NT - 08.06.1985, Side 10

Laugardagur 8. júní 1985 10
■ Hirasawa nú; hálfblindur en vongóður
yfirheyrslur.
■ Að líkindum er Sadamichi
Hirasawa frá Hokkaido í Japan
handhafi tveggja lítt eftirsókn-
arverðra heimsmeta. Hann er,
að því best er vitað, elsti fangi í
heimi - 93 ára gamall; og hann
hefur aukinheldur setið lengur í
fangaklefa og bcðið böðulsólar-
innar lengur en nokkur annar
maður - í meira en 30 ár.
Fyrir 37 árum var Hirasawa
gefið að sök að hafa eitrað fyrir
tólf bankastarfsmönnum í Tókíó
og komist síðan á brott með
ránsfeng að upphæð um 25 þús-
und krónur á núgengi. Hann
var dæmdur til hengingar, en
síðan 1882 hefur sá háttur verið
hafður á við aftökur í Japan,
lengst af voru glæpamenn þar
hálshöggnir með sverði. Árið
1955 staðfesti hæstirétturinn í
Tókíó þennan dóm endanlega.
Hirasawa hefur alla tíð haldið
fram sakleysi sínu. Sautján sinn-
um hefur hann og lögfræðingur
hans farið þess á leit að málið
verði tekið upp á nýjan leik,
stundum í nafni hreyfingarinnar
„Björgum Hirasawa", en dóms-
valdið hefur alltaf færst undan.
Fimm sinnum hefur hann sótt
um náðun til ríkisstjórnarinnar
og keisarans, sem samkvæmt
stjórnarskránni á að hafa síð-
asta orðið í slíkum málum. Það
bar engan árangur. En þrátt
fyrir háan aldur lætur Hirasawa
ekki deigan - síga. „Ég hef enn
mörg ár til stefnu," sagði hann
fyrir skömmu, „ég er tilbúinn
að bíða þangað til ég verð 121
árs gamall.“
600 aftökur
í japönskum refsilögum er
kveðið á um að dauðadómi sé
fullnægt samkvæmt persónu-
legri fyrirskipun dómsmála-
ráðherrans. Síðan Hirasawa var
dæmdur í gálgann hafa 33 dóms-
málaráðherrar setið í Japan.
Enginn þeirra hefur treyst sér til
að undirrita dauðadóminn,
enda þótt enn séu menn teknir
af lífi í Japan. Síðan í stríðinu
hefur um 600 dauðadómum verið
fullnægt í Japan, langflestum á
glundroðatímabilinu rétt eftir
stríðið. Síðustu þrjá áratugina
hafa að meðaltali tveir til þrír
menn verið líflátnir á ári í
Japan, og á síðasta ári bar svo
við að að aðeins einn fangi
þurfti að dingla í snöru böðuls-
ins. Nú bíða um sjötíu dauða-
dæmdir menn lífláts í japönsk-
um fangelsum.
Grein 32 í japönskum refsi-
lögum segir að dauðadómur
- snaran
bíður enn
hins93 ára
Hirasawa
sem ekki er fullnægt úreldist á
þrjátíu árum. Lögfræðingar
Hirasawa beita þessu ákvæði nú
mjög fyrir sig, en dómsmálayf-
irvöld segja að þetta gildi aðeins
um þá sakamenn sem kornist
hafa undan - Hirasawa hafi hins
vegar alla tíð setið í steininum.
Björgun Hirasawa
Hinn 7. maí síðastliðinn
voru liðin 30 ár frá því Hirasawa
var endanlega dæmdur til
dauða. Hann var þá farinn að
sýna nokkur ellimerki, nýlagst-
ur inn á fangelsispítala og vóg
aðeins 38 kíló. Um svipað leyti
hófu samtökin „Björgum Hiras-
awa“ mikla skothríð á stjórn-
völd í tengslum við skjöl sem nú
koma loksins í leitirnar og varpa
nýju ljósi á Hirasawa-málið.
Það er ýmislegt sem bendir til
þess að þarna hafi verið framið
hörmulegt dómsmorð.
Það kemur fram í skjölunum
og dagbókum Hideo Naruchi,
þáverandi lögreglustjóra í
Tókíó, að skömmu eftir eitur-
morðin árið 1948 var lögreglan
sannfærð um að Hirasawa væri
ekki sökudólgurinn, heldur
læknir sem hét Saburo Suwa. Sá
var í stríðinu höfuðsmaður í
svokallaðri „Sérsveit 731“ í jap-
anska keisarahernum. Sú sveit
fékkst einkum við tilraunir í
eitur- og sýklahernaði.
En japanska lögreglan gat
ekki haft hendur í hári læknis-
ins. Að sögn lögfræðinga Hiras-
awa hélt bandaríska hernáms-
liðið verndarhendi yfir meðlim-
um Sérsveitar 731 svo ekki
lækju út hernaðarleyndarmál
sem þeir höfðu fengist við. Því
fékkst enginn staðfesting á
grunsemdum lögreglunnar og
ári síðar drukknaði Suwa í ár-
sprænu, að sögn eftir mikla
svallnótt.
