Morgunblaðið - 02.11.2004, Side 30

30 ÞRIÐJUDAGUR 2. NÓVEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
Minningarkort
Hjartaverndar
535 1825
Gíró- og greiðslukortaþjónusta
✝ Björn Tryggva-son fæddist í
Reykjavík 13. maí
1924. Hann lést á
Landakotspítala 23.
október síðastliðinn.
Björn var sonur
hjónanna Tryggva
Þórhallssonar, f.
1889, d. 1935, og
Önnu Klemensdótt-
ur, f. 1890, d. 1987.
Systkini Björns eru
1) Klemens, f. 1914,
d. 1997, 2) Valgerð-
ur, f. 1916, d. 1995,
3) Þórhallur, f. 1917.
4) Agnar, f. 1919, 5) Þorbjörg, f.
1922 og 6) Anna Guðrún, f. 1927.
Björn kvæntist 22. nóvember
1952, Kristjönu Bjarnadóttur, f.
10. mars 1928, d. 3. mars 1990.
Börn þeirra eru 1) Anna Guðrún,
f. 1956, var gift Halldóri Gíslasyni
en þau skildu. Börn þeirra eru
Björn, f. 1983 og Valgerður, f.
1985. 2) Bjarni Þór, f. 1959, kvænt-
1977. Hann var skipaður aðstoð-
arbankastjóri Seðlabankans 1967
og gegndi því starfi til 1994, þegar
hann lét af störfum vegna aldurs.
Hann var ritari bankaráðs bank-
ans frá stofnun hans 1961 og þar
til hann lét af störfum. Hann var
formaður samvinnunefndar banka
og sparisjóða frá 1961, sat lengi í
stjórn Lífeyrissjóðs starfsmanna
Landsbankans og Seðlabankans, í
samninganefnd bankanna, í sam-
starfsnefnd um gjaldeyrismál og í
skólanefnd bankamannaskólans.
Hann tók um árabil þátt í nefndum
um viðskipti Íslands við Austur-
Evrópu og Nígeríu. Hann starfaði
ötullega að ýmsum hagsmunamál-
um starfsmanna bankans, m.a.
uppbyggingu á orlofshúsum fyrir
starfsmenn.
Björn vann öflugt starf í þágu
Rauða kross Íslands. Hann var for-
maður Rauða krossins 1971–1977
og í stjórn Hjálpartækjabankans
1977–1990. Um fjögurra ára skeið
helgaði hann málefnum Vest-
mannaeyinga starfskrafta sína frá
því að eldgosið hófst þar 23. jan-
úar 1973.
Útför Björns verður gerð frá
Dómkirkjunni í dag og hefst at-
höfnin klukkan 13.
ur Guðrúnu Rögn-
valdardóttur. Börn
þeirra eru 1) Helga
Kristjana, f. 1987. 2)
Ragna Sigríður, f.
1989. 3) Svava Hildur,
f. 1993.
Björn kvæntist 2001
Dóru Hvanndal, f. 28.
desember 1955. Dóttir
þeirra er Valgerður
Bjarnar, f. 1999.
Björn varð cand.
juris frá Háskóla Ís-
lands 1951. Hann
starfaði sem lögfræð-
ingur í Landsbanka
Íslands frá 1951–1957. Hann var
varafulltrúi Norðurlandanna í
bankastjórn Alþjóðabankans
1957–1958 og jafnframt viðskipta-
fulltrúi við sendiráð Íslands í
Washington. Frá 1958–1967
gegndi hann stöðu skrifstofustjóra
í Landsbankanum og síðar Seðla-
bankanum. Hann var starfs-
mannastjóri Seðlabankans 1964–
Afi minn var karakter. Litríkur
karakter. Hann lifði lífinu, óð næst-
um því yfir það með sinni óþrjótandi
orku. Minnist ég þess hve gaman var
að fara í pössun til hans í Jökul-
grunninn. Þá var Casion spilað af
miklum móð. 1.000 króna verðlaun
voru í boði fyrir sigurvegara kvölds-
ins. Ekki vék keppnisskapið frá afa
þrátt fyrir að hann væri að spila við
barnabörnin. En iðulega héldu þó
allir sáttir heim með 1.000 krónur í
vasa að spilaorrustunni lokinni.
