Vikublaðið - 24.06.1994, Blaðsíða 2

2
Viðhorf
VIKUBLAÐIÐ 24. JÚNÍ 1994
Útgefandi: Alþýðubandalagið
Ritstjóri og ábm.: Ilildur Jónsdóttir
Blaðamenn: Páll Vilhjálmsson, Friðrik I'ór Guðmundsson
og Ólafur Þórðarson
Auglýsingasími: (91)-813200 - Fax: (91)-678461
Ritstjórn og afgreiðsla:
Laugavegur 3 (4. hæð) 101 Reykjavík
Sími á ritstjórn: (91)-17500 - Fax: 17599
Útlit og umbrot: Leturval
Prentvinnsla: Frjáls íjölmiölun hf.
Slök málafylgja
Seinlæti, linkind og stefhuleysi hafa einkennt fram-
göngu íslenskra stjórnvalda í deilunni um veiðar ís-
lenskra skipa í Smugunni í Barentshafi og á svæðinu við
Svalbarða. Þetta hefur gert það að verkum að Islending-
ar sjálfir eru óöruggir um málstað sinn í deilunni við
Norðmenn. Erum við, strandríkið, með yfirgang og
rányrkju á fjarlægum miðum eða erum við að gæta rétt-
mætra hagsmuna í nútíð og framtíð?
Sjávarútvegs- og utanríkisráðuneytið og íslenska
stjórnkerfið yfirleitt reyndust afar illa undir það búin að
mæta úthafsveiðum togaraflotans. Fyrst var eins og
banna ætti bæði kaup á hráeíni af erlendum skipum og
að sækja afla á fjarlæg mið. Rætt var um það í ríkisstjórn
hvort lög heimiluðu að veiðar í Barentshafi yrðu bann-
aðar. Smátt og smátt sneru einstakir ráðherrar við blað-
inu og svo fór að í lok síðasta árs hélt stjórnin sérstakan
blaðamannafund til þess að hrósa sér af afrakstri Smugu-
veiðanna.
Þar með var náttúrlega verið að gefa grænt Ijós á
áframhald úthafsveiða á þessu svæði.
Ríkisstjórnin hefur síðan verið að byggja upp stöðu Is-
lands meðal annars með því að gerast aðili að Svalbarða-
samkomulaginu og vefengja rétt Norðmanna til þess að
lýsa einhliða yfir 200 mílna fiskverndarlögsögu um-
bverfis Svalbarða. Málflutningur hennar bæði innáyið
og útávið hefur hinsvegar verið svo slakur að hvorki Is-
lendingar né Norðmenn eru með það á hreinu hver mál-
staður Islands er. A meðan sækja íslenskir útgerðarmenn
í Smuguna og á svæðið við Svalbarða af nieira kappi en
forsjá-
Nú er það í sjálfu sér merkilegt umhugsunarefni
hversvegna alkunnir málafylgjumenn eins og Jón Bald-
vin Hannibalsson virðast vera kjaftstopp og klumsa í
þessu máli. Það hefur orðið til þess að sögusagnir um
undirmál við norska krata og Evrópusambandið eru
þegar komnar á kreik og er það miður.
Það er óyggjandþ eins og Lúðvík Jósefsson hefur bent
á opinberlega, að Islendingar hafa barist fyrir því á al-
þjóðavettvangi að gerðir yrðu samningar um veiðar á al-
þjóðlegum hafsvæðum og smugum. Sameiginleg fisk-
veiðistjórnun og eftirlit eru nauðsynleg ef stöðva á of-
veiði og tryggja viðhald fiskstofna í úthöfunum. Það
voru svo Norðmenn, Japanar og aðrar úthafsveiðiþjóðir
sem komu í veg fyrir að slíkir' samningar væru gerðir.
Islendingar fagna gildistöku alþjóða hafréttarsáttmál-
ans sem nú er loksins að verða að veruleika og við hljót-
um að byggja réttindasókn okkar, hvort heldur til land-
grunnsins, fiskveiða umhverfis okkar efnahagslögsögu
eða til veiða á úthafmu, á grundvelli hafréttarsáttmálans.
Markmið okkar er að knýja Norðmenn að samninga-
borðinu til þess að semja um úthafsveiðarnar. Þeir neita
samningum en beita íslenska sjómenn þess í stað ofbeldi.
Ofbeldisseggjum á að refsa og það getur orðið þrauta-
lendingin að vísa yfirgangi Norðmanna til alþjóðdóm-
stóla, enda þótt þar væri um að ræða kúvendingu af hálfu
okkar sem höfum ekki treyst á að þeir fylgdust með tím-
anum í hafréttarmálum.
Kjarni málsins er þessi: Islendingar vilja semja um
skynsamlega nýtingu og réttláta hlutdeild í veiðum á al-
þjóðlegum hafsvæðum í samræmi við alþjóða hafréttar-
sáttmálann, en Norðmenn beita ofbeldi til þess að verja
sína hagsmuni á veikum lagalegum grunni. Þennan mál-
stað Islendinga þarf að sækja og verja af fullri hörku.
Sjónarhorn
Stöndum trúan vörð um
tungu okkar og sjálfstæði
Hsestivirti forseti! Góðir íslend-
ingar!
