Vikublaðið - 21.01.1994, Blaðsíða 3

VTKUBLAÐIÐ 21. JANUAR 1994
3
SKRÍPALEIKUR
í BANKAMÁLUM
Síðustu dagana hefur þjóðin
mátt horfa upp á kostulegan
farsa í málefhum bankanna,
einkum hvað snertir vaxtainálin og
launakjör bankastjóra. Þeir hafa
skipst á um að stela senunni hvor af
öðrum forsætisráðherra og við-
sldptaráðherra, sem hefur fundið
blóðbragðið af því að það fer bemr
í þjóðina að berja á bankastjórum
en sjúklingum.
Forsætisráðherra finnur lykt af
hinu sama og virðist nú alveg hafa
gleymt formúlunni um að þeirn
mun óvinsælli sem ráðstafanir eru,
þeim mun nauðsynlegri og réttari
eru þær, en þetta var viðkvæðið hjá
honum framan af, t.d. þegar verið
var að réttlæta vaxtahækkanir vorið
1991 og útskýra óvinsældir stjórn-
arinnar.
Eg tel rétt að hyggja að nokkrum
atriðum áður en þeir Davíð og Sig-
hvatur verða teknir í dýrlingatölu
fyrir afrek í vaxtamálum og hetju-
skap í barátm við vonda banka-
stjóra.
Ferill ríkisstjórnarinn-
ar í vaxtamálum
Fyrrverandi ríkisstjórn, sú sem
tók við efnahags- og atvinnumál-
um í kaldakoli og svimandi háum
vöxtum haustið 1988, háði harða
glímu við að ná þeim niður. Það
tókst ineð markvissum aðgerðum
og úthaldi að ná vöxtum niður um
l'/2 -2% stig. Eitt fyrsta verk nú-
verandi ríkisstjórnar, sömu manna
og nú hæla sér af vaxtalækkunum,
var að hækka raunvaxtastigið í land-
inu um svipaða tölu. Þar reið á vað-
ið sjálfur fjámálaráðherrann með á-
kvörðun um hækkun vaxta á ríkis-
skuldabréfúm og auðvitað var
markaðurinn, bankar og sjóðir ekki
seinir á sér að fylgja á eftir. Það
sem er að gerast nú er því ekki ann-
að en það að ríkisstjórnin er að taka
til baka þá vaxtahækkun sem hún
sjálf stóð fyrir og með því auðvitað
að viðurkenna mistök sín.
Markaður og handafl
Ríkisstjóm Davíðs Oddssonar
geistist fram á sjónarsviðið vorið
1991 undir merkjum stálgaddaðrar
frjálshyggju og rökstuddi m.a.
nauðsyn vaxtahækkunar þá með því
að fyrri ríkisstjórn hefði ekki horfst
í augu við staðreyndir markaðarins
(og hækkaði svo vextina með
handafli).
Nú er hins vegar annað uppi á
teningnum og handafli og hótun-
um beitt á víxl. I haust var hótað
erlenduin lántökum og nú er
bankastjórum hótað brottrekstri.
Hvar er þá markaðurinn? Hvar
er þá samkeppnin milli lánastofn-
ana? Hvar er ríkisstjórn sem forð-
ast afskipti af því sem atvinnulífið
og inarkaðurinn eiga að sjá um? .
Kratar og bankamálin
Einn kostulegasti þáttur þessara
mála er frammistaða Alþýðuflokks-
ins. Þar á bæ hafa ýmsir lengi séð
ofsjónum yfir velgengni Jóhönnu
Sigurðardóttur í skoðanakönnun-
um, en Jóhanna beitir eins og
kunnugt er „stjórnarandstöðuað-
ferðinni" af mikilli kúnst. Hún er
meira og ininna í andstöðu við eig-
in ríkisstjóm, af og til að hóta þvf
að hætta, alltaf pínd til að gera allt
það sem óvinsælt er, en beitir sér
fyrir hinu o.s.frv. Síðast en ekki síst
heldur svo Jóhanna af og til hjart-
næinar ræður uin það hvað ýmsir
eigi nú bágt, hvað tekjuskiptíngin
sé óréttlát, atvinnuleysið mikið,
erfiðleikar húsbyggjenda yfirþyrm-
andi o.s.frv. A það er hins vegar
ekkert minnst í slíkum ræðum að
sama Jóhanna hefúr verið
félagsvwlaráðheiTa í nærfelit 7 ár og
flest þessi mál hej'ra undir hennar
ráðuneyti og úrbæmr hafa átt að
vera í hennar verkahring.
Nú beitir Sighvamr sömu tækni í
bankamálunum. Það er ekki að
heyra að bankamál hafi heyrt undir
Alþýðuflokkinn síðan 1987.
