NT - 19.12.1984, Qupperneq 6

Lýkur Reagan ferli sín-
um sem f riðarhöf ðingi?
/
■ ÞESSU var aldrei um
Álftanes spáð, að ættjörðin
frelsaðist þar. Þessar Ijóölínur
eftir Þorstein Erlingsson hafa
rifjast ósjálfrátt upp, þegar ég
hefi heyrt spádóma um, að
Ronald Reagan ætti eftir að
ljúka stjórnmálaferli sínum
sem maðurinn, sem ætti einna
mestan þátt í því aö koma á
bættri sambúð milli Bandaríkj-
anna og Sovétríkjanna með
það fyrir augum að ná sam-
komulagi um samdrátt vígbún-
aðar.
Því fer þó fjarri, að ég hafni
þessum spádómi sem fjar-
stæðu, en ég trúi ekki heldur
100% á hann.
Vissulega er það sitthvað,
sem bendir til þess, að Reagan
hafi áhgua á, að ná þessu
marki. Sagan hefur sýnt, að
það hefur verið markmið
flestra eða allra forseta Banda-
ríkjanna, sem náð hafa endur-
kjöri, að Ijúka forsetaferli sín-
um með því að vinna eitthvert
eftirminnilegt og lofsvert verk.
Reagan er vafalítið engin
undantekning að þessu leyti.
Fátt myndi halda nafni hans
meira á loft en áþreifanlegur
áfangi í áttina til afvopnunar.
Ymsir telja það standa í
veginum, að Reagan sýndi
annað en áhuga á afvopnun á
fyrra kjörtímabili sínu. Keppi-
kefli hans þá var að tryggja
yfirburði Bandaríkjanna á
hernaðarsviðinu og auka víg-
búnaðinn í samræmi við það.
Þetta hefur ekki síður reynst
Bandaríkjunum dýrt en So-
vétríkjunum, þar sem þau
glíma nú við gífurlegan og
vaxandi halla á ríkisrekstrin-
um. Þar er nú um að ræða
mesta vandamál bandarískra
stjórnvalda, ef óbreyttri víg-
búnaðarstefnu verður fylgt.
Reagan hefur lofað að leysa
þennan vanda án skattahækk-
ana, en því trúir enginn, ef
vígbúnaði verður haldið áfram
með sama hætti og undanfarin
ár.
Það átti ótvírætt einhvern
þátt í kosningasigri Reagans,
að hann breytti verulega um
tón í þessum málum fyrir kosn-
ingabaráttuna og lýsti ein-
dregnum vilja sínum til að
vinna að samkomulagi um af-
vopnun. Eitt áhrifamesta her-
bragð hans í kosningabarátt-
unni var að bjóða Gromyko
utanríkisráðhera Sovétríkj-
anna til viðræðna í Hvíta hús-
inu. Nú virðist komið í ljós, að
þar hafi verið um meira en
herbragð að ræða. Þar virðist
hafa náðst samkomulag um að
hefja viðræður um afvopnun-
armál að nýju og hefjast þær
með fundi þeirra Gromykos
og Shultz í Genf eftir áramót-
in.
Það kom glöggt í ljós, á
allsherjarþingi Sameinuðu
þjóðanna eftir kosningaúrslitin
í Bandaríkjunum, að áberandi
slökun var komin til sögunnar.
Ég átti þar sæti um þriggja
vikna skeið um ogeftir síðustsu
mánaðamót. Ég hefi nokkrum
sinum átt þar sæti síðan 1954
og er þetta friðsamasti kaflinn
þar í sambúð risaveldanna,
sem ég man eftir frá þessum
tíma. Bersýnilegt var að vissar
tilslakanir áttu sér stað á bak
viö tjöldin, þótt engar væri
hægt að kalla mikilvægar. Þær
báru samt vott um bætt and-
rúmsloft.
í fyrsta sinn náðist t.d. sam-
komulag um hver ættu að vera
grundvallaratriði fyrirhugaðs
sáttmála um friðsamlega notk-
un útgeimsins (Outer Space),
en þetta mál hefur verið til
meðferðar á flestum eða öllum
þingum Sameinuðu þjóðanna
síðan 1959. Þótt enn sé vafa-
laust langt í land þangað til
slíkur samningur verður full-
gerður, var hér um athyglisvert
spor að ræða í rétta átt. Vafa-
samt er, að það hefði náðst. ef
andrúmsloftið hefði ekki
eitthvað breyst.