A hálfrar aldar afrnæli lýðveldisins
er mjög við hæfi að minnast þess, hve
brýnt er að varðveita þann þjóðarauð
sem tilvera íslendinga veltur á.
Löngum vissu menn fátt um lífið í
hafinu. En þótt þekking á sjávarlíf-
fræði hafi mjög aukist á seinni árum
verður að játa í hreinskilni að enn
rennum við blint í sjóinn þegar svara
þarf ýmsum grundvallarspurningum
um lífríki hafsins.
Framlag það til grunnrannsókna á
vistkerfi sjávar sem hér er gerð tdllaga
um og einkum er ædað að auka skiln-
ing á lægstu þrepum fæðukeðjunnar í
sjónum er vissulega sem dropi í hafið
miðað við það mikla verkefni sem við
blasir en mun þó engu að síður koma
að góðu gagni.
Auðlindir Islands eru margháttað-
ar. Þær leynast ekki aðeins í jörðu eða
í djúpinu sem lykur um land okkar.
Dýrmætasta auðlindin er sá lífsins
kraftur sem felst í sjálfstæði þjóðar-
innar - og íslenskri tungu.
Það er óumdeild staðreynd að á
lýðveldistímanum hefur íslenskt efna-
hagslíf þróast af meiri hraða og krafti
en efnahagur stærstu ríkja Evrópu.
Fyrir hundrað árum var hér frum-
stæðara atvinnuhf og meiri örbirgð en
víðast hvar í okkar heimsálfu.
Ekki er ósennilegt að einhverjum
hafi þá fundist það óraunsæ bjartsýni,
jafnvel undarleg einangrunarstefha,
þegar smáþjóð, sem aðeins taldi eitt
hundrað þúsund manns, sótti fram til
fullveldis og algers sjálfstæðis. En
með undraverðum hraða tókst íslend-
ingum að Iyfta sér úr mestu fátækt og
niðurlægingu og skipa sér í hóp þeirra
þjóða sem í dag búa við hvað best lífs-
kjör. A því er enginn vafi að þetta
hefði ekki getað gerst ef þjóðin hefði
ekki hlotið sjálfstæði heldur verið, svo
dæmi sé tekið, afskekkt greifadæmi
undir breskri krúnu, bandarískt fylki
eða amt í Danmörku.
íslenskt efnahagslíf hefur einmitt
þróast hratt á þessari öld, og þá eink-
um á lýðveldistímanum, vegna þess að
við tryggðum okkur rétt tíl sjálfstæðra
ákvarðana í eigin þágu og gátum því
aftur og aftur brugðist við nýjum að-
stæðum óháð öðrum, þegar mest reið
á. Við hefðum til dæmis aldrei haft þá
forystu í landhelgismálum sem raun
Ragnar
Arnalds
bar vitni, hefði landið verið hluti af
stærri heild.
Rétt eins og hver einstaklingur þarf
að varast að ofmetnast og telja sig öll-
um öðrum merkilegri og rétt eins og
menn þurfa einnig að forðast van-
metakennd gagnvart öðru fólki, eins
er það nauðsyn lítilli þjóð í stórum
heimi að varðveita sjálfstraust sitt og
heilbrigðan metnað.
Stórkostleg velgengni þjóðarinnar
á öldinni sem nú er senn á enda er
meðal annars því að þakka að íslend-
ingar öðluðust sjálfstraust sitt á ný og
hættu að láta stjórnmálamenn á meg-
inlandi Evrópu í mörg þúsund kíló-
metra fjarlægð ráða fyrir sér og hugsa
fyrir sig.
Sú fjárveitíng til eflingar íslenskri
tungu sem hér er til umræðu er fyrst
og ffernst táknrænt framlag. Við þurf-
urn sem fyrst að afneina veltuskatta af
íslenskri inenningar- og listastarfsemi
og tryggja íslenskri tungu vísan sess í
vitund nýrra kynslóða á öld alþjóð-
legra fjölmiðla. Það varð gæfa Islend-
inga við upphaf ritlistar í Norður-
Evrópu að þegar lærðir menn rituðu
nær eingöngu á latínu, settu forfeður
okkar saman stafróf byggt á íslenskri
hljóðffæði sem síðan ruddi braut
þeirri miklu bókmenntahefð sem hér
varð og ekki átti sér hliðstæðu á þeim
tíma.
Arangurinn varð sá að bókmennt-
irnar urðu almenningseign en ekki
forréttindi fárra útvaldra menningar-
vita eins og annars staðar varð. Þær
tengdu saman fortíð og nútíð og ís-
lensk tunga varð því sjálfkrafa það
sameiningartákn sem átti meiri þátt í
því en flest annað að Islendingar öðl-
uðust sjálfstæði á ný.
Góðir íslendingar!
Lærum áfram af sógunni! Látum
afrnælishátíð lýðveldisins efla í huga
okkar allra, yngri sem eldri, það heit
er unnið var á þessum stað fyrir hálfri
öld; að standa trúan vörð um tungu
okkar og sjálfstæði.
Höfundur er þingmaður og
flutti ræðuna á þingfundi á
Þingvöllurtt þann 17. júní.