Sökudólgarnir em allir aðrir en
hann og hans flokkur, ýmist banka-
ráðin, bankastjórarnir, lífeyrissjóð-
irnir eða Afþingi (meirihluti þess
stendur að vísu á bak við ríkis-
stjórnina en hver inan eftir því?).
Þegar það hentar er viðskiptaráð-
herrann svo allt í einu algerlega
valdalaus. Það á t.d. við þegar kem-
ur að launakjörum bankastjóra,
sem verið hafa lítið breytt öll þau
ár sem Alþýðuflokkurinn hefúr far-
ið með bankamálin. Þetta sama
valdaleysi viðskiptaráðherra kom í
veg fyrir að nokkuð væri hægt að
gera í jeppakaupunum og vora þó
allar þrjár höfuðpersónur verksins
eðalkratar, þ.e. Jón Sigurðsson
seðlabankastjóri og fráfarandi ráð-
herra Alþýðuflokksins, Agúst Ein-
arsson formaður bankaráðsins og
Sighvamr Björgvinsson banka-
málaráðherra. Alþýðuflokkurinn
var samt algerlega saklaus og Sig-
hvamr sló sig til riddara með því að
berja í borðið og heimta upplýsing-
ar um bílaffíðindi sem viðgengist
höfðu undir handarjaðri Alþýð-
flokksins s.l. ár.
Sama valdaleysi hefúr sennilega
háð Alþýðuflokknum þegar kom að
því að reka Jóhannes Nordal og
standa þannig við margendurtekn-
asta kosningaloforð aldarinnar,
sem Jón Baldvin fór með á 100
funduin. Svo vildi að vísu til að í
framhaldinu fór Alþýðuflokkurinn
„Davíð Oddsson er nú genginn til
liðs við þá sem gera hankastjóra að
blóraböggli fyrir allt sem tniðurfer
viðstjóm efnahagsmála.“
Jóhannes Nordal ogjón Sigurðsson fv. bankaráðherra. „Pað er ekki að heyra að bankamál hafi heyrt undir Alþýðu-
flokkinn síðan 1987,“ segir Steingrímur J. Sigfússon m.a. t þessari grein þar sem hann gagnrýnir Sighvat Björg-
vinsson fyrír upphlaupið t bankamálunum „um leið og ráðning næstu jlokksg.t»<)i/tgaer undirbúin í Seðlabankann. “.
beint inn í ríkisstjórn og fékk
bankainál í sinn hlut, en Jóhannes
lét samt ekki af störfum fyrr en nú
fyrir skemmsm og þá að eigin ósk.
Valdaleysi er hins vegar ekki fyrir
að fara hjá Alþýðuflokknum þegar
ráða þarf krata sem bankastjóra og
forstjóra, skipa sendiherra o.s.frv.
Upphlaupið út af launum banka-
stjóranna er af nákvæmlega sama
toga. Alþýðuflokkurinn hefur ekki
hreyft við þeim máluin þau hart-
nær 7 ár sem hann hefur farið með
bankamál. Ohófslaun toppanna í
bankakerfinu hafa verið á allra vör-
um og því beinlínis grátbroslegt að
viðskiptaráðherra krata skuli slá sig
til riddara út á það eitt að láta taka
saman upplýsingar um málið, um
leið og hann flýtir sér að bæta því
við að hann hafi hins vegar ekki
vald til að gera neitt í því. Ja svei.
Vissu ráðherramir um
væntanlega vaxtalækk-
un?
Sterkar vísbendingar hafa komið
fram um að forsætis- og viðskipta-
ráðherra hafi haft vimeskju um
væntanlega lækkun nafnvaxta í
bankakerfinu, þegar þeir hlupu
upp og tóku að úthrópa bankana og
þó einkum bankastjórana fyrir að
lækka ekld vexti. Fréttir vora þegar
komnar af því að sparisjóðimir
hugðust lækka vexti, formaður
bankaráðs Búnaðarbankans hefur
upplýst að vaxtalækkun hafi þegar
verið komin á dagskrá og til um-
ræðu í þeim banka og svipaða sögu
segja heiinildarmenn úr fleiri
bönkum.
Auðvitað hafa vextir á Islandi
Steingrímur
J. Sigfússon
verið óþolandi háir um árabil og
auðvitað gengið allt of hægt að ná
þeim niður, ekki síst í bankakerf-
inu, nú sem endranær, en ríkis-
stjómin sem sjálf reið á vaðið með
vaxtahækkunuin kastar nú steinuin
úr glerhúsi, jafiivel þó að banka-
kerfið eigi í hlut, en það á sér sem
kunnugt er fáa formælendur.
