þvingaðir inn á „mjóa veginn". Ætli Ameríkumenn glotti ekki góðlátlega í kampinn, þegar þeir sjá aum- ingja útskersfólkið sýna nám- fýsi sína með því að kalla litlu gildaskálana sína eftir strætum heimsborganna, ásamt því að heilsa hvorki né kveðja á móðurmáli sínu? Ég veit ekki, hvort orðið höfðingjadjarfur á sér hlið- stæðu í ensku. En þá reisn, sem í því felst, skilur sjálfsagt margur enskumælandi maður. Auk þess, sem þeir líta varla á sig sem höfðingja, ferða- langarnir, sem komnir eru til að sjá fjöll í tæru lofti og sjá, hvort mannlíf, sem á sér djúp- ar rætur, hefur staðið af sér þau gjörningaveður, sem þeir eru löngu leiðir á heima hjá sér. Hver veit, nema einhver Kristján Rask heimsæki okkur á þessari öld, eins og fyrir 170 árum, „þegar Fróni reið allra mest á“, og segi okkur, að við eigum einhverja fegurstu tungu heimsins, og að einnig aðrar þjóðir verði fátækari, ef hún líður undir lok. Oddný Guðmundsdóttir Málsvari frjalslyndis, samvinnu og félagshyggju Útgefandi: Nútíminn h.f. Ritstjórar: Magnús Ólafsson (ábm) og Þórarinn Þórarinsson Ritstjórn, skrifstofurog auglýsingar: Síðumúli 15, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími: 18300. Kvöldsímar: 686387 og 686306. Verð í lausasölu 25 kr. Áskrift 275 kr. Setning og umbrot: Tæknideild NT. Prentun: Blaðaprent hf. Auðlind fyrir fáa ■ Á undanförnum dögum hefur NT birt viðtöl og ítarlegar fréttir af athyglisverðu deilumáli í Hnappadalssýslu milli leiguliða og sveita þeirra annars vegar og landeigenda hins vegar. í stuttu máli snýst deilan um tekjur af gjöfulli veiðiá, Haffjarðará. Eigendur hennar, erfingjar Rikhards Thors, búa allir í öðrum landshluta, en fá þó til sín bróðurpartinn af tekjum þessarar helstu auðlindar svæðisins. í samantekt um málið segir m.a. í NT í gær: „Deilur bænda og Thorssystkina í Kolbeins- staða- og Eyjahreppi eru áratugagamlar og snúast um óteljandi atriði. Allt frá því að Thor Jenssen föðurafi núverandi eigenda eignaðist Haffjarðará í byrjun aldarinnar hefur bændum í nágrenninu sviðið að sjá heistu auðlind tveggja sveita í höndum utansveitarmanna sem hafa hin seinni ár rekið ána sem gróðafyrirtæki. Sam- kvæmt þeim gögnum sem þeir sjálfir hafa lagt fram skilar áin rúmum tveimur milljón króna í árshagnað. Eessi upphæð skiptist á milli þriggja sona og tveggja dætra Rikhards Thors. Einu tekjur heimamanna af ánni eru í formi fasteignagjalda og aðstöðugjalds sem til skamms tíma nam fáeinum tugum þúsunda en var nýlega hækkað og nemur núna á þriðja hundrað þúsund krónum. ♦ Af tíu jörðum Thorssystkina eru ennþá sex í byggð. Að einni þeirra undanskilinni eru bygg- ingar allsstaðar í mikilli niðurníðslu á þessum jörðum og óvíst má telja að þar haldist byggð í komandi framtíð. Kolviðarnes er eina jörðin sem er sæmilega húsuð en þar byggði bóndinn upp í óþökk og óleyfi jarðareiganda þrátt fyrir að fyrri byggingar væru allar orðnar ónýtar. Eins og fram hefur komið í NT stendur annar Eyhreppingur í stríði við landdrottin sinn. Lárus á Gerðubergi vill vera á jörð sinni en eigandi vill hann burt og eftir nýjustu tíðindum af þeim málum gæti þar verið nýtt útburðarmál í uppsiglingu.“ Mál þetta er athyglisvert fyrir þær sakir, að með því hafa verið vaktar upp grundvallarspurn- ingar um afnot af náttúruauðlindum. í þessu tilfelli er um að ræða utanaðkomandi aðila, sem tekur til sín bróðurhlutann af afrakstri einu umtalsverðu auðlindar svæðisins og það án þess að veita íbúum þess nokkrar óbeinar tekjur, eins og t.d. gegnum atvinnu, nema þá lögbundin fasteigna- og aðstöðugjöld. Frá sjón- arhóli íbúa sveitarinnar svipar því þessu máli til þess þegar útlendingar mokuðu upp sjávarafla við strendur íslands á sínum tíma án þess að íslendingar nytu þess á nokkurn hátt. NT gagnrýnir ekki eigendaréttinn, en telur hins vegar sjálfsagt, að hrepparnir tveir fái að njóta meir auðlinda sinna en hingað til.

x

NT

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: NT
https://timarit.is/publication/305

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.