Vikublaðið - 24.11.1995, Page 6

Sameiningin
VIKUBLAÐIÐ 24. NOVEMBER 1995
Samfylking eða
sameinmg - hver er
memmgin?
Mörður Amason komst svo að
orði í viðtali við Heimsmynd í febrú-
ar síðastliðnum: „Ein af ástæðunum
fyrir að ég var búinn að fá nóg í Al-
þýðubandalaginu var að það hefur á-
kaflega þrönga hugmynd um sam-
fylldngu félagshyggjufólks. Hún er
sú, að öll samfylking skuli gerast í
kringum það sjálft, Alþýðubandalag-
ið sé stofninn í þeirri samfylkingu.
Þetta byggir á þeirri innistæðulausu
sjálfumgleði sem er einn partur af
kúltúr Alþýðubandalagsins, en þetta
er ákaflega öldruð hugmynd og
reyndar ættuð frá Kommúnistaflokld
Islands, sem hafði einmitt þessa sam-
fylkingarpólitík.“ Allt skyldi gerast á
forsendum kommúnistanna, segir
hann, og seinna í viðtalinu talar hann
um sjálfumgleði og hroka þeirra sem
„telja að hvað sem í skerst þá hljóti
þeir alltaf að hafa rétt fyrir sér.“
Sjálfumgleði?
Við þetta er ýmislegt að athuga.
Æth kratar, ffamsóknarmenn og
sjálfstæðismenn séu eitthvað síður
vissir í sinni sök en alþýðubandalags-
menn? Af hverju eru sósíalistar öðr-
um fremur sakaðir um ósveigjan-
leika, einangrunastefnu, sjálfumgleði
o.s.frv? Eða er eitthvað að því að
standa á sinni skoðtm sé hún vel
grunduð? Ætli það fari nokkuð efrir
því hver skoðunin er?
Sjálfumgleði og þröngsýni varð-
andi samfylkingu á að vera arfleifð
Kommúnistaflokksins, einkenni sem
hefur fylgt þessari hreyfingu þaðan
og ril allavega hluta núverandi Al-
þýðubandalags. Samfylking verka-
lýðsins var reyndar mjög mikilvægur
þáttur í stefriu og starfi Kommúnista-
flokks Islands allt ffá stofriun hans
árið 1930. Var þá ýmist lögð áhersla á
formlega samfylkingu flokkins með
Alþýðuflokknum eða samfylkingu
neðan ffá, samvinnu stuðnings-
manna beggja flokka í stéttabarátt-
tmni. Vissulega leituðust kommún-
istar við að hafa sem niest áhrif í þess-
ari samfylkingu, þó það nú væri.
Alþýðuflokkurinn hafriaði öllu
samstarfi, en 1936 svaraði hann sam-
fylkingartilboði kommúnista með því
að bjóða þeim inngöngu í Alþýðu-
flokkinn efrir að þeir hefðu lagt niður
sinn flokk. Það má nú kallast að reyna
að hafa samfylkinguna á sínum for-
sendum!
Eins og alþekkt er var Kommún-
istaflokkurinn svo lagður niður árið
1938 til að mynda Sósíalistaflokkinn
með klofningsbroti úr Alþýðuflokkn-
um. Ég ætla ekld að rekja þessa sögu í
smáatriðum. Alþýðuflokkurinn hélt
H
afi einhver sýnt
sjálfumgleði og hroka
í þessum samfylking-
artilraunum, þá er
það Alþýðuflokkur-
inn. Hins vegar hefur
oft verið til fólk ÍAI-
þýðuflokknum sem
hefur verið tilbúið til
að ganga til móts við
sósíalista og þeir
hafa gengið til móts
við það. Vissulega
hefur gengið á ýmsu
með samstarfið,
hverjum sem um hef-
ur verið að kenna.
