Vikublaðið - 03.03.1994, Blaðsíða 9

VIKUBLAÐIÐ 3. MARS 1994
9
og uppgjörs sem gjarnan fylgdi Vil-
mundi hefur eflaust haft áhrif á hug-
myndir Olafs um andstæður í íslensk-
um stjórnmálum á öndverðri öldinni.
Ólafi heitnum Asgeirssyni auðnað-
ist ekki að þróa hugmyndir sínar því
hann lést langt um aldur fram í janúar
árið 1990.
Málamiðlun gruggar
va-tnið
í bókinni Iðnbylting hugarfarsins
er tílhoð tíl lesandans um að skoða
sögu mótunarára stjórnmálakerfisins í
ljósi togstreitu á milli þéttbýlis og
dreifbýlis. Ef lesandinn tekur tílboð-
inu verður hann að hafna viðtekinni
söguskoðun sem leggur áherslu á and-
stæða hagsmuni verkalýðs og hinna
efnameiri í mótun kerfisins. Viðmiðin
tvö nánast útiloka hvort annað vegna
þess að hvort um sig gefur sér fyrir-
frarn hvar átakamiðjan liggur. Það er
lítið svigrúm fyrir inálamiðlun gagn-
vart bók Ólafs og það gerir hana sér-
staka.
Fæst sagnfræðirit brjóta með afger-
andi hætti gegn ríkjandi hefð. Sagn-
fræðingum er almennt tamari var-
færnislegri afstaða en sú sem Ólafur
tók í sinni bók. Það er mildu tryggara
að fylgja hefðinni. Þess vegna ber lítið
á því meðal sagnfræðinga að þeir fjalli
um stóru spurningarnar sem kreljast
andstæðra grundvallarsjónarmiða. Og
þess vegna var tilefni ráðstefnu Sagn-
fræðingafélags Islands ekki verk eftir
sagnffæðing heldur eftir þáttagerðar-
mann sem stendur utan raða sagn-
fræðinga.
Framsaga Guðmundar Hálfdanar-
sonar dósents á ráðstefnunni Sagan og
samtíminn er dæmigerð fyrir það ein-
stígi sem sagnfræðipgar margir hverj-
ir reyna að feta á milli endurskoðunar
og íhaldssemi. í einn stað tók Guð-
mundur undir með uppreisninni gegn
einingarsögu sjálfstæðisbaráttunnar
og sagði lifandi sögu ekki geta byggt á
endurvinnslu gamalla hugmynda.
Guðmundur opnaði hinsvegar á það
að gantla söguskoðunin fengi að lifa
við hlið þeirrar nýju með því að stað-
hæfa að endurskoðun sögunnar sé
hvorki heildstætt verk né hafi hún
augljóst markmið. Eins og dæmið af
bók Ólafs heitins Asgeirssonar sýnir
er það hvergi nærri sjálfsagt að ólíkar
söguskoðanir getí staðið hlið við hlið,
stundum er um að ræða gagnkvæma
útilokun.
Ur viðhorfi Guðmundar má lesa
varkára afstöðu þess sem vill forðast
átök sem uppgjöri óhjákvæmilega
fylgir. í umræðum á efrir framsöguer-
indum lét Guðmundur þá athuga-
semd flakka að tilgangslaust væri að
ræða sjónvarpsþættina Þjóð í hlekkj-
um hugarfarsins. Þögn um þessa sjón-
varpsþættí þýðir afstöðuleysi og
spruningin er hvort það sé heppileg-
asta afstaðan á þeim vegamótum sem
sagnffæðin stendur á.
Hlédræg tilraun til
uppgjörs
Gunnar Karlsson prófessor var ó-
tvíræðari en Guðmundur og talaði um
atriði sem möruðu í hálfu kafi alla
ráðstefnuna. Hann sagðist eiga erfitt
með að verjast þeirri tilhugsun að á-
hugi manna á nýrri söguskoðun eigi
skylt við neikvæða umræðu um land-
búnað á okkar dögum. Gunnar
kastaði því ffam að kannski markaði
stofnun Dagblaðsins árið 1975 tíma-
mót í sögskoðun landsmanna. Jónas
Kristjánsson núverandi ritstjóri DV
var einn aðalstofnandi Dagblaðsins og
hann er þekktur fyrir óhefðbundnar
skoðanir á íslenskum landbúnaði.
