NT - 30.08.1984, Qupperneq 3

Fimmtudagur 30. ágúst 1984 3
EH„ísland þarf ennmeira
Milton '' r
Friedman \ m ■ ■ ■ ■■■■ ■//
FLI frelsi en stærri lond“
■ „Ég er ekki sérfræðingur í málefnum íslands; ég hef
aðeins verið hér í tíu klukkutíma, og þar af hef ég sofið í
sex“, sagði hagfræðingurinn heimskunni Milton Friedman
þegar hann ræddi við blaðamenn í gær á efstu hæð í hæsta
húsi Reykjavíkur, Húsi verslunarinnar.
Friedman bætti því við að hann hefði reyndar getað litið
í tölfræðilegar upplýsingar Seðlabankans á leiðinni yfír
hafíð, en hann vissi samt ekki nægilega mikið til að gefa
nákvæm ráð.
Milton Friedman er kominn
til íslands til að flytja fyrirlestur
á vegum viðskiptadeildar Há-
skólans og Stofnunar Jóns Þor-
lákssonar. Hann erhingað korn-
inn ásamt konu sinni Rose, sem
hefur verið meðhöfundur hans
að mörgum hans seinni bókum,
t.a.m. Frelsinu til að velja, og
nýjustu bókinni Ofríki hins'
óbreytta ástands.
Friedman er löngu kunnur
fyrir verk sín, bæði þau sem
teljast til fræðilegrar hagfræði,
og hin sem frekar teljast til
pólitískrar greiningar og boðun-
ar ákveðinna kenninga. Fried-
man er fæddur í Brooklyn í
New York árið 1912, en starfaði
lengstum við Chicago háskóla,
eða frá 1946 til 1977. Síðustu
árin hefur hann starfað við
Hoover stofnunina í Stanford
háskóla í Kaliforníu. Hann hef-
ur löngum verið mjög umdeild-
ur, jafnt innan hagfræðinnar
sem utan, vegna skoðanna
sinna.
Lausnarorðið frelsi
„En ég get auðvitað gefið
ykkur lausn sem kemst fyrir í
einu orði,“ hélt Friedman áfram
á blaðamannafundinum. „Það
er frelsi. ísland hefur lítið hag-
kerfi og þið þurfið reyndar á að
halda meira frelsi heldur en
stærri lönd. Við vorum áðan að
ræða um að þið hefðuð aðeins
eina sjónvarpsstöð og eina út-
varpsstöð; þið ættuð að opna
fyrir möguleika á að fjölga þess-
um stöðvum."
Friedman var spurður hvað
honum þætti um þær ásakanir
að hann væri fyrst og fremst
hagfræðingur hinna ríku. Hann
svaraði með því að segja að í
hinum miðstýrðu sósíalísku
ríkjum væri mun meiri munur á
ríkidæmi manna heldur en í
nokkru kapítalísku ríki. „í kap-
ítalískum ríkjum geta menn
ekki orðið ríkir á því að stinga
hendinni niður í vasa annarra;
hann getur aðeins orðið ríkur á
því að framleiða einhverjar
vörur eða þjónustu sem fólk vill
borga fyrir.“
Chile gerði mistök
Friedman var þvínæst spurð-
ur um ásakanir þess efnis að
efnahagsleg ráð hans hefðu gef-
ist illa; sérstaklega hefði ráðgjöf
hans um stífa stjórnun peninga-
magns í Chile, ísrael og Bret-
nokkur ár; verðbólga hrapaði
úr 400 í undir 10%; þeir náðu
einnig góðum hagvexti, 7-8% á
ári. En síðan gerðu Chilemenn
alvarleg mistök, sem ég gagn-
rýndi. Þeir hættu að láta gengið
fljóta, en settu það fast við
þróun Bandaríkjadollara. Síð-
an féll heimsmarkaðsverð á
kopar, einni aðalframleiðslu-
vöru Chile. Hvorugt er hægt að
kenna peningamagnskenning-
unni um. Þeirra verðbólga er
nú komin upp í 10 til 15%.
■ „Þeir hlustuðu ekkert á mig í ísrael". Milton Fríedman og kona hans Rose á fundi með
fréttamönnum í gær. NT-mjnd Róbert
landi, gefist misjafnlega?
„Ég hef lært það á langri ævi
að það er mun auðveldara að-
gefa ráð heldur en að fá menn
til að taka við þeim. Þannig var
það í fsrael. Ég gaf þeim að
mínu eigin áliti mjög góð ráð,
en það var ekkert á þau hlustað.
1 Chile gekk allt mjög vel í
Ríkiseyðsla til ills
Aðspurður sagðist Friedman
ekki hafa áhyggjur af hinum
mikla halla á fjárlögum Reagans
í Bandaríkjunum. „Svona halli
er ágætur. Hann letur menn til
að eyða ríkisfjármunum." Hann
var í framhaldi af þessum skoð-
unum á fjárlagahallanum spurð-
ur hvort hann væri orðinn
endurborinn Keynesisti? „Nei,
það er ég ekki. Þeir vilja fjár-
lagahalla til að geta eytt meiru.