Fjöldaeitrun
Eftir sat Hirasawa, ákærður
um dularfullan og svívirðilegan
glæp: Einn votviðrasaman jan-
úardag árið 1948 kom maður í
hvítum slopp í eitt útibú Teik-
oku-bankans í Tókíó og bað um
að sér yrði hleypt inn. Hann
sagðist vera frá heilbrigðisyfir-
völdum og sýndi nafnspjald því
til staðfestingar. Á þessu svæði
hafði orðið vart við blóðkreppu-
sótt og yfirvöld óttuðust farald-
ur og því var engin ástæða til að
tortryggja aðkomumanninn.
Hann skipaði starfsmönnum
bankans að ná sér í glös, þeir
tóku sér stöðu og hann skenkti
í vökva, sem hann sagði vera
fyrirbyggj andi meðal gegn sjúk-
dóminum.
Andartaki síðar veltust
bankamennirnir sextán um á
gólfinu í sannkölluðum helvítis-
kvölum. Þeir höfðu gleypt í sig
ekki bara einn heldur tvo
skammta af eitrinu zyankali;
fyrst það sem læknirinn svokall-
aði nefndi up á ensku „first
drug“, skammtinn sem skyldi
ráða niðurlögum sjúkdómsins,
og síðan annan skammt, „sec-
ond drug“, til þess að koma í
veg fyrir óþæg'ijeg eftirköst.
Tólf menn létu lífið, fjórir
lifðu af. Morðinghm komst und-
an með 160 þúsund yen, heldur
rýr afrakstur fyrir svo mörg
mannslíf.
Aðferð morðingjans minnti
sterklega á háttarlag Sérsveitar
731 í Mansjúríu í stríðinu, en
þar notaði hún þetta sama eitur
til „viðbjóðslegra óhæfuverka“
að sögn eins lögfræðings Hiras-
awas. í leynilegum handbókum
sérsveitarinnar eru einmitt not-
uð ensku hugtökin „first drug“
og „second drug“ þar sem rætt
er um eitrið zyankali.
Lögregluþvinganir
Lögfræðingarnir telja að Hir-
asawa hefði alls ekki getað borið
nokkuð skynbragð á þessi fræði-
heiti og auk þess hafði hann
enga kunnáttu í ensku. En samt
var listmálarinn Sadamichi Hir-
asawa í Norður-Japan sjö mán-
uðum eftir fjöldamorðin í bank-
anum tekinn höndum. Fyrst var
hann reyndar handtekinn fyrir
svartamarkaðsbrask, en þegar á
bankabók hans fundust 164 þúsund
yen - næstum því sama upphæð
og rænt var úr bankanum - bár-
ust böndin að honum. Hirasawa
hafði enga fasta þénustu og ekki
gat hann skýrt hvernig honum
hafði áskotnast féð.
Eftir linnulausar yfirheyrslur
í 40 daga brotnaði Hirasawa
saman og undirskrifaði játn-
ingu. Það gerði hann þrátt fyrir
að engin áþreifanleg sönnunar-
gögn tengdu hann við morðin,
né heldur neinar afgerandi vís-
bendingar. Þeir bankastarfs-
menn sem lifðu af báru tildæmis
ekki kennsl á hann. Undirskrift-
in jafngilti því dauðadómi yfir
Hirasawa.
Lögfræðingar Hirasawas
kenna óprúttnum aðförum lög-
reglunnar um játningu skjól-
stæðings síns. Skýrslur sýna að
á þessum tíma var hann í litlu
andlegu jafnvægi og nánast hug-
sjúkur . Það er löngu sannað
mál að langar og harðar yfir-
heyrslur geta fætt af sér tilhæfu-
lausar játningar og reyndar eru
mörg dæmi þess í sögu jap-
anskra sakamála. Tildæmis var
á síðustu tveimur árum þremur
dauðadæmdum Japönum gefn-
ar upp sakir eftir löng og um-
deild áfrýjunarréttarhöld. í öll-
um málunum skelltu dómararn-
ir skuldinni á ákafa og yfirgang
viðkomandi lögreglumanna. I
einu málinu var líka um fanga
að ræða sem hafði beðið dauð-
ans í nær þrjátíu ár.
Maður hengir
ekki 93 ára mann
Sadamichi Hirasawa verður
varla tekinn af lífi úr þessu.
„Maður hengir ekki 93 ára
gamlan mann,“ segir Kimpei
Shiba, þekktur japanskur
blaðamaður, „fólkið myndi ein-
faldlega gera uppreisn“.
En það nægir ekki Hirasawa
og lögfræðingum hans. Þeir vilja
að málið verði tekið upp á nýjan
leik og í brjósti öldungsins leik-
ur enginn vafi á úrslitum réttar-
haldanna: Hann veit að hann
verður dæmdur saklaus.