Gunnar varaði sagnffæðinga við því
að vera of auðsveipir þjónar samtím-
ans.
Gunnar sagðist ekki kunna leið úr
vandanum. Hann benti á að stóru at-
riðin í sögunni verða hvorki sönnuð
né afsönnuð. Sagnfræðingar búa við
tvöfeldni sem felst í því að þeir fást við
að skrifa sögu sem þeir telja sanna og
rétta vitandi það að þegar öllu er á
botninn hvolft eru það ekki nema
stöku staðreyndir sem standast ítrustu
kröfur um sannleiksgibdi.
Gunnar kvaðst ffekar vilja lifa ineð
tvöfeldninni heldur en að takan annan
hvorn útveginn sem stendur til boða,
að halda sig við þurrar sannanlegar
staðreyndir eða að yfirgefa sannleik-
ann alfarið og segja það eitt sem er
skemmtilegt.
Gunnar Karlsson hefúr allar for-
sendur tíl þess að þekkja til íslensks
landbúnaðar. Hann er fæddur í sveit
og bróðir hans er formaður Lands-
sambands sauðfjárbænda. Honum
gremst neikvæð umræða um landbún-
aðinn og virðist láta hana hafa áhrif á
faglegt mat sitt á sögukoðun. Og af-
leiðingin er að allur kraftur fer úr
gagnrýni hans á endurskoðunarsinna.
Gunnar skrifaði ritgerð í Sögu árið
1982 um markmið sögukennslu og
þar kvað við annan tón en á ráðstefnu
Sagnfræðingafélagsins. í ritgerðinni
heitir það að freistandi sé að taka
„þjóðernisstefnu og einstakalings-
dýrkun vekjandi sögukennslu sér að
einhverju leyti tíl fyrirmyndar og
segja að sögukennsla sé líkleg til að
heppnast vel ef hún fjallar um þá þætti
mannlífsins sem eru ofarlega á baugi í
samtíðinni."
Landbúnaður er ofarlega á baugi í
samtíðinni og ef sagnfræðingar fjalla
ekki um hann á sínum forsendum taka
aðrir af þeim ómakið, eins og dæmin
sanna.
Gunnar gerði sagnfræðinni meiri
greiða ef hann, í stað þess að fara með
úrtölur, tæki Þjóð í hlekkjum hugar-
farsins til gagnrýninnar umfjöllunar,
til að mynda á þeim forsendum sem
hann lagði í ritgerðinni í Sögu fyrir
tólf árum.
Kvikan ber
Söguskoðun er viðkvæmt mál. Eftir
að Gunnar Karlsson hafði flutt fram-
sögu sína gat Gísli Gunnarsson dós-
ent ekki orða bundist og bað um orð-
ið tíl að andmæla því að hann hafi ver-
ið undir áhrifum Dagblaðsins og nei-
kvæðrar landbúnaðarumræðu þegar
hann samdi doktorsritgerð sína urn
utanríkisverslun Islandinga á dögum
einokunarverslunarinnar. Gísli áttí
síðasta erindið á ráðstefnunni en vildi
ekki bíða eftir því að röðin kæmi að
sér til að andmæla samkennara sínum
í Háskólanum. I sjálffi framsögunni
reyndi Gísli að útskýra afstöðu sína til
söguskoðunar íslendinga.
Gísli er maðurinn sem veitti Baldri
Hermannssyni ráðgjöf við gerð sjón-
varpsþáttanna Þjóð í hlekkjum hugar-
farsins og hefúr búið við kúnstuga til-
veru síðan þættirnir birmst almenn-
ingi á liðnum vetri. Gísli vill í senn
verja sjónarmið endurskoðunarsinna
eins og þau birtast í sjónvarpsþátmn-
um en jafnframt þvo hendur sínar af
alvarlegusm misfellunum.