Skíðaíþróttin var ástríða afa. Í ófá
skipti brunaði maður niður brekk-
urnar á eftir honum. Í miðri brekku
opnaði hann faðminn, lét skíðastaf-
ina hanga, faðmaði að sér vindinn og
gólaði. Lærði maður þetta fljótt af
honum. Var manni svo gefið horn-
auga í skíðaferðum með skólanum
þegar maður æddi öskrandi niður
brekkurnar með hendurnar útréttar.
En skíðaferðir eru engar skíðaferðir
án þess. Svo margs er að minnast:
Holtsdalurinn. Krókódílafjallið.
Opna hliðið. Sjerókíinn. Bláfjöll.
Sporðagrunn. Gula indíánatjaldið.
Söngur með handahreyfingum.
Laugardalslaugin. Laufás. Svo ekki
sé minnst á glasanúmerið. Þessari
óþrjótandi orku hans mun ég aldrei
gleyma og hvernig hann lét ekkert
stöðva sig. Takk fyrir mig.
Valgerður.
Þegar Hannes Hafstein varð ráð-
herra árið 1904, kallaði hann til sín
sem ráðgjafa og samstarfsmenn í
ráðuneytið tvo sýslumenn, þá Egg-
ert Briem sýslumann Skagfirðinga
og Klemens Jónsson, sýslumann Ey-
firðinga og bæjarfógeta á Akureyri,
sem tók við embætti landritara og
gekk næstur ráðherranum að völd-
um og áhrifum.
Klemens var fæddur árið 1862.
Hann þótti nákvæmt yfirvald og
réttsýnt. Auk embættisstarfa hafði
hann áhuga á sögu og gróðurrækt og
lét til sín taka á þeim sviðum auk ým-
issa annarra framfaramála. Um
sanngirni hans og réttsyni er m.a.
sögð sú saga að fátækur verkamaður
hafi eitt sinn komið á skrifstofu hans
og sagst ekki geta greitt gjöld sín né
aðrar skuldir vegna þess að kaup-
maðurinn, sem hann vann hjá neitaði
að greiða honum í öðru en úttekt úr
búðinni. Klemens fór með manninum
til kaupmannsins og krafðist þess að
hann greiddi innistæðu mannsins í
peningum þegar í stað. Kaupmaður-
inn þorði ekki annað og taldi pen-
ingana upp úr skúffunni en henti
þeim yfir borðið á gólfið fyrir fram-
an. Þegar verkamaðurinn ætlaði að
kasta sér á knén til að tína upp aur-
ana, greip Klemens í öxlina á honum
og sagði honum að láta þá vera.
Greiðslustaður launanna væri hér á
borðinu en ekki á gólfinu. Svo varð
að vera sem sýslumaður bauð.
Það þarf engan að undra að þegar
Klemens flutti suður varð hann einn
af máttarstólpum Oddfellow-regl-
unnar.
Fyrri kona Klemensar var Þor-
björg Stefánsdóttir f. 3. júní 1866.
Elst barna þeirra og það eina sem
náði fullorðinsaldri var Anna Guðrún
f. 19. júní 1890. Anna náði háum aldri
dó 27. janúar 1987.
Anna var glæsileg kona og greind.
Fyrir konungskomuna 1907 sem
sögð var hafa kostað helminginn af
fjárlögum landsins það árið, fór
Klemens landritari í ferðalag til þess
að ákveða áfanga og áfangastaði
væntanlegrar ferðar. Í þá ferð tók
hann með sér Önnu dóttur sína.