ÞAÐ ER óefað, að þeir
Reagan og Chernenko hafa
skilning á, að risaveldin eru
komin á þau vegamót, að ann-
að hvort er að stöðva sig á
bjargbrúninni eða að steypast
ofan í hyldýpið. Hitt er hins
vegar eftir að sjá, hvort þeirn
geti orðið að þeirri von sinni
að snúa við til réttrar áttar.
Reagan hefur áður sýnt, að
hann er ekki strangtrúaður
í/ • 1
Þórarinn
Þórarinsson
skrifar:
kreddumaður, heldur getur
hann verið tækifærissinni, þeg-
ar þess er þörf. Þetta sýndi
hann, þegar hann var ríkis-
stjóri í Kaliforníu, því að
stjórn hans var um margt skárri
en ætla mátti af þeim kreddu-
kenningum, sem hann hafði
boðað. Þess vegna er hægt að
vænta þess, að viðhorf hans til
afvopnunarmála geti orðið
annað á síðara kjörtímabili
hans en hinu fyrra.
Finnskur læknir afneitar dauðanum
Júlíus K. Valdimarsson
Opið bréf
til ríkis-
stjórnarinnar
Reykjavík 11.12. 1984
■ Þrátt fyrir viljayfirlýsingar
núverandi stjórnvalda um að
lækka erlend lán hefur reyndin
verið önnur: Lánabyröin
eykst. Þannig hegðið þiðykkur
nákvæmlega eins og fyrirrenn-
arar ykkar í öðrum ríkisstjórn-
um: Þið segið eitt en gerið
annað. Þið hljótið að vita að
hlutfall erlendra skulda miðað
við þjóðartekjur (a.m.k. 62%-
63% fyrir gcngisfellingu) er
geigvænlegt. Þið vitið að það
má ekki hækka mun meir til
þess að Alþjóðagjaldeyrissjóð-
urinn fari að taka í taumana.
Þið þekkið læknismeðal hans
vel: Stórfelld gengislækkun,
frysting launa, „frjálst"
verölag, innreið fjölþjóða-
fyrirtækja, afnám verndartolla
og útflutningsbóta og niður-
skurður opinberrar þjónustu
t.d. heilbrigðisþjónustu og
menntunar.
Afleiðingar þessara aðgerða
eru einnig þekktar: Hrun
margra fyrirtækja, vegna geng-
isfcllingar og aukins innflutn-
ings, samdráttur í landbúnaði,
flótti frá landsbyggð (meiri en
nú er), mikið atvinnuleysi
(15%-20% strax) fátækt, eymd
og jafnvel aukin sjálfsvíg, eins
og það væri nú ekki komið nóg
afþeim. Þessarerlendulántök-
ur ber að stoppa strax. Annað
er hagfræðileg heimska og sið-
leysi af versta tagi.
Nú duga engar afsakanir.
Það þýðir ekki að segja að þið
ráðið ekkert við þetta, að hlút-
fallið sé svona hátt vegna
minnkandi þjóðartekna, því
staðreyndin heldur áfram að
vera sú að hlutfallið er of hátt
hver svo sem ástæðan er. Ef
þið getið ekki lækkað það eruð
þið óhæfir stjórnendur og ætt-
uð að hafa manndóm og heið-
arleika til þess að láta aðra
taka við af ykkur.
Það þýðir ekki að segja að
hlutfallið skipti litlu rnáli held-
ur greiðslubyrðin. Þið hljótið
að vita að auðvitað skipta
heildarskuldir ávallt miklu
máli hvað þá í einhæfu og
sveiflukenndu efnahagskerfi
sem er mjög háð innflutningi
og útflutningi. í dag eru af-
borganir og vextir af erlendum
lánum a.m.k. 25% af útflutn-
ingstekjum en það hlutfall get-
ur hækkað mjög fljótt ef út-
flutningstekjur minnka, vextir
eða innfluttar vörur hækka,
hvað þá ef fleiri erlend lán
verða tekin.