Endursagt, Der Spiegel
_____Kvikmyndir_______
Draumurinn um að gera klámmynd
■ Hryllingsmyndaleikarinn; fer á fjörurnar við klámmyndaleik-
konuna í Staðgengli Brians de Palma.
Staðgengillinn (Body Double)
Bandaríkin 1984
Leikstjóri: Brian de Palma
Handrit: Brian de Palma og
R.J. Avrech
Aðalhlutverk: Craig Wasson,
Melanie GritTith, Gregg Henry,
Deborah Shelton
Stjörnubíó
■ Hann hlýtur að vera algjör
pervert þessi Brian de Palma,
sagði vinkona mín við mig þegar
við gengum útí nóttina eftir að
hafa séð hreyfimynd hans Body
Double, trekkt á taugum og
eiginlega hálflömuð eftir öll
ósköpin sem höfðu dunið yfir.
Því Brian de Palma er ekki
kvikmyndahöfundur sem gefur
áhorfendum stundarfrið til að
varpa öndinni og síga niður í
sætinu og líklega þess vegna að
hann er svona vinsæll í bíóhús-
um hér og á vídeóleigum. Og
það stendur reyndar heima að
hann er hálfgerður pervert og
ekki bara vegna þess að myndir
hans eiga það til að hanga
einhvers staðar á mörkum vel-
sæmisins; heldur liggur það svo
berlega uppi að maðurinn er
eiginlega á rangri hillu - hann
yrði sennilega miklu hamingju-
samari ef hann fengi að leikstýra
einhverri hryllingsmyndarklisj-
unni í sé-flokki eða þá einsog
einni ærlegri klámmynd, og þó
líklega helst bíómynd sem sam-
einaði þetta tvennt. Ekki það
að kvikmyndirnar sem hafa bor-
ið hróður de Palmas víða um
jarðir séu einhverjar sé-myndir,
síður en svo. Þær eru fantavel
gerðar og á tíðum mjög hugvits-
samar, fullar af óvæntum uppá
komum og skondnum smá-
skotum, og stundum svo spenn-
andi að þær jaðra við að vera
hættulegar heilsu manna -
sumsé afþreying einsog hún ger-
ist best og að mestu laus við að
misbjóða vitsmunalífi áhorf-
andans, þótt stundum sé sið-
gæðiskenndinni kannski örlítið
misboðið.
Draumur Brjáns um að kom-
ast í tölu sé-myndaleikstjóra
kristallast hins vegar í sífelldum
tilvísunum um klám- og hryll-
ingsmyndir, sem vissulega voru
til staðar í fyrri myndum hans
en brjótast nú fram í öllu sínu
veldi. Enda er greinilegt að
Brjáni er skemmt. Iðandi losta-
fullar konur dansa á nærbrókun-
um einum saman innanvið opin
gluggatjöld, afskræmd andlit
stinga sér uppúr hálfteknum
gröfum, blóðsuga í pönkbúning
fer í sturtubað með klæðlausri
þokkadís. Hvað þetta kemur
svo málinu við? Jú, einhvern
veginn tekst honum að flétta
allar þessar uppákomur inní
Söguþráðinn; annað veifið skil-
ur áhorfandinn reyndar hvorki
haus né sporð, en stundum
verður honum líka ljóst að Bri-
an de Palma er - þrátt fyrir alla
sína annmarka - með hugkvæm-
ari og gamansamari leikstjór-
um. Aðalsöguhetjurnar koma
úr áðurnefndum greinum kvik-
myndaiðnaðarins, karlhetjan
leikur kynóðar vampýrur í blóði
drifnum hryllingsmyndum og
kvenhetjan er sprellfjörug
klámdrottning, svo Brjánn fær
ærin tækifæri til að sleppa fram
af sér beislinu.
En þarna er reyndar ekki
nema hálf sagan sögð, því tilvís-
anirnar og tilvitnanirnar eru
miklu fleiri í kvikmyndinni, og
einsog í fyrri myndum de Palm-
as er það meistari Hitchcock
sem er átrúnaðargoðið. Úr
myndum meistarans tekur hann
að láni eftir hentugleikum, stel-
ur og stælir og magnar upp hæga
og bítandi spennu með mjög
svipuðu móti. 1 Body Double
gengur það aftur gluggagægis-
mótífið úr Bakglugga Hitchcoks
sem sýnd var hér í bíói fyrir
skömmu; karlhetjan er þjáð og
kvalin af innilokunarfóbíu sem
minnir víst meira en lítið á
Vertígó Hitchcocks; að ó-
gleymdri sturtusenunni frægu
úr Phsyco, sem de Palma hefur
endurgert í óteljandi myndum.
En þrátt fyrirallan stelibísahátt-
inn verður það ekki skafið af de
Palma að hann hefur náð að
skapa sér persónulegan stíl sem
tæpast er hægt að villast á; hann
er gallagripur að mörgu leyti,
stundum ógn lágkúrulegur, en
aldrei leiðinlegur...
Egill Helgason.