NT - 15.08.1984, Síða 7

Miðvikudagur 15. ágúst 1984 7
Tafla 1. Álbræðslur ALCAN 1. janúar 1984.
Staðsetning Eignaraðild ALCAN (%) framleiðslugeta 1000 tonn/ári
KANADA
Arvida 100 432
Isle Maligne 100 73
Shawinigan 100 84
Beauharnois 100 47
Grande Baie 100 171
Kitimat 100 268
Samtals 1.075
BRETLAND
Lynemouth 100 125
Kinlochleben 100 11
Lochaber 100 38
V-ÞYSKALAND
Ludwigshafen 100 44 .
BRASILIA
Saramenha 100 60
Aratu 100 58
INDLAND
Belgaum 50.5 73
Hirakud 50.5 25
Alupuram 50.5 20
ASTRALIA
Kurri Kurri 70 90
Samtals utan Kanada 544
Samtals 1.619
Auk þessara 16 álbræðslna
átti fyrirtækið 50% eignaraðild
eða minna að u.þ.b. 10 ál-
bræðslum, þar af þremur
verksmðjum í Japan með
samanlagða framleiðslugetu
308.000 tonn/ári. Árið 1983
hófst bygging þriðja kerskála
við Kurri Kurri verksmiðjuna
í Ástralíu og mun hann auka
framleiðslugetu verksmiðj-
unnar í 135.000 tonn/ári.
Árið 1982 keypti ALCAN
the British Aluminium Comp-
any og gaf það ALCAN sterka
stöðu gagnvart öðrum aðilum
sem fullvinna ál í Bretlandi.
Með kaupunum fylgdi 102 þús-
und tonna á álverksmiðja í
Invergordon í Skotlandi, sem
ekki er starfrækt vegna of hás
orkuverðs. í Indvergordon er
jafnframt rafskautaverksmiðja
sem ekki er nýtt sem stendur.
Súrálframleiðslu stundar
ALCAN í 7 löndum og er
framleiðslugeta samtals um
7.600 þús. tonn/ári. Helstu
framleiðslusvæði eru Kanada,
Ástralía ogJamaica. Árið 1983
var lokið við byggingu 800.000
tonna súrálsverksmiðju á Ir-
landi sem ALCAN á 40%
eignaraðild að. Framleiðslu-
kostnaður í þeirri verksmiðju
hefur verið talinn mjög hár,
eða allt að 250-300 US$/tonn
að meðtöldum fjármagns-
kostnaði. Algengasta mark-
aðsverð á súráli í dag er hins
vegar 150-200 US$/tonn.
Helstu markaðssvæði AL-
CAN fyrirtækjanna eru sýnd í
töflu 2.
Það eru hin stóru iðnríki
markaðshagkerfanna sem eru
helstu kaupendur á afurðum
ALCAN. Austur-Evrópa,
Sovétríkin og Kína mynda lok-
aðan markað sem ekki skiptir
við vesturlensku álfyrirtækin.
í Asíu er Japan lang stærsti
kaupandinn, en S-Kórea er
einnig stór í viðskiptum við
ALCAN.
Ef litið er á álmarkaðinn í
Evrópu sérstaklega kemur í
ljós að ALCAN hefur meiri
framleiðslugetu í úrvinnslu á
áli én nemur hráálsfram-
leiðslugetu fyrirtækisins í Evr-
ópu. Jafnframt er ljóst að með
tilkomu súrálsverksmiðjunnar
í írlandi verður súrálsframboð
fyrirtækisins í Evrópu meira
en nemur eigin þörfum fyrir-
tækisins á því markaðssvæði.
Pessar staðreynir eru án efa
meginástæður þess að AL-
CAN hefur lýst ákveðnum
áhuga á samstarfi við íslend-
inga í álframleiðslu.
Tafla 2. Sala Alcan á áli 1982 og 1983
(ingot products + fabricated products) 1000 tonn
Móttökuland 1982 1983
Kanada 160 195
Bandaríkin 368 499
Suður- og Mið-Ameríka 118 114
Evrópa 438 567
Asía og Eyjaálfa 567 439
Annað , 56 88
Samtals 1.707 1.902
henni geti leyst upp í svo miklu
magni að af því geti stafað
kvikasilfurseitrun eða hættu-
legir rafstraumar eins og sumir
hafa viljað halda fram.