Það þýðir ekki heldur að
segja að ef við tökum ekki
fleiri erlend lán, verði sam-
dráttur hcrlendis, atvinnuleysi
o.þ.h. Á íslandi er til nóg
fjármagn. Þetta segjum við án
þess að höfða til þeirrar stað-
reyndar að árlega er milljörð-
um stungið undan í skattsvik-
um, óuppgefnum umboðslaun-
um (já, af erlendum lántökum
líka), tvöföldum nótum o.þ.h.
Hér eru einar hæstu þjóðar-
tekjur á mann í heimi, spurn-
ingin er um dreifingu og stjórn
á fjármagni. Ef þið teljið að
þið getið ekki stöðvað eriend
lán án þess að úr verði mikill
samdráttur, segiö þá af ykkur
og látið hæfari stjórnendur
taka við.
Við skrifum ykkur þetta bréf
vegna þess að okkur er annt
um hag þjóðarinnar í dag og
komandi kynslóða.
Við segjum því við ykkur:
„Þið eruð kjörnir til 4 ára, ekki
40 ára. En afleiðingarnar af
fleiri erlendum lánum ná langt,
langt út fyrir ykkar kjörtíma-
bil. Þið hafið ekki umboð til
þess að taka þessi lán nema þið
leggið spilin á borðið, skýrið
ykkar málstað fyrir þjóðinni
og fáið skýrt umboð hjá henni
til þess að setja hana endanlega
á hausinn."
Þið eigið væntanlega öll
börn og sunt ykkar barnabörn.
Það er siðleysi að færa þeim
fleiri erlend lán upp í hendurn-
ar og svipta þjóðiná sjálfstæði
sínu.
Við höfðum til siðferðis-
kenndar ykkar en jafnframt
tökum við skýrt fram: „Flokk-
ur mannsins, þegar hann kemst
til valda, mun ekki greiða þau
erlendu lán sem eru tekin af
ykkur eftir 1. janúar 1985. Öll
aukin ián, tekin eftir þann
tíma, niunum við telja að verði
á ykkar eigin persónulegu
ábyrgð og þeirra sem lána
ykkur."
Viðringafyllst F.h. flokks
mannsins
Júlíus K. Valdimarsson
Formaður
Rauni - Leena Luukanen.
Dauðinn er ekki til.
Björn Thors þýddi.
ísafoldarprentsmiðja.
■ Mér skilst að höfundurinn
sé kona, Sami og læknir í
Norður-Finnlandi. Þetta ræð
ég af eftirmála þeim sem bók-
inni fylgir og er undirritaður
„Tabita Wulff, þýðandi hinnar
dönsku útgáfu“.
Segja má að bókin sé yfirlit
um viðfangsefni dulsálarfræði
og þau fyrirbæri sem þar er
glímt við. Höfundur fylgir
kenningum spíritista og velur
bókinni nafn í samræmi við
það.
Fullur þriðjungur bókarinn-
ar er „22 trúarheimsspekilegir
textar“, þannig tilkomnir að
höfundur skrifaði þá ósjálfrátt
og telur að amma sín sálaða
hafi verið þar að verki. Þessir
textar eru fallegir og greindar-
legir en í þeim er ekki neitt
sem sækja þarf út fyrir þennan
heim. Tabita Wulffgerirmeira
úr hve nýstárleg bókin sé en
reyndin verður fyrir íslenska
lesendur. Þeir þekkja flestir
einhverjar bækur um líf að
loknu þessu, lífið eftir lífið
o.s.frv. Það á því tæpast við
Bo Capelan
Paradís
Sagan af vináttu
Marvins og Hanns II
Gunnar Stefánsson þýddi
Iðunn.
■ Þeir sem lásu Bogann þeg-
ar hann kom út fyrir tveimur
árum vita nokkuð um höfund
og sögupersónur. Þetta er
sjálfstæð saga en framhald af
Boganum, - saga þeirrar vin-
áttu sem stofnað var til í fyrri
bók.
Jóhann, sem söguna segir,
er gagnfræðaskólapiltur, geð-
þekkur líkt og venjulegir heil-
brigðir unglingar. Marvin aftur
á móti er á vissan hátt þroska-
heftur. Hann veit sínu viti og
getur sitt af hverju ef enginn
hræðir hann. Tilfinningar hef-
ur hann eins og annað fólk en
íslenska lesendur sem Tabita
Wulff segir í eftirmála sínum
að höfundur „umbylti hefð-
bundinni heimsmynd okkar
með bók sinni“.
