NT - 20.12.1984, Blaðsíða 12

Jólablad II
Fimmtudagur 20. desember 1984 12
Var það þá ekki
karirembusvínunum að
kenna, eftir allt?
■ Þaö mun hafa veriö 1981 að kona aö nafni
Colette Dowling, settist viö og skrifaöi bókina um
Öskubuskuáráttuna: (eöa ef tii vill öllu heldur
Öskubuskusálarflækjuna) og olli meö því umtals-
veröu fjaðrafoki, meöal kynsystra sinna. Ekki mun
það síst hafa átt viö um þær er framarlega stóöu í
kvenfrelsisbaráttunni, því þó Colette geri sér fylli-
lega grein fyrir aldalangri kúgun kvenna, á fjölmörg-
um sviðum, vísar hún því til föðurhúsanna (í
tvennum skilningi) að konur hafi þar engu um getað
ráöiö. - Viö þurfum víst ekki að eyöa miklum tíma
í að rifja upp ævintýrið um Öskubusku, sem var
kúguð og afskipt, en fann loks frelsun sína í líki
prinsins, sern kunni að meta fegurð hennar og
góðleika. Og þaö er einmitt hluti af boöskap
þessarar bókar, aö konur séu margar haldnar þeirri
þráhyggju aö þeirra „björgun", hvort heldur áhrær-
ir efnalega, félagslega eða andlega velferö, komi
utanfrá, þ.e.a.s. ekki fyrst og fremst frá þeim
sjálfum. Og hver á svo aö veröa bjargvætturinn?
Jú, eiginmaður eöa sambýlismaöur, sem tekur aö
sér að bera hina endanlegu ábyrgð á okkur,
gagnvart hinum stóra heimi. Colette segir ótal
dæmisögur, máli sínu til stuðnings og vitnar í
vísindalegar rannsóknir, sem geröar hafa verið. -
Eitt meö öðru, sem er mjög sláandi viö lestur
bókarinnar, er hve berlega kemur fram innbyrgð
hræösla kvenna við aö takast á hendur ábyrgð í
starfi í sama mæli og karlar; ábyrgð þar, sem þær
sjálfar standa einar sem málssvarar eigin athafna
og ráðstafana. Segir höfundur þetta standa þráfald-
lega í vegi fyrir frama kvenna, þó mörgum sé
konum, sýnna um aö kenna t.d. samstarfs-„karl-
rembusvínum" um hægan starfsframa sinn.
Colette er hvergi bangin við að segja dæmi af
sjálfri sér til stuðnings máli sínu. Segir hún m.a. frá
því hvernig hún var búin aö koma sér upp qlgerlega
skot- og gagnrýnisheldri forhliö; forhlið konu, sem
stýröi sjálf lífi sínu og sá fyrir börnum og heimili, án
karlmanns. Þaö tók hana hins vegar ekki nema
örfáa mánuöi í sambúö (eftir talsverðan tíma
einstæð) að leggja ómeövitað, að mestu leyti alla
ábyrgð á heröar sambýlismannsins, glata frum-
kvæði í starfi og viljanum til aö vera sjálfstæður
einstaklingur. Og dæmin um slíkt eru mörg í
Öskubuskuáráttunni. - Hún lætur ekki viö þaö
sitja, aö setja fram fullyrðingar, heldur reynir hún aö
rekja þetta ástand til uppeldislegra- og annarra
umhverfislegra aöstæðna og verður í því sambandi
sérlega tíörætt um samband kvenna við feður sína.
Mér þótti athyglisvert, aö sjá að þessa Öskubusku-
áráttu viröist helst vera aö finna meðal kvenna, sem
aldar eru upp viö aöstæður þar sem faðirinn er sá
er aflar aöaltekna heimilisins og nýtur meiri virðing-
ar í samfélaginu, en aörir fjölskyldumeölimir. Einnig
aö áráttan herjar ekki svo mjög á aðrar konur en
þær, sem eru vel greindar. Það kann að virðast
nokkur þversögn í þessu, en hún skýrist allvel viö
lesturinn. - í bókinni er aö finna margvíslegar
upplýsingar um mannlegt (eöa öllu heldur kvenlegt)
eöli og ekki mun það síst valda ólgu í hugum
kvenna, hve hispurslaust Colette drequr fram
ýmis einkenni í fari okkar, sem beinlínis eru ætluö
til aö forða sér frá ábyrgö og um leið skörpum
rökræöum.
Um „kvenleikann", sem slíkan, verður henni
einnig nokkuö tíörætt og segir kynsystrum sínum
hikstalaust hve hræddar þær séu innst inni við að
verka „ókvenlegar" (samkvæmt vestrænni ímynd),
og hve miklu þær séu í raun og veru tilbúnar til að
fórna fyrir viðhald ímyndarinnar. - Hjónaböndin
fara auðvitað ekki varhluta af vangaveltum Colette
og athugunum, og kennir þar margra fróðlegra
grasa, ekki síst þess að hún fullyrðir, að þörf
kvenna (kvenna með Öskubuskuáráttu) fyrir
„vernd“, sé svo sterk aö þær haldi oftlega dauöa-
haldi í kolómögulegan eiginmann, til að viðhalda
ímyndinni um hiö góöa parasamband - og um leið
eigin blekkingu. Enda segir höfundurinn sjálfur. „Ég
komst aö raun um aö það, sem ég raunverulega
vildi, var aö séö væri fyrir mér. Það var ekki aðeins
um aö ræöa, að einhver annar greiddi reikninga,
heldur vildi ég fullkomna tilfinningalega vernd;
skjöld milli mín og umheimsins11. - Einhverjum
kann sjálfsagt að blöskra þessi tegund af málflutn-
ingi á tímum jafnréttis, en hins vegar er ekki fyrir
það aö synja, aö fáar munu þær konur vera, sem
ekki finna sannleikskorn, sem þær þekkja úr eigin
hugarfylgsnum í þessari bók. Þettaertvímælalaust
bók, sem hvetur til umhugsunar og endurmats á
eigin viöhorfum og tilfinningum - og þaö er ekki
áreynslulaust aö lesa hana, af þessum sökum.
Þaö kæmi mér ekki á óvart, að ýmsar konur yrðu
hvumsa viö aö ekki sé meira sagt, en þaö er hins
vegar bráðhollt; sérstaklega ef þaö leiðir af sér
raunhæfa sjálfsskoðun og jákvæöar breytingar. En
einmitt þetta býöur bókin upp á að ýmsu leyti. -
Þaö, sem aö henni má finna, er svo aftur hve langorð
Colette gerist oft um alkunnar staðreyndir (a.m.k.
hér á Noröur-Evrópusvæðinu) og eins skilur bókin
eftir spurningar um veigarnikil atriöi, sem varla er
gerö tilraun til að svara, s.s. varðandi umönnun
barna, kjósi konur aö feta framabraut atvinnulífsins
til jafns við karla.
En allt um allt, án þess aö geta hugsanlega verið
konum einhver Biblía, er Öskubuskuáráttan holl
og miskunnariaus lesning hverri hugsandi konu,
sem sækir í þroskaátt. Jónína Leósdóttir þýddi
bókina og sýnist hafa farið það hnökralítið úr hendi.
Því ber lipur textinn víöast hvar vitni.
Helga Ágústsdóttir.