Mörgum áratugum síðar sagði Anna
frá þeirri ferð í útvarpsviðtali og
mundi þá hvert smáatriði eins og
gerst hefði í gær. Hún giftist
Tryggva Þórhallssyni þá presti á
Hesti í Borgarfirði 16. september ár-
ið 1913.
Þórhallur Bjarnason biskup var
fæddur árið 1855 og kona hans Val-
gerður Jónsdóttir, árið 1863. Þau
bjuggu að Laufási við Laufásveg.
Jörðin náði a.m.k. milli Skothúsveg-
ar og Njarðargötu, frá Laufásvegi
niður í Vatnsmýri. Neðan við íbúðar-
húsið var fjós og hlaða og hænsnahús
þar sunnanvið. Milli fjóss og íbúðar-
húss var hár steinveggur úr til-
höggnu grjóti, tilvalið mark fyrir fót-
bolta. Þegar Þórhallur biskup þurfti
í bæinn, lét hann sækja hest og söðla.
Hestasteinninn, sem hann batt klár-
inn við, stendur enn við tröppurnar í
Laufási til minja um samgöngur
þess tíma. Öll umferð til Suðurnesja
og Hafnarfjarðar lá um Laufásveg,
ofangarðs hjá Laufási hjá Kennara-
skólanum og Pólunum. Tryggvi, son-
ur þeirra Laufáshjóna, fæddist í
Reykjavík 9 . febrúar árið 1889 Hann
andaðist aðeins 46 ára gamall hinn
21. júlí 1935.Hann þótti einn glæsi-
legasti stjórnmálaleiðtogi síns tíma
og setti svip sinn á alla stjórnmála-
baráttuna.
Þetta voru þær stoðir, sem stóðu
að Birni Tryggvasyni Eftir daga
Þórhalls biskups bjuggu í Laufási til
skiptis börn hans Tryggvi og Anna
með sínum börnum og Dóra og Ás-
geir, síðar forseti með sína fjöl-
skyldu. Þar fæddist Björn, sjötta
barn þeirra Önnu og Tryggva. Lauf-
ás fékk seinna töluna 46 við Lauf-
ásveg. Tæpu ári síðar fæddist strák-
ur í nr. 54 við sömu götu, 4 húsum
sunnar. Mæðurnar voru vel kunnug-
ar og engum vafa undirorpið að þær
hafa rætt sín vandamál og skoðað af-
kvæmi hvor annarrar. Þar lágu leiðir
okkar Björns fyrst saman og það
gerðu þær lengst af næstu áratugi,
stundum sundur um tíma uns þær nú
skilja um sinn tæpum 80 árum síðar.
Einstök atvik frá samvistum okk-
ar Björns fyrstu árin eru fallin í
gleymsku, enda varð Tryggvi for-
sætisráðherra og flutti úr Laufási í
ráðherrabústaðinn við Tjarnargötu í
águst 1927 og bjó þar næstu árin.
Eigi að síður kom Björn oft í Laufás
á þeim árum í heimsókn til frænd-
fólks síns. Fyrstu minni mín af þess-
um heimsóknum eru frá 15. eða 16
apríl árið 1931. Björn þá tæplega 7
ára en ég 6. Þegar leið á daginn átti
Björn að fara heim í Tjarnargötu. Ég
fylgdi honum á leið norður Laufás-
veginn. Þegar við komum að Skot-
húsvegi, sáum við mannfjölda fyrir
utan ráðherrabústaðinn sem lét
ófriðlega með hrópum og köllum.
Okkur leist ekki á blikuna og snerum
aftur í Laufás. Tilefni ólátanna var
það, að þingmenn höfðu ætlað að
samþykkja vantraust á ríkisstjórn
Tryggva og senda hana heim en
Tryggvi sneri á andstæðinga sína,
rauf þing fyrir nefinu á þeim og
sendi þá heim. Í kosningunum sem
fylgdu í kjölfarið og fram fóru í júní,
vann flokkur Tryggva hreinan meiri-
hluta á þingi og var hann forsætis-
ráðherra fram í maí 1932, þegar
mágur hans Ásgeir Ásgeirsson tók
við stjórnartaumunum.