áffam að hafria samfylldngu að und-
anskildu stjómarsamstarfi tvisvar
sinnum, en 1968 var Sósíalistaflokk-
urinn lagður niður til að gera Al-
þýðubandalagið að flokld. Það hafði
starfað ffá 1956 sem samfylldng sósí-
alista og klofriingshóps úr Alþýðu-
flokknum. Og það þarf ekki að fara í
nein smáatriði til að sjá að þessi saga
er saga þróunar ffá byltingarstefriu
Kommúnistaflokksins 1930 til þeirr-
ar sósíaldemókratísku stefriu sem Al-
þýðubandalagið fylgir í dag.
Það eru því hrein öfrigmæli að
Kommúnistaflokkurinn, Sósíalista-
flokkurinn og Alþýðubandalagið hafi
alltaf viljað Iáta allt gerast á sínum
forsendum. Kannski má finna dæmi
um ósveigjanleika forystumanna
þessara flokkka, en það breytir engu
um það, að það era þeir sem hafa lagt
sinn flokk niður tvisvar sinnum og
sveigt sína stefnu í átt til Alþýðu-
flokksins.
Hafi einhver sýnt sjálfrimgleði og
hroka í þessum samfylkingartilraun-
um, þá er það Alþýðuflokkurinn.
Hins vegar hefur oft verið til fólk í
Alþýðuflokknum sem hefrir verið tdl-
búið til að ganga til móts við sósí-
alista og þeir hafa gengið til móts við
það. Vissulega hefrir gengið á ýmsu
með samstarfið, hverjum sem um
hefur verið að kenna.
Hugmyndafræði eða
kreddur
Ég held það sé hollt að rifja þetta
upp nú þegar verið er að tala um
sameiningu jafriaðarflokkanna. Hins
vegar get ég tekið undir orð Bryndís-
ar Hlöðversdóttur í Vikublaðinu 3.
nóvember: „Þegar félagshyggju-
flokkana á Islandi ber á góma, vill
brenna við að oft sé vísað til fortíðar í
leit að skýringum á þeirri flokkaflóru
sem við okkur blasir. Slíkt er nauð-
synlegt, en eitt er að nota tilvísunina
til að leita skýringa og annað er að
Einar
Ólafsson
skrifar
nota hana til réttlætingar á núverandi
ástandi. Nauðsynlegt er að skoða
vandlega hversu mikill hluti ágrein-
ingsins hefur verið hugmyndaffæði-
legur...“ 27. október skrifaði Björg-
vin G. Sigurðsson í Vikublaðið: „Ef
það markmið, að sameina krafta
vinstrimanna, á að nást verða menn
að vera tilbúnir til að láta af gömlum
kreddum.“ Það er satt og rétt, en það
má heldur ekki afgreiða hugmynda-
fræðilegan ágreining með tali um
kreddur né heldur loka augunum fyr-
ir honum, eins og Helgi Hjörvar ger-
ir í Alþýðublaðinu 3. nóvember:
„Þær miklu deilur um hugmynda-
ffæði og gildismat, sem áður settu
svip á umræðu, hafa fjarað út.“
Menn vikna yfir orðum Flosa Ei-
ríkssonar á Iandsfundi Alþýðubanda-
lagsins um daginn: „Ég veit .ekki
hvert ég er að fara, en ég ætla að fara
þangað.“ Hér er kannski sneitt að
þeirri sósíalísku útópíu sem brást. En
hversu lengi ætla menn að velta sér
upp úr þessum brostnu vonum? Það
eru áratugir síðan sósíalistar fóru að
Iosa sig við þessa útópíu. En vandi
þeirra er hversu lítið þeir hafa reynt
að ná einhverjum kúrs eftir að hafa
losað sig við óskalandið Sovét-ísland.
Sameining eöa samvinna?
Alþýðubandalagiö í Reykjavík heldur opinn fund með fulltrúum stjórnarandstöðuflokkanna og
verkalýðshreyfingarinnar um samvinnu/sameiningu félagshyggjuaflanna í landinu mánudaginn
4. desember á Hótel Sögu.