Hvorugt gengur vel. Þannig er
staðið að verld í sjónvarpsþátmnum
að ekki er nema tveggja kosta völ, að
vera alfarið á móti eða með. Fram-
setning og efnistök bjóða ekki upp á
málamiðlun. Varfærin og blæbrigða-
rík rýni er einfaldlega ekki við hæfi í
þessu tilfelli. Gísli stendur því eftír
sem helsti verjandi Þjóðar í hlekkjum
hugarfarsins og virðist ekki líða vel í
því hlutverki sem hann þó tók að sér
óbeðinn.
í erindi sínu hafnaði Jón Hjaltason
sagnfræðingur þeirri söguskoðun sem
kemur firam í sjónvarpsþátmnum og
sagði þættína byggja á þeirri fyrir-
framgefnu forsendu að allt hafi verið
aurnara hér á landi en erlendis. Hann
fjallaði um helstu alhæfingarnar sem
koma fram í Þjóð í hlekkjum hugar-
farsins og leitaðist við að hrekja þær á
grundvelli eyfirskrar sögu. Þar er Jón
vel heima þar eð hann hefur undan-
farin ár unnið að rimn sögu Akureyr-
ar.
Enga háljvelgju, takk
Erindi Jóns Hjaltasonar var það
síðasta á ráðstefnu Sagnffæðingafé-
lagsins. I almennuin umræðum spurði
gömul kona Gísla Gunnarsson dósent
ítrekað að því hvort hann teldi sjón-
varpsþætri Baldurs Hermannssonar
sagnffæði eða sagnfræðilega lygi, eins
og hún orðaði það. Gísli vék sér und-
an því að svara spurningu konunnar.
Jón Hjaltason fékk orðið og sagði að
hann myndi svara spurningunni
þannig að sjónvarpsþættirnir væru
meira lygi en sagnffæði.
1 ffamhaldi af svari Jóns kom Stefán
F. Hjartarson, formaður Sagnffæð-
ingafélags íslands, þeirri hugmynd á
ffamfæri að sagnffæðingar fengju rit-
skoðunarvald yfir sögulegu efni í fjöl-
miðlum.
Rétt eins og kínverskir kommúnist-
ar hafa fyrir löngu misst félaga Maó
og eru á harðahlaupum ffá gömlu
kennisetningunum án þess að vita
hvert þeir ætla, þá hafa íslenskir sagn-
fræðingar týnt gömlu sögunni en vita
ekki hvað á að koma í staðinn. Rit-
skoðunartilburðir kínverskra komm-
únista nútímans er vafasöm fyrir-
mynd. Formaðurinn sjálfur er betra
fordæmi. Sá Maó sem árin 1966-1967
gerði bandalag við unga uppreisnar-
menn tíl að ganga ffá kommúnista-
flokknum sem hann átti drjúgan þátt í
að byggja upp. Uppreisn sagnffæð-
inga gegn göinlu söguskoðuninni
myndi ekki kosta nein mannslíf en
kannski kæmi hún ffæðigreininni tíl
bjargar og losaði hana úr tilvistar-
kreppunni sem hún á við að stríða.
Spurningin er bara sú hvort íslenska
menningarbyltingin sé ekki fullseint á
ferðinni.
Páll Vilhjálmsson
Mannleg reisn
Kunningjakona mín ein hringdi
í mig um daginn og vildi kalla
saman breiðfylkingu kvenna.
Ástæðan fyrir því að henni fannst þörf
fyrir kvennasamstöðu nú var pistill
Karls Th. Birgissonar um fjölmiðla í
Pressunni á dögunum. Það var fátt um
svör hjá mér enda hafði ég ekki lesið
blaðið, en eftir að hafa kippt því í lag
finnst mér símhringjandinn hafa
nokkuð til síns máls.