Björn minntist oft dvalar sinnar
og fjölskyldunnar í ráðherrabú-
staðnum. Börnin voru áminnt um
það að ganga vel um allt innanstokks
og skemma ekkert því mublurnar
væru eign ríkisins. Einhverju sinni
hafði Björn tekið nokkuð hastarlega
í Önnu Guðrúnu systur sína og fékk
skammir fyrir. Varð honum þá á orði
„á ríkið hana líka?“
Eftir að Björn fluttist aftur í Lauf-
ás vorum við meira saman. Hluti af
Laufáslandi hafði verið tekinn undir
íbúðarhúsabyggð og faðir minn
byggt hús við Sóleyjargötu beint
neðan við Laufás og ekkert nema
gatan og Laufástúnið á milli. Þarna
var leikvangur okkar Björns. Í fót-
bolta á túninu á sumrin á skíðum á
veturna. Í fótboltanum náðum við
ekki langt. Þó minnist ég sérstak-
lega eins leiks fyrir Víking í 3. flokki
á vellinum sem hvarf undir Þjóðar-
bókhlöðuna, sem við töpuðum naum-
lega en það var ekki einsdæmi fyrir
Víking á þeim árum. Æfingar okkar
féllu niður yfir sumarið þar sem
Björn var alltaf í sveit. Ýmist norður
í Fjósatungu hjá Ingólfi alþingis-
manni eða austur á Klaustri hjá Lár-
usi, en þeir voru meðal dyggustu
stuðningsmanna Tryggva.
Tími tunnustafanna var liðinn
þegar við Björn byrjuðum á skíða-
íþróttinni en furuskíði með leðuról
yfir tána fengust hjá L.H. Möller á
rúmar 20 krónur. Fyrst var það
Laufástúnið síðan Thor Jensen túnið
og svo Öskjuhlíðin. Frá fermingu til
fertugs varð hlé á þeirri íþróttaiðkun
hjá okkur félögunum en þá fórum við
í endurhæfingu í Skíðaskólann í
Kerlingarfjöllum og urðum þá full-
færir í Bláfjöll og loks, undir farar-
stjórn Valdimars Örnólfssonar, í
austurrísku Alpana. Laxveiði var sú
önnur íþrótt sem Björn náði færni í.
Kom sér þar vel mikill líkamlegur
styrkur og ódrepandi dugnaður
hans. Björn var vel til forystu fallinn
enda í fyrirsvari fyrir bekkjarfélaga
sína, ferðafélaga og spilafélaga en
með þeim stofnaði hann á skólaárum
sínum spilaklúbb sem ber nafn hans
og enn starfar.
Þess hefði mátt vænta að afkom-
andi stjórnmálamanna og ráðherra
myndi gerast þátttakandi í stjórn-
málabaráttunni. Það hugnaðist hon-
um ekki. Fann hann aldrei samleið
með stjórnmálaflokkunum og mátti
helst á honum skilja að hann aðhyllt-
ist orðtak föður síns „Allt er betra en
Íhaldið“.
Í einkalífi sínu var Björn ham-
ingjusamur maður. Hinn 22. nóvem-
ber árið 1952 gekk hann að eiga
Kristjönu Bjarnadóttur Snæbjörns-
sonar læknis og alþingismanns í
Hafnarfirði. Það var mikil mann-
kosta kona sem andaðist langt um
aldur fram árið 1990.
Við Benta nutum þess að eiga
margar samverustundir með þeim
hjónum og börnum þeirra Önnu
Guðrúnu og Bjarna bæði á öræfum
Íslands og á erlendri grund, en þó
oftast á heimilum okkar til skiptis.
