NT - 11.01.1985, Blaðsíða 6

Hi' Föstudagur 11. janúar 1985 6
LlL Vettvangur
Angantýr H. Hjálmarsson:
Stytting eða afnám skólaskyldu
■ Föstudaginn 4. janúar s.l.
birtist grein í NT eftir Þóri
Jónsson kennara í Ólafsfirði.
Greinina nefnir hann: Lenging
skólaskyldu.
( þessari grein bendir Þórir
réttilega á að sum lög og reglu-
gerðir, sem nauðsynleg voru á
upphafstíma sínum, hafa tap-
að sínu gildi og eru nú jafnvel
farin að hafa neikvæð áhrif.
Þarna á Þórir fyrst og fremst
við skólaskylduna, sem hann
telur orðna óþarfa. Ég hygg að
Þórir hafi fleiri skoðanabræður
og-systur í þessu máli en hann
gerir sér sjálfur grein fyrir.
Fólk hefur verið hrætt við að
ganga fram fyrir skjöldu til að
rífa niður hið gamla kerfi þótt
það hafi séð gallana á því. í
einkasamræðum þorir það
fremur að tjá skoðanir sínar og
þannig hef ég komist að því að
ýmsir eru nú mótfallnir því að
skylda unglinga til að vera í
skóla gegn vilja sínum.
Ég rökræði þetta ekki frekar
í bili en vísa fólki á að lesa
grein Þóris.
Ég hef lengi verið þeirrar
skoðunar, að skólaskyldu ætti
að stytta, en ekki að lengja
eins og oft hefur verið rætt um.
Ég hef ekki viljað gera þetta
að blaðamáli fyrr en sýnt væri
að stjórn fræðslumála vildi
ekki sinna vinsamlegum
ábendingum.
Til að koma skoðunum
mínum beint til þeirra, sem
mest hafa að segja í fræðslu-
málum, hef ég skrifað þremur
menntamálaráðherrum strax
og þeir voru sestir í ráðherra-
stólana og bent þeim á að
skólaskyldu ætti fremur að
stytta en lengja. Ég byrjaði að
skrifa Ragnari Arnalds úr Al-
þýðubandalaginu, svo skrifaði
ég Ingvari Gíslasyni úr Fram-
sóknarflokknum og að lokum
Ragnhildi Helgadóttur úr
Sjálfstæðisflokknum. Égvænti
ekki svars nd neinna beinna
aðgerða hjá hinum háttvirtu
ráðherrum en vonaði hins veg-
ar að orð mín gætu tafið fyrir
lengingu skólaskyldunnar eða
í besta tilfelli komið í veg fyrir
hana. Hvort svo hefur verið
veit ég ekkert um, en aðalatr-
iðið er að skólaskyldan hefur
enn ekki verið lengd.
Bréfið sem ég sendi Ragnari
Arnalds er svohljóðandi:
Hrafnagilsskóla, 4. des.
1978.
Menntamálaráðherra Ragn-
ar Arnalds.
Við lifum á tímum örra
breytinga og stórstígrar fram-
þróunar. Þessar breytingar eru
svo örar, að oftast ættu gild-
andi reglugerðir betur við liðna
tíð en líðandi stund og því
síður eiga þær við framtíðina.
Þetta á við næstum allar grein-
ar í okkar nútímaþjóðfélagi.
Ég sem roskinn og reyndur
kennari hef þó mestan áhuga á
að lagfæringar fáist á mestu
göllum fræðslulaganna. Það má
kannske lengi deila um hverjir
séu aðalgallarnir á okkar ágætu
fræðslulögum, en það er aðeins
tvennt, sem mér virðist brýn
nauðsyn að taka til athugunar,
en það er:
1. Að stytta skólaskyldu
nemenda um tvö ár - eða úr
átta árum niður í sex ár.
2. Að fræðsluskyldan verði
víkkuð út.
Ég ætla nú að leitast við að
rökstyðja, hvers vegna ég tel
styttingu skólaskyldunnar
nauðsynlega, en á eftir mun ég
leggja fram tillögur um það,
hvað hægt sé að gera fyrir þá
unglinga, sem vilja hætta
skólanámi um 13 ára aldur.