Meiri líkur eru á að kvika-
silfur geti valdið skaða á starfs-
fólki tannlæknastofa á meðan
verið er að hræra amalgamið.
Með sífellt vandaðri vinnuað-
ferðum hefur sú hætta, sem af
því gæti stafað minnkað.
í munni flestra mun ætíð
vera smárafstraumur sem get-
ur aukist t.d. þegar sett er ný
amalagamfylling við hliðina á
■ Það eru meiri líkur á að
starfsfólki tannlæknastofanna
stafí hætta af amalgaminu en
sjúklingunum sem fá fylling
arnar, segir í athugasemd ráðu
neytisins.
gulli. Mestur er straumurinn á
meðan amalgamfyllingin er að
harðna eða fyrstu 24 tímana.
Óþægindi, sem af þessu gætu
stafað fyrir sjúklinginn er þó
hægt að minnka með því að
lakka fletina eða pússa vel
fyllingarnar. Með bættri tækni
við gerð uppbygginga með
amalgami hefur aftur á móti
þörfin fyrir gulluppbyggingar
minnkað mikið undanfarin ár
og þar með hugsanleg óþægindi
vegna rafstraums í munni.
Það er þó samdóma álit
flestra sem rannsakað hafa
þessa rafstrauma, að þeir séu
ekki hættulegir heilsu viðkom-
andi einstaklings. Ekki hefur
verið sýnt fram á slíkt og
óþægindi sem þeir hafa verið
taldir valdir að, hafa sýnt sig
að hafa aðrar orsakir.
Ofnæmi vegna amalgams
þekkist, en er ákaflega
sjaldgæft.
Reynt hefur verið að nota
tvö önnur efni í staðinn fyrir
amalgam, svonefnd plastefni
og gull.
Á vegum sænsku heilbrigðis-
stjórnarinnar var gerð athugun
á því hvort hægt væri að nota
svonetnd plasteíni í staðinn
fyrir amalgam.
Professor Lars Granath sá
um rannsóknina í samvinnu
við ameríska, norska og
sænska sérfræðinga. Þegar
niðurstöðurnar voru birtar í
febrúar s.l. kom í ljós að það
reyndist ekki hægt.
Áætlað er að fyrst eftir 10-20
ár megi búast við að þessi efni
hafi náð sömu gæðum og amal-
gamið.
Helstu ókostir plastfylling-
anna eru taldir, að þær geta
breyst í lögun og slitnað og því
erfitt að fá vandaða varanlega
snertifleti, sem eru mjög mikil-
vægir. Einnig er hætta á að
smábil verði á milli tannarinn-
ar og plastfyllingarinnar, ekki
síst vegna þess hve erfitt er að
vinna efnið svo að vel fari við
erfiðar aðstæður. Á það ekki
síst við um þurrkun tannarinn-
ar áður en fyllingin er sett í,
sem er nauðsynlegt til að fyll-
ingin falli vel að tönninni.
Hér er aðeins verið að bera
saman gæði amalgamfyllinga,
en þær eru nær eingöngu settar
í jaxla, og svonefndar plastfyll-
ingar.
Góður árangur hefur aftur
ámóti náðst við notkun plast-
fyllinga í framtennur, sem
kemur til af því að þar eru
fyllingarnar yfirleitt minni og
auðveldara að vinna þær.
Helstu ókostirnir við að nota
gull í staðinn fyrir amalgam,
sem tannfyllingarefni, eru hve
dýrt það er og kostnaðarsamt í
vinnslu. Einnig verður oftast
að fórna meiru af sjálfri tönn-
inni við að koma fyrir gullupp-
byggingu heldur en þegar am-
algam er notað.
Niðurstaðan er sú að við
þurfum ekki að óttast það
amalgam sem er í munni okkar
og útlit er fyrir að við verðum
að bíða enn í 10-20 ár þar til á
markaðinn komi jafnvönduð
efni, sem falli betur inn í
litasamsetningu tannanna, en
litur amalgam fyllinga er þeirra
ókostur.
Tekið saman af Magnúsi R.
Gíslasyni yfírtannlækni
Málsvari frjalslyndis,
samvinnu og félagshyggju
Útgefandi: Nútíminn h.f.