Gestir fundarins verða: Margrét Frímannsdóttir formaður Alþýðubandalagsins, Jóhanna Sigurðardótt-
ir formaður Þjóðvaka, Kristín Ástgeirsdóttir Kvennalista, Sighvatur Björgvinsson Alþýðuflokki, Bene-
dikt Davíðsson forseti ASÍ, Ögmundur Jónasson formaður BSRB
Sameining ■ til hvers
r
um hvað?
Við viljum völd, segja menn, en til
hvers? Það stingur í augun að meðan
talað er fjálglega um sameiningu
flokka er harla lítið rætt um hvemig
bregðast skuli við vandamálum og
þeim nýja veruleika sem mönnum
verður tíðrætt um. Helst virðist vera
tun að ræða einhverja óljósa hug-
mynd um mannúðlega markaðs-
hyggju, en öllum rannsóknum marx-
ista á markaðskerfinu eða auðvalds-
kerfinu er hafriað sem úreltri hugsun.
Því ber að fagna grein Inga Rúnars
Eðvarðssonar í Vikublaðinu 3. nóv-
ember þar sem hann reynir að greina
vandann.
Ef við lítum til baka sjáum við, að
það er Alþýðubandalagið sem hefur
þróast í átt til Alþýðuflokksins. Eins
og aðrir sósíaldemókrataflokkar í
Norður-Evrópu gengur Alþýðu-
flokkurinn út frá kapítalismanum í
allri sinni stefnu, hann stefriir ekki að
neins konar sósíalisma í stað kapítal-
ismans heldur reynir hann að standa
vörð um einhvers konar jöfriuð og
réttlæti á grundvelli kapítalismans.
Stefna Alþýðubandalagsins byggist
að miklu leyti á sömu forsendum, fé-
lagslegum umbótum innan ramma
kapítahsmans. Þetta er forsendan fyr-
ir samfylldngu þessara flokka. En það
hefur samt alltaf verið afgerandi
munur á þessum flokkum. Alþýðu-
flokkurinn og systurflokkar hans hafa
staðið vörð um kapítalismann sem
grundvöll þessa jöfriuðar og réttlætis
og tekið virkan þátt í skipulagningu
borgarastéttarinnar og stofriana auð-
valdsins til varnar og sóknar, og er
þar nærtækast að benda á þátt sósí-
aldemókratísku flokkanna við upp-
byggingu Atlantshafsbandalagsins og
Evrópusambandsins. Alþýðubanda-
lagið hefur hins vegar fram að þessu
ekki gengið fyllilega inn á forsendur
kapítalismans.
Það er erfitt að sjá fyrir sér samein-
ingu Alþýðubandalagsins og Alþýðu-
flokksins öðra vísi en Alþýðubanda-
lagið láti af þessum fyrirvara sínum
varðandi kapítahsmann. Ingi Rúnar
Eðvarðsson segir réttilega í grein
sinni að vandi velferðarkerfisins og
þjóðríkisins eigi mildnn þátt í tilvist-
arvanda vinstri manna. Alþýðuflokk-
urinn hefrir brugðist við báðum þess-
um vandamálum á forsendum auð-
valdsins, annars vegar með einhliða
niðurskurði velferðarkerfisins í síð-
ustu ríldsstjóm og hins vegar með því
að beita sér fyrir inngöngu Islands í
Evrópusambandið. Við skulum
horfast í augu við að enn er deilt um
hugmyndaffæði og gildismat.
Ég verð að segja, að mér finnst ein-
hver falskur tónn í þessu sameining-
artah. Hins vegar er sjálfsagt mál, nú
þegar þessir flokkar eru í stjórnar-
andstöðu, að reyna einhverja sam-
fylldngu. Og það væri vel ef þessir
flokkar tækju höndum saman við
verkalýðshreyfinguna og önnur
hagsmunasamtök alþýðu til baráttu
fyrir öðru vísi skiptingu þjóðartekn-
anna og gegn einhliða niðurskurði
velferðarkerfins.
Höfundur er rithöfundur