Forsaga málsins er birting hinna
svokölluðu nektarmynda af Lindu Pé í
Pressunni fyrir nokkrunt vikum og
eftirleikurinn sem hefúr teygt sig inn
á síður DV með viðtali við Lindu, í
Morgunblaðið með pistli Guðrúnar
Guðlaugsdóttur og aftur í Pressuna
með svari ritstjórans undir dul-titlin-
um Fjölmiðlar. Ekki er það ætlun mín
að blanda mér í deiluna um hvort
fleiri rnyndir en um var samið birtust í
viðkomandi Pressu (sem inér skilst að
sé orðin safngripur), enda finnst mér
hún vera á milli Lindu og ljósmyndar-
ans. Eg ætla heldur ekki að fjölyrða
um viðtalið við Lindu sem kom mér
satt að segja á óvart þar sem ég hafði
haldið að hún væri meiri töffari. Guð-
rún Guðlaugsdóttir rná hafa sínar
skoðanir á nektarmyndum fyrir mér
og plássins vegna get ég ekki fjölyrt
um þá „afstöðú tíl mannlífsins“ sem
skín í gegnum skrif ritstjórans.
Ritstjórinn vill fá að sjá mynd af
Guðrúnu með pistlum hennar því
hann langar tíl að vita hvort andlitið
passi „við svona óbærilega aldraða og
frústreraða lífsskoðun". Ef hún verður
við bón hans þá ætlar hann að skoða í
alvöru hugmynd hennar um nektar-
myndir af honum sjálfum. Sú sem
hringdi í mig vill að konur hvetji
Guðrúnu að verða við bón ritstjórans
til að við megum berja tippi hans aug-
Ragnhildur
Vigfúsdóttir
Ég vil ekki iátar staðar numið þar
heldur vil ég að konur skori á fleiri
karlkynsritstjóra að gera hið sama.
Myndirnar gættu skrýtt sérstakt Rit-
stjóraalmanak en nóg er af blöðum og
tímaritum ritstýrðum af körlum og
því ætti hugmyndin að vera auðveld í
framkvæmd - og ágóðinn rynni að
sjálfsögðu til mannúðarmála. Eðlilegt
er að þeir hafi forgang sem hafa sinnt
því betur hingað tíl að birta myndir af
léttklæddum stúlkum en piltum, en
það þarf ekki að vera skilvrði fyrir því
að fá að vera með. Þótt e.t.v. væri við-
eigandi að ritstjóri búnaðarblaðsins.
Freys birtist í júní tel ég vænlegast að
draga um niðurröðun til að þeir bítist
ekki allir urn desembermyndina. Sjálf
get ég ekki beðið í heilt ár eftir að geta
glatt augað með þessum myndum og
skora á þá að gefa almanakið út í júní
sem lýðveldisgjöf tíl íslenskra kvenna.
Þótt hinir hógværu þyrftu ekki að
sýna „allt“ væri það ótvíræður kostur,
þá væri hægt að velta því fyrir sér
hvort tippið risi undir þeim hug-
myndum sem eigandann hefur um líf-
ið og tilveruna.
p.s.
Ég er hrædd um að Guðrún sé ekki
sú eina sem hefur ekki tekið eftir „öll-
um allsberu strákunum sem skreytt
hafa blaðið okkar upp á síðkastið“.
Þeir hafa einnig farið framhjá mér
sem er annáluð áhugakona um bera
karla.
Utboö
F.h. Byggingadeildar borgarverkfræðings er óskað eftir tilboð-
um í smíði 6 færanlegra kennslustofa ásamt 3 tengigöngum.
Helstu magntölur:
Heildarflatarmál kennslustofa: 360 m2
Heildarflatarmál tengiganga: 30 m2
Verkinu á að vera lokið 29. júlí 1994.
Útboðsgögn verða afhent á skrifstofu vorri, Fríkirkjuvegi 3,
Reykjavík, gegn kr. 15.000.- skilatryggingu.
Tilboðin verða opnuð á sama stað miðvikudaginn 16. mars 1994,
kl. 11.00.
INNKAUPASTOFNUN REYKJAVÍKURBORGAR
Fríkirkjuvegi 3 - Sími 25800
VIRKU búðirnar
flytja úr Faxafeni 1. mars og
af Klapparstíg í apríl.
Verið velkomin í nýja glæsilega
verslun fulla af fallegum efnum í vor-
og sumarlitum. Opið laugardaga frá
1. sept. - 1 júní milli kl. 10.00-14.00.
Sími 687477. Næg bílastæði.
Lokaö í Faxafeni:
mánudag 28. febrúar