Þannig geta menn séð tvenns
konar ágæti í sama hlutnum."
Rose og Milton Friedman
kváðust sammála um að of um-
fangsmikill ríkisbúskapur leiddi
aðeins til ills. Þannig hefðu allar
þær milljónir sem Johnson for-
seti byrjaði að eyða í velferð-
armál á sjöunda áratugnum ekki
minnkað fátækt; fátækt í
Bandaríkjunum hefði þvcrt á
móti aukist. Aukning á fjölda
óskilgetinna barna hefði enn-
fremur orðið afleiðing af því að
auðveldara varð fyrir fólk að ná
í fátækrastyrk.
Álit skólamanna á niðurskurði í kennslumálum:
■ Skólamenn á landsbyggðinnii
margir, telja að niðurskurður mennta-
málaráðherra í kennslumálum komi
harðar niður á landsbyggðinni en
Reykjavíkursvæðinu. Veldur þetta
reiði, því nægur er ójöfnuðurinn fyrir,
telja þeir. Þá hafa yfirlýsingar ráð-
herra þess efnis að minnkaður verði
niðurskurður við þá skóla sem ákváðu
að kenna ekki ensku og dönsku í
einum bekk valdið úlfúð og menn
spyrja: Hvers eiga þeir skólar að
gjalda sem dreifðu niðurskurðinum á
margar greinar?
Á Norðurlandi eystra t.d. var fylgt
tilmælum ráðherra um að skera niður
viðmiðunarstundarskrá um 2,5%.
Flestir skólar fóru þá leið að láta þetta
bitna á mörgum greinum. Akureyrar-
skólarnir hinsvegar ákváðu að draga
eingöngu saman kennslu í ensku og
dönsku. Því vekja þau viðbrögð
menntamálaráðherra furðu að ætla
að bæta Akureyraskólunum (þéttbýl-
isskólar) niðurskurðinn að einhverjú
leyti en ekki öðrum (dreifbýlis-
skólum). Þá hefur komið fram að
niðurskurður í Reykjavík verður eng-
inn í almennu kennslunni eða sér-
kennslunni, heldur bitnar aðeins á
starfi skólabókasafnanna: Telja fróðir
menn að fjarri lagi sé að sá niður-
skurður nemi 2,5%.
Dragðu fyrirmæl-
in þín til baka!
- áður en þú ferð til Kína
■ „Þar sem frést hefur að mennta-
málaráðherra sé á förum til Kína og
verði fjarverandi í u.þ.b. mánuð vil
ég skora á ráðherrann að hún sendi
fræðslustjórum og skólastjórum
grunnskóla þegar í stað fyrirmæli þess
efnis að kennslustundafjölda skuli
miða við ákvæði viðmiðunarstunda-
skrár er menntamálaráðherra gaf út
9. apríl sl. Fyrri úthlutanir á kennslu-
stundum til skólanna verði því leið-
réttar þannig að nemendur verði ekki
hlunnfarnir um þá kennslu er þeim
ber skv. ákvæðum grunnskólalaga.“
Valgeir Gestsson sendir áskorunina
í tilefni þess að Ragnhildur Helga-
dóttir lýsti því yfir í útvarps og
sjónvarpsfréttum í gær að grunnskóla-
nemendur skuli njóta lögboðinnar
kennslu á næsta skólaári. Þetta segir
hún þrátt fyrir fyrri tilskipanir um að
launakostnaður kennara skuli skorinn
niður um 2,5%, sem þýðir það að
kennslustundafjöldi er skorinn niður.
Kennarasambandið telur að niður-
skurðurinn jafngildi 1650 kennslu-
stundum á viku, eða einfaldlega 2,5%
af kennslustundafjölda grunnskól-
anna í heild.
í sjónvarpsviðtali í gær sagði mennta-
málaráðherra að það væri á „misskiln-
ingi byggt“ að stuðnings og hjálpar-
kennsla í Reykjavík drægist saman
um 10%. Valgeir staðhæfir að þetta
sé í mótsögn við þær upplýsingar sem
grunnskólakennarar hafi fengið fyrir
nokkrum dögum.
NT náði ekki í menntamálaráð-
herra í gær þrátt fyrir ítrekaðar til-
raunir.
y/eist þú?
Að i hei/suræktinni HEBU átt þú
kost á ieikfimi, sauna, Ijósum
og nuddi, allt saman eða sér
Nýtt námskeiö hefst 3. september
10 tíma nuddkúrar
dag-
og kvöldtímar
☆ Sérstakir megrunar
kúrar 4 sinnum i viku
☆ Leikfimi 2 og 4
sinnum i viku
☆ Frítt kaffi i
fallegri setustofu
Innritun i síma
42360
Heilsuræktin HEBA Auðbrekku 14