Allt voru það sælustundir og meðal
þess sem varpar björtustum ljóma á
liðna tíð. Andlát Kristjönu var okkur
mikið harms efni. Björn giftist síðar
Dóru Hvanndal kennara og eignað-
ist með henni dótturina Valgerði,
sem varð mikill augasteinn Björns
og eftirlæti. Þau Dóra fluttu í Laufás
og þar var heimili Björns síðan, Bobo
í Laufási var kominn heim. Dóra
annaðist mann sinn af miklu ástríki í
veikindum hans uns yfir lauk.
Ég kveð með söknuði æskufélaga
minn og vin og við Benta sendum
með þakklátum huga öllum aðstand-
endum innilegar samúðarkveðjur.
Valgarð Briem.
Björn Tryggvason var formaður
Rauða kross Íslands á árunum 1971–
1977. Hann var öflugur leiðtogi og
naut virðingar jafnt innan Rauða
kross Íslands sem og á alþjóðlegum
vettvangi Rauða kross hreyfingar-
innar.
Björn vann ötult og óeigingjarnt
starf á þeim tíma sem eldgosið geis-
aði í Vestmannaeyjum. Hann hafði
sem formaður Rauða krossins yfir-
umsjón með hjálparstarfi félagsins
til handa þeim Vestmannaeyingum
sem leita urðu skjóls á meginlandinu
og vann að uppbyggingarstarfi þeg-
ar Eyjamenn sneru heim.
Undir forystu Björns efldist Rauði
krossinn mjög. Félagið hóf rekstur
söfnunarkassa sem renndi styrkum
stoðum undir hjálparstarf Rauða
krossins hérlendis sem erlendis.
Stjórn og starfsfólk Rauða kross
Íslands sendir fjölskyldu Björns
hugheilar samúðarkveðjur og minn-
ist hans af alúð og virðingu.
Úlfar Hauksson,
formaður Rauða kross Íslands,
Sigrún Árnadóttir,
framkvæmdastjóri
Rauða kross Íslands.
Fallinn er í valinn forustumaður
og fyrirmynd. Maður sem á einni
nóttu vakti þjóðarathygli og virð-
ingu. Ekki síst Vestmannaeyinga,
sem nutu skipulagsgáfu hans og for-
ustuhæfileika við móttöku þeirra
sem flóttamanna í náttúruhamförun-
um 1973.
Án nokkurs fordæmis eða fyrir-
myndar tókst honum sem formanni
RKÍ, með fulltingi kvennadeildar
RKÍ í Reykjavík, að taka á móti rétt
fimm þúsund eyjaskeggjum, er flúðu
eld og eimyrju.
Slíkur var krafturinn í skipulaginu
að innan sólarhrings hafði öllum ver-
ið í skjól skipað og fyrir lá skrá um
skammtíma heimilisfestu þeirra,
sem til lands flúðu slyppir og snauð-
ir.
Segja má með sanni að á þessari
nóttu, 23. janúar 1973, hafi Björn
Tryggvason stimplað svo rækilega
mannúðar- og líknarstarf Rauða
krossins í vitund alþjóðar að enn nýt-
ur starfið á landsvísu.
Með Birni er genginn heilsteyptur
baráttumaður, sem með fórnfúsu
sjálfboðastarfi er fagur vitnisburður
þess framlags, sem fjöldi sjálfboða-
liða í starfi Rauða krossins má líta á
sem verðuga fyrirmynd.
f.h. vm.deildar RKÍ.
Hermann Einarsson, formaður.
Þegar það varð heyrinkunnugt að
ég myndi taka til starfa sem banka-
stjóri í Seðlabankanum 1. febrúar
1991 varð Björn Tryggvason einna
fyrstur til að hafa samband við mig,
bjóða mig velkominn til starfa og
senda mér ýmis gögn og plögg sem
hann taldi nauðsynlegt að ég kynnti
mér. Kynni mín af Birni höfðu ekki
verið mikil áður, en þarna hófst náið
og gott samstarf sem aldrei bar
skugga á. Fyrir það er ég þakklátur
nú þegar komið er að leiðarlokum.