Hvorutveggja þörfin á - og for-
sendur fyrir - stórlækkun vaxta
hafá lengi verið fyrir hendi. Hér
hefúr verið mikill samdrátmr í
efhahagslífinu og vaxandi atvinnu-
leysi. Fjárfestingar eru í sögulegu
lágmarki þannig að ekki er þensl-
unni fyrir að fara. Það var jafnljóst
vorið 1991 eins og það er nú að fátt
komi skuldsettum fyrirtækjuin og
heimilium bemr en lágir vextir og
mikil nauðsyn væri að örva fjárfest-
ingar.
Hinn sívinsæli blóra-
böggull
Ymsir stjórnmálamenn hafa
gegnum tíðina iðkað þann ódýra
leik að gera bankana eða banka-
stjórana að blórabögglum fyrir allt
sem iniður fer í peningamálum og
jafiivel vandamálum atvinnulífsins.
A slíku plani voru uminæli utanrík-
isráðherra um að reka nefndan
seðlabankastjóra, ummæli hans um
blýantsnag og annarra um ffia-
beinsturn. Davíð Oddsson gengur
nú í þennan kór.
Auðvitað er einhæft og að
mörgu leyti veikt og vanþróað
banka- og peningakerfi eitt af
vandamálum íslensks efhahags-
kerfis. Okurháir vextir hafa hvflt
sem mara á atvinnurekstri og
heimilum, en upphlaup af því tagi
sem forystumenn ríkisstjómarinn-
ar hafa nú staðið fyrir færir okkur
ekki hænufeti nær lausn þess
vanda.
Hinn undirliggjandi vandi liggur
í veiku og óhagkvæmu bankakerfi
og gífurlega skuldsetm atvinnulífi
og heimilum, ástand sem háir vext-
ir hafa auðvitað gert illt verra.
Lækkun vaxta nú er að sjálfsögðu
fagnaðarefni, en er of lítil og kem-
ur of seint fyrir marga. Ohag-
kvæmur reksmr lítilla eininga og
gífurlegar afskriftir hafa kallað á
mikinn vaxtamun sem bankarnir
hafa tekið sér undanfarin ár í
nokkra skjóli af verðbólgu og mjög
háuin vöxmm. Þessi undirliggjandi
vandi gufar því miður ekki upp
með lægri vöxtum og minni vaxta-
mun. Lægri vextir munu minnka
afskriftaþörf þegar frá líður, en í
byrjun mun vandinn fyrst og
fremst flytjast til og þá yfir í hærri
þjónustugjöld og/eða lakari af-
komu bankanna. Bankarnir hafa
hinsvegar lítið tapþol og liggja
flestir aðeins skammt ofirn við við-
urkennd og nú lögbundin eigin-
fjárlágmörk.
Hin eiginlega lækning felst í því
að bæta afkomu viðsldptavina
bankakerfisins og um leið mögu-
leika þeirra til að endurgreiða lán
sín og bera þann kostnað sem lán-
tökunni er samfara. Ríkisstjórn
sem hefur stórskert lífskjör í land-
inu og er ineð allt niðrum sig í at-
vinnumálum verðskuldar því litla
aðdáun fyrir innihaldslaust upp-
hlaup um launamál bankastjóra og
hótanir um að reka þá, um leið og
ráðning næstu flokksgæðinga er
undirbúin í þríhöfðaðan Seðla-
bankann. Er það líka í sparnaðar-
skyni?
Minnumst þess einnig að lokum
að því miður hefur sáralítið dregið
saman með vaxtastiginu hér á landi
og í öðrum vestrænum ríkjum. Að
svo miklu leyti sem hér er um að
ræða einhverja raunvaxtalækkun,
gerir hún ekki betur en halda í við
umtalsverða lækkun vaxta í flestum
löndum hins vestræna heims sem
orðið hefur undanfarin misseri.
Höfundur er þingmaður Al-
þýðubandalagsins fyrir Norð-
urland vestra og varaformað-
ur flokksins.
Utboð
Innkaupastofnun Reykjavíkurborgar, f.h. Gatnamálastjór-
ans í Reykjavík, óskar eftir tilboðum í gatnagerð í Borgar-
holti.
Verkið nefnist: Strandvegur - Borgarvegur.
Helstu magntöiur eru:
Uppúrtekt u.þ.b. 7.000 m3
Fylling - 21.000 m3
Regnvatnslagnir - 300 m
Púkk undir malbik - 7.500 m2
Klæðning vegaxla - 4.600 m2
Frágangur vegfláa - 7.000 m2
Verkinu skal lokið fyrir 1. ágúst 1994.
Útboðsgögn verða afhent á skrifstofu vorri, Fríkirkjuvegi 3,
Reykjavík, frá og með þriðjudeginum 18. janúar 1994,
gegn kr. 10.000.- skilatryggingu.
Tilboðin verða opnuð á sama stað fimmtudaginn 27. janúar
1994, kl. 11.00.
INNKAUPASTOFNUN REYKJAVÍKURBORGAR
Fríkirkjuvegi 3 - Sími 25800