Ritstjórar: Magnús Ólafsson (ábm)
og Þórarinn Þórarinsson
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar:
Síðumúli 15, Reykjavík. Sími:
686300. Auglýsingasími: 18300.
Kvöldsímar: 686387 og 686306.
Verð í lausasölu 25 kr.og 30 kr. um
■ helgar.
Áskrift 275 kr.
' Setnihg og umbrot: Tæknideild NT.
Prentun: Blaöaprent hf.
Góð landkynning
■ Ólympíuleikunum í Los Angeles lauk á mánu
daginn, en þeir höfðu þá verið eitt mesta fréttaefni
fjölmiðla víðs vegar um heim í hálfan nránuð.
Hér á landi fylgdust rnenn betur nteð þeim en
nokkru sinni fyrr vegna ágætrar kynningar í hljóð-
varpi og sjónvarpi. Stefán Jón Hafstein, fréttamaður
hljóðvarps, átti ekki síst þátt í því. Pað er ekki
ósennilegt, að Stefán Jón hefði komist á verðlauna-
pall, ef fréttamennska í hljóðvarpi hefði verið ein
keppnisgreinanna.
Verulega hefur verið deilt að undanförnu um gildi
Ólympíuleikanna og hafa mörg sjónarmið komið þar
til greina. Þessar deilur hafa aukist við það, að á
undanförnum leikum hafa ýmis ríki dregið sig í hlé
af pólitískum ástæðum. Þá þykir auglýsingamennska
og gróðabrall hafa tengst leikunum alltof mikið í
seinni tíð.
Hér verður ekki dæmt um þessi deiluefni. Þrátt
fyrir má telja víst, að leikarnir muni haldast áfram,
enda væri það áfall fyrir íþróttastarfið í heiminum,
ef þeir féllu niður.
Islendingar hafa gilda ástæðu til aó fagna yfir
framgöngu íþróttamanna sinna í Los Angeles. Hún
varð vonum betri og ber þar hæst sigra Bjarna
Friðrikssonar. Einar Vilhjálmsson náði einnig góð-
um árangri. Þá er ekki síst fagnaðarefni, að íslenska
handknattleiksliðið náði betri árangri en flestir munu
hafa þorað að vona fyrirfram.
Aðrir íslenskir keppendur komu vel fram, en það
var ekki í upphafi aðalkeppikefli Ólympíuleikanna
að sigra, heldur að koma fram vel og drengilega og
sýna sanna íþróttamennsku.
Því er oft gleymt í sambandi við þátttöku íþrótta -
manna íalþjóðlegummótum liggur langoftast tímafrek
vinna, sem felst í mikilli ástund við þjálfun og
keppnir hér heima fyrir. Þetta fórnfúsa starf ber að
meta við þá, sem halda uppi merki íslands á
íþróttasviðinu.
Urn það hefur oft verið deilt, hvort ísland ætti að
taka þátt í alþjóðlegum íþróttamótum eins og
Ólympíuleikunum nema þeir geti teflt fram sér -
slökum afreksmönnum einsogBjarna Friðrikssyni og
Einari Vilhjálmssyni. Þetta er mikill misskilningur.
Það er fámennri og afskekktri þjóð mikil landkynn-
ing að koma fram á slíkum vettvangi. Þannig fær
fjöldi fólks, sem áður vissi lítið eða ekkert um
Islendinga, nokkra þekkingu um þá og það menningar-
hlutverk sem þeir reyna að rækja, þrátt fyrir
fámennið.
Vissulega hefur þátttaka íslendinga á Ólympíu -
leikunum í Los Angeles orðið góð landkynning.
Slys á öræfum
■ Sorgleg slys, sem orðið hafa á öræfum íslands að
undanförnu, hafa eðlilega vakið umtal tim, hvað
megi gera til að koma í veg fyrir,að þau endurtaki
sig. Helst hefur verið rætt um að auka beri hvers
konar kynningu á því, sem einkum þarf að varast á
slíkum ferðalögum.
Eðlilegast virðist að stofnanir þær og samtök, sem
helst sinna þessum málum, hefjist sameiginlega
handa um það, sem helst er hægt að gera hér til
úrbóta. Það gæti vafalítið dregiðúr slíkum slysum,
þótt aldrei verði þau að fullu útilokuð, þegar
ofurhugar, sem bjóða hættunum birginn, eru annars
vegar.