Vel má stansa við þessi orð
t eftirmálanum: „í hlutastarfi
mínu sem meðferðarráðgjafi
hefur mig oft langað innilega
til að ráðleggja fólki að biðjast
fyrir. Þegar menn eru úrkula
vonar, læknar geta ekki líknað
þeim, og engin töfralyf geta
hjálpað, þá tel ég að bænin
sjálf gæti verið bætandi. En að
segja það upphátt? Nei. ég hef
ekki þor til þess“.
1 eftirmálanum segir að bréf-
in ósjálfráðu séu „kennslubók
sem sýnir okkur nýjar leiðir til
að lifa lífinu". Ég sé samt ekki
betur en sú leið sé að elska
náungann, og það boðorð er
ekki alveg nýtt, þó að fram-
kvæmdin reynist löngum erfið
og misjafnlega gangi að aga
hugsanir sínar.
Á stöku stað má finna að
bókin er þýdd. Á bls. 37 segir
t.d.: „Fjarskynjunarfyrirbærin
fylla aðeins lítinn hluta alls
orkusviðs mannsins, uppgötv-
un, sem sovéskir könnuðir
báru í Pravda árið 1968 saman
það er eins og hann vanti vissa
hemlaogsjálfsstjórn. Þvíverð-
ur honum meira um en al-
mennt virðist. Hann er varnar-
lausari en venjulegir ungling-
ar. Það varnarleysi verkar mis-
jafnt á þá sem umgangast
hann. Annars vegar er til-
hneigingin að gera sér gaman
að hinu afbrigðilega, hinsvegar
löngun að verja þann sem
veikur er fyrir og varnarlaus.
Þetta er öðru fremur saga
um unglinga. Þó er vafasamt
að kalla hana sérstaklega ung-
lingabók. Sagan er engu síður
fyrir fullorðna. Að því leyti
sem hún lýsir sálarlífi persón-
anna á sú frásögn og fræðsla
engu síður erindi við fullorðna.
Eins og góð lýsing á börnum á
erindi við fullorðna hafa góðar
unglingasögur almennt
við uppgötvun kjarnaorkunn-
ar. Að sögn þessara könnuða er
þessi innri orka mannsins jafn
byltingarkennd".
Innri orkan, sem birtist að-
eins að litlum hluta í fjarskynj-
un. er ekki byltingarkennd,
heldur er það, að gera sér
grein fyrir henni, finna hana
og þekkja. svo mikið nýmæli í
vísindum að jafna má við fund
kjarnorkunnar. Það hvort um
sig nálgast byltingu.
Það sem mér virðist nýstár-
legast við þessa bók er skoðun
höfundar um einskonar geisla-
virkni til grundvallar hlut-
skyggni og fleiri dulrænna
fyrirbæra og svo nokkur dæmi
um samband kunnra þjóðar-
leiðtoga við miðla og spámenn.
Hins vegar fáum við hér engin
svör við því hvers vegna eða
hvernig sjáendum birtast
stundum óorðnir hlutir.
Skyldi það vera svo að ís-
lensk viðhorf til eilífðarmála,
trúin á framhaldslíf, og góð
verndaröfl utan hins sýnilega
heims okkar flestra, ráði úr-
slitum um lífsgleði og þar með
vellíðan?
H.Kr.
menntagildi. Margt færi betur
ef fullorðið fólk skildi börn og
unglinga alltaf. Fullorðinna
fræðsla er í fullu gildi.
Hér verða ekki nefndar fleiri
persónur sögunnar en höfund-
ur kann að draga upp glöggar
myndir án margra orða. Á
þessum persónum fáum við
yfirleitt góðan þokka svo sem
algengast er um það fólk sem
við þekkjum í daglegu lífi. Það
er ómaksins vert að bæta þeim
við kunningjahópinn.
Mér finnst ástæða til að
minnast á náttúrulýsingar
þessa höfundar. Hann kann
svo næm tök á því að lýsa
landslagi og loftslagi og fella
að því sem gerist svo að það
verður hluti af heildarmynd.
Það eitt út af fyrir sig er
listrænt athugunarefni. H.Kr.
Saga um vináttu