Björn starfaði að bankamálum alla
sína starfsævi. Að loknu lögfræði-
prófi starfaði hann um nokkurra
mánaða skeið hjá Barclays Bank í
London en réðst síðan til Lands-
bankans. Hann gegndi um tíma
stöðu varafulltrúa Norðurlandanna í
bankastjórn Alþjóðabankans. Þegar
Seðlabankinn var skilinn frá Lands-
bankanum 1961 varð Björn starfs-
maður Seðlabankans, fyrst sem
skrifstofustjóri og síðan aðstoðar-
bankastjóri frá árinu 1967. Hann var
jafnframt ritari bankaráðs frá stofn-
un Seðlabankans og þar til hann lét
af störfum vegna aldurs 1994.
Björn sinnti margvíslegum verk-
efnum í Seðlabankanum. Hann starf-
aði t.d. ötullega að ýmsum hags-
munamálum starfsmanna bankans.
Þá hafði hann um langt skeið með
greiðslusamninga Íslands og Sovét-
ríkjanna og annarra Austur-Evrópu-
ríkja að gera. Ósennilegt er að marg-
ir Íslendingar hafi verið betur
kunnugir aðstæðum og innviðum í
stjórnarstofnunum í þessum löndum
en Björn. Þá kom hann einnig mjög
við sögu í viðskiptum Íslands og Níg-
eríu og fór nokkrar ferðir þangað
suður þegar erfiðleikar voru sem
mestir í samskiptum íslenskra út-
flytjenda og Nígeríumanna. Björn
gegndi jafnframt fjölmörgum öðrum
trúnaðarstörfum fyrir bankann.
Hann var formaður Samvinnunefnd-
ar banka og sparisjóða frá upphafi,
hann sat í stjórn Lífeyrissjóðs
starfsmanna Landsbankans og
Seðlabankans um langt árabil, í
samninganefnd bankanna, í sam-
starfsnefnd um gjaldeyrismál og í
skólanefnd Bankamannaskólans í
mörg ár. Sem aðstoðarbankastjóri
starfaði hann að sjálfsögðu mjög ná-
ið með öllum bankastjórum bankans
og mun Björn hafa starfað með 13
bankastjórum á starfstímabili sínu.
Björn kom víðar við en í Seðla-
bankanum og enn er mörgum í minni
skelegg forusta hans fyrir Rauða
krossi Íslands þegar eldgosið varð á
Heimaey árið 1973. Framganga hans
og Rauða krossins þá vakti athygli
og aðdáun, ekki aðeins hér heima
heldur víða um lönd. Hann var for-
maður Rauða kross Íslands frá 1971
til 1977.
Björn var náttúrubarn í besta
skilningi þess orðs. Hann var mikill
útivistarmaður, íþróttamaður og
náttúruunnandi og jafnan mjög vel á
sig kominn líkamlega og langt fram á
áttræðisaldur stundaði hann útivist
sem margir yngri menn gátu ekki
leikið eftir. Hann hafði sérstaklega
einlægt viðmót, var opinn og inni-
legur í öllum samskiptum.
Björn rækti störf sín af stakri alúð
og samviskusemi. Hann bar hag
Seðlabankans og starfsmanna hans
mjög fyrir brjósti. Hann var góður
og tryggur félagi, tilfinningaríkur en
jafnframt glaður í sinni og manna
glaðastur á góðri stund. Síðustu tvö
árin voru erfið fyrir Björn því heilsu
hans hrakaði ört. Þá mæddi mjög á
eiginkonu hans Dóru Hvanndal og
enginn vafi er á að Valgerður, ung
dóttir þeirra, var Birni mikill gleði-
gjafi í þessum erfiðleikum. Ég vil
fyrir hönd Seðlabankans senda
Dóru, börnum Björns og fjölskyld-
BJÖRN
TRYGGVASON