Allir kannast við hinn svo-
kallaða námsleiða. Fæstir vita
af hverju hann stafar, en ýmsar
kenningar eru til um orsök
hans. Eg ætla mér ekki að
reyna að finna þá orsök, enda
þótt besta lækning allra meina
sé að komast að orsök þeirra
og fjarlægja hana.
Námsleiðinn er staðreynd og
hann þekkja allir kennarar og
flestir foreldrar. Hann leggst
svo þungt á sum börn og suma
unglinga, að skólagangan er
þeim hreinasta þrautaganga.
Þessir unglingar neyta allra
bragða til að losna undan því
ógnar fargi, sem skólinn er
þeim. Flest er fundið upp í því
augnamiði, stundum með vit-
und foreldra, en oftar án þeirr-
ar vitundar. Þegar svo er
komið, er skólinn raunveru-
lega farinn að kenna ung-
lingunum undanbrögð og
klæki, enda þótt honum sé
ætlað annað og virðulegra
hlutverk. í flestum tilfellum er
skólinn líka trúr sínu, hlut-
verki, en við námsleiðann og
afleiðingar hans ræður hann
ekki. Orsökin leynist einhvers
staðar í skipulagningu þjóðfé-
Angantýr H. Hjálmarsson.
lagsins. Nú eru börnin lög-
skylduð til að mæta í kennslu-
stundum til 15 ára aldurs ef
ekkert hamlar þeim við að
Ég hef lengi verið þeirrar skoðunar,
að skólaskyldu ætti að stytta, ekki
lengja eins og oft hefur verið rætt
um. Ég hef ekki viljað gera þetta að
blaðamáli fyrr en sýnt væri að
stjórn fræðslumála vildi ekki sinna
vinsamlegum ábendingum.
Ragnar Arnalds. ■ Ingvar Gíslason. ■ Ragnhildur Helgadóttir.
Þrem menntamálaráðherrum hefur verið bent á að skólaskylduna ætti fremur að stytta en lengja.
mæta. Skólinn er skyldugur að
sjá um að þeirri lögskyldu sé
framfylgt. Þetta skapar
ákveðna spennu milli sumra
nemenda og skólans. Þessi
spenna getur vaxið upp í það,
að nemandinn fari að hata
skólann og skólagönguna.
Þetta hatur færist svo yfir á
ýmislegt annað og að lokum
getur það færst yfir á allt og
alla.
Ég hef dregið hér fram
dökka mynd úr skólalífinu.
Hún er kannske ekki algeng,
en því miður samt allt of
algeng. Mér er ljóst, að skólinn
er ekki eina orsökin í þessari
þróun, en hann getur verið
stór þáttur í henni.
Ég vil taka það fram, til að
fyrirbyggja misskilning, að
skóli sá, er ég kenni við núna,
er á engan hátt tilefni þessara
orða minna nema þá síður sé.
Það mundi hjálpa þeim ung-
lingum mikið, sem hafa lent í
andstöðu við skólakerfið, ef
hægt væri að stytta þrauta-
göngu þeirra um tvö ár. Það
mundi líka létta mörgum kenn-
aranum sitt erfiða og vanþakk-
aða starf að losna við þessa
nemendur úr skólanum. Að
síðustu og ekki hvað síst mundi
þetta auðvelda hinum nem-
endunum að stunda námið
með árangri.
Það liggja fleiri rök til þess-
arar tillögu minnar, sem ég
hirði ekki um að telja fram
hér. Mér finnst. að það sem nú
hefur verið talið fram, ætti að
nægja til þess að kostir og
gallar á styttingu skólaskyld-
unnar verði athugaðir ræki-
lega.
Þá er hitt. Hvað á að gera
við þá unglinga, sem kjósa að
hætta skólanámi að loknum 6.
bekk?
Þar er komið að útvíkkun
fræðsluskyldunnar.
Þetta unga fólk þarf að kom-
ast beint inn í atvinnulífið á
einhvern hátt. Til þess þarf þó
sennilega að breyta vinnulög-
gjöfinni.
Landbúnaðurinn getur vel
tekið við hluta þeirra nem-
enda, sem vilja hætta skóla-
Það kostar vinnu að vera íslendingur!
