Sunnudagsblaðið - 10.10.1965, Blaðsíða 11

Sunnudagsblaðið - 10.10.1965, Blaðsíða 11
viku frá Riga án tollskoSunar. Út mátti einriig flytjá þrjá vagria á viku, og það notfærðu sér þeir diplóniatar, sem höfðu áhuga á að flytja burtu myndir, teppi og aðra dýrgripi, sem hægt var að fá fyrir sama og ekkert í Rússlandi. I annan stað rakst ég á hóp her- manna úr Rauða hernum, sem bjuggu í hreysi í bakgarðinum og stóðu vörð umhverfis hús okkar. Þegai' ég bar mig upp undan Þessu við utanríkisráðuneytið, var hlér sagt, að varðmdnnirnir væru þarna- til að vernda okkur vegna þess hve kalt Rússum væri til Breta eftir hernaðaríhlutun þeirra. Eg svaraði því til, að bolsé- vikar væru ekki vinsælir í Eng- landi heldur, og það kynni að konia til álita að láta Krassin fá nokkra lögreglumenn til fylgdar, hvar sem hann færi í London. f’essari hótun var svarað með því, að varðmennirnir hurfu eftir fá- eina daga. — í þriðja lagi var hiikið rými í húsi okkar, sem viðsþurftum mjög á að halda, upp- fekið, því að þar sat „upravdom eoa húsvörður, en slíkt var skylda 1 öllum húsum í þá daga. Hann liarðneitaði að víkja og við gátum eidti annað gert en það sem við gerðum. Dag nokkurn, þegar hús- vörðurinn fór út, læstum við her- öergisdyrum hans og neituðum að ideypa honum aftur inn í liúsið. f þá daga var auðvelt að ráða fvam úr málum sem þessum. Viðskiptasamningurinn, sem atti að leiða til þess að „friðsamleg verzlunarviðskipti” hæfust aftur *dUi Rússlands og Stóra-Bret- 'ands, var undarlegt plagg.Megin- efni þess var gagnkvæmt sam- k°mulag undirskrifenda um að ^eir skuldbindu sig til að hafa ekki í frammi áróður hinum í óhag. Þetta var orðað á þessa leið; »að hvorugur aðili hafi í rammi aðgerðir eða athafnir jíandsamlegar hinum aðilanum né afi í frammi utan landamæra ^hna neinn opinberan áróður, Jeinan eða óbeinan, gegn brezka eimsveldinu eða Sovétríkjunum; nánar tiltekið, að ríkisstjórn Sov- etl'íkjanna geri engar tilraunir, d'rnaðarlegar eða diplómatískar e®a á neinn annan hátt, til þess að hvetja þjöðir Asíu til neins konar áðgerða, fjaridsamlegra brezkum hagsmunum eða brezka heims- veldinu, einkum í Indlandi og hinu sjálfstæða ríki Afghanistan. Ríkisstjórn Bretlands skuldbindur sig til hins sama, hvað snertir lönd þau, sem áður voru hlutar Rússaveláis, en nú hafa öðlazt sjálfstæði.” Setningin „hafa í frammi opin- beran áróður”, felur í sér, segir síðar í samningnum, „að samn- ingsaðili aðstoði við eða ýti undir áróður ulan landamæra sinna,” og báðir aðilar féllust á „að gefa starfsmönnum sínum og öllum, sem undir þeirra stjórn eru sett- ir, nauðsynleg fyrirmæli um að fara eftir þeim ákv'æðum, sem að framan segir.” Sú skoðun, að Sovétríkin færu ekki eftir þessu ákvæði um að beita ekki áróðri, var stöðugt árekstraefni næstu árin. Það virð- ist auk þess hafa verið undarlega skammsýnt, að láta bannið við á- róðri aðeins ná til „opinbers” á- róðurs þegar það er haft í huga, að þriðja alþjóðahreyfing komm- mnista, sem Lenin hafði myndað á grundvelli alþjóðahyggju kenn- iriga Marx og Engels, stóð í ströngu um þessar mundir við að grafa undan nærliggjandi „borg- aralegum” ríkjum. Fagnaðarerind- ið um „heimsbyltingu,” sem Trotzky boðaði og sem var í sam- ræmi við orð Lenins sjálfs, hlaut að vekja andúð í nágrannalönd- um, sem ekki lutu stjórn komm- únista, en þau litu á það sem stríðsyfirlýsingu. Ef spásögn Trotzkys rættist, átti Moskva að verða miðstöð kommúnistaríkja, sem stöðugt myndi fjölga, unz þau næðu um allan heim. Til þess að ná þessu marki, gekkst Komin- tern fyrir undirróðri og áróðri, sem átti að valda hruni kapítal- ismans. Þessi var skoðun Trotzkys, og til ársins 1927 tryggði mælska hans, að á liann var hlýtt. Stalin, sem var einn þeirra þriggja, er tóku við völdum eftir lát Lenins, sá þriðji var Zinoviev, var and- vígur kenningu hans um „heims- byltingu.” Stalin hélt því fram, að Rússland væri þegar nógu stórt Tsjitsjerín utanríkisráðherra talistaríkjunum byrginn. Landið gæti fullkomlega staðið á eigin fótum og ætti að beita allri orku sinni til að byggja upp fyrsta sós- íalistaríkið. Þess vegna féll „nýja efnahagsstefnan” fljótlega í gleymsku. Komintern hafði hins vegar hlutverki að gegna áfram og hélt áróðursgildi sínu lengi, og þau samtök áttu sök á flestum þeim erfiðleikum, sem hindruðu framkvæmd viðskiptasamningsins. Þeir ráðamenn, sem ég hafði mest samskipti við í Moslrva, voru auðvitað Tsjitsjerín, utanríkisráð- herra frá 1918, og Litvinov, sem var skipaður aðstoðarutanríkis- ráðherra 1921 og tók við af þeim fyrrnefnda sem utanríkisráðherra 1930. Eg vona, að lesendur fyrir- gefi mér, þótt ég fjalli hér nokkuð ítarlega um Tsjitsjerin. Georgi Vassilevitsj var ítalskur að ætt. Forfeður hans, sem héttt og nógu öflugt til að bjóða kapí- ALÞÝÐUBLAÐIÐ - SUNNUDAGSBLAÐ 49^

x

Sunnudagsblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Sunnudagsblaðið
https://timarit.is/publication/302

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.