- Lengi að
vinna fyrir matnum
Á neytendasíðu NT í gær
kom fram að við íslendingar
erum hartnær þrisvar sinnum
lengur að vinna fyrir matnum
en Hollendingar. Beinar or-
sakir þessa eru fyrst og fremst
þær að verð matvöru er allt
annað og miklu lægra í Hol-
landi heldur en gerist hér upp
á skerinu auk þess sem Hol-
lendingar fá miklum mun betur
borgað fyrir vinnu sína.
Þau samtals 15 kg af mat-
vöru sem gengið var út frá við
þessa útreikninga kostuðu
1280 ísl. kr. úti í Hollandi en
2307 kr. hér. Meðallaun iðn-
verkamanns í Hollandi að við-
bættum launatengdum gjöld-
um, sem tekin voru með í út-
reikningana, voru síðan 337
ísl. kr. í Hollandi en aðeins
215 kr. hér heima.
Tölur þær sem þessar niður-
stöður byggja á eru teknar úr
könnun sem sænska vikublaðið
Land hefur gert árlega í átta
Evrópulöndum sl. átta ár og
íslandi var síðan bætt í hópinn
til að fá samanburð
- Vinnudagur þriggja
Evrópubúa
Samkvæmt niðurstöðunum
var töluverður munur á því í
hinum ýmsum löndum hversu
langan tíma það tók að vinna
fyrir þessum 15 kg af matvæl-
um. Við íslendingar erum þó
svo óhugnanlega langt á eftir
öllum öðrum að það er þyngra
en tárum taki. Finnar sem að
okkur frátöldum eru lengst að
vinna fyrir matnum ofan í sig,
eru meira en tveimur og hálfri
klukkustund fljótari að því en
við.
Ef Hollendingur, Finni og
íslendingur mæta saman í
vinnuna kl. átta að morgni
dags, þá getur Hollendingurinn
farið í mat laust fyrir kl. tólf á
hádegi og þarf eícki að mæta
meira í vinnuna þann daginn.
ísland 10kltt44mín.
HeHand 3 kist 47 mín.
íslendingar eru nær þrisvar sinnum lengur að vinna fyrir mat sínum en Hnllendingar.
Þegar klukkan er orðin þrjú,
hendir Finninn frá sér hakan-
um og leggst í hóglífi það sem
eftir lifir dags. íslendingurinn
verður að gera sér það að góðu
að strita einn þangað til laust
fyrir kl. 7 um kvöldið.
- Latir íslendingar?
Hin raunverulega skýring
liggur auðvitað ekki í því að
við Islendingar séum latir að
eðlisfari og ekki nógu duglegir
í vinnunni. Fjöldi íslendinga
vinnur mikið og af fádæma
dugnaði. Átta stunda vinnu-
dagur er óþekkt fyrirbrigði hjá
stórum hópum íslendinga
löngu eftir að yfirvinna er mik-
ið til horfin úr þjóðlífinu í
nágrannalöndum okkar.
Það er út af fyrir sig löngu
þekkt staðreynd að fólk afkast-
ar hlutfallslega mun meiru á
styttri vinnudegi og ekki er að
efa að ugglaust vildu flestir
íslendingar fegnir stytta dag-
legan vinnutíma sinn og af-
kasta heldur meiru í staðinn.
Gallinn er bara sá að kaup
þeirra Islendinga sem mesta
yfirvinnu leggja á sig er allt of
lágt til að þeir geti veitt sér
þennan lúxus.
- Minni verðmætasköpun
Aðalástæðan fyrir því
hversu langan tíma það tekur
okkur að vinna fyrir matnum
miðað við nágrannaþjóðirnar
er þó óhjákvæmilega sú, að við
sköpum minni verðmæti í
krónum talið með vinnu okkar
heldur en nágrannaþjóðirnar
gera.
Þrátt fyrir vissa framleiðni-
aukningu undanfarna áratugi,
hefur leiða til að auka þjóðar-
tekjur alltaf fremur verið leitað
í aukinni framleiðslu sem oft
hefur kostað enn aukið vinnu-
álag. Ýmsaróhagkvæmarfjár-
festingar hafa líka haft sitt að