Frjáls þjóð - 28.05.1955, Blaðsíða 7

Laugardaginn 28. maí 1955
FKJÁLS ÞJÓÐ
Áskorun til íslenzkra mæðra
Tnf til vill er það' ekki í mín-
um verkahring að skrifa
greinar um uppeldismál í blöð-
in. En svo lengi má brýna deigt
járn, að bíti um siðir, og ég get
ekki stillt mig um að hætta
mér út á hinn hála völl rit-
mennskunnar og senda nokkur
orð sem áskorun til allra ís-
lenzkra mæðra.
Það er mikið rætt og ritað
um unglingana og ekki að á-
stæðulausu. En ég hef verið að
undra mig á þvi, hve sjaldan
er minnzt á yngri börnin í
beinu sambandi við vandamál
unglinganna. Að mínu áliti er
unglingur á villigötum bein af-
leiðing mistaka í uppeldi
barasins. En það var ekki
meiningin að fara að skrifa um
uppeldismál almennt, heldur
aðeins eitt af hinum óteljandi
vandamálum, er steðja að upp-
alendum nú í dag, og það af
þeim, er hlýtur að liggja þyngst
á hjarta hverrar móður á þess-
ari stríðsöld.
★
TTafið þið hugleitt, hvaða af-
leiðingar það getur haft,
að barnið skuli vera farið að
leika sér að því að þykjast
drepa menn, um leið og það
kemst á stjá? Og þegar barnið
stækkar, fær það að fara i
kvikmyndahús á sunnudögum.
Hvað sér það þar? Morð, morð
og aftur morð. Hvert er mark-
miðið? Hvert stefnir? Til glöt-
unar.
Barn, sem leikur sér að þvi
að drepa menn, frá því það fer
fyrst að skynja hlutina í kring-
um sig, horfir á svona sér til
skemmtunar og sunnudagsupp-
byggingar, að menn eru myrtir
á kvikmyndatjaldinu, — því
finnst um síðir ekki annað eða
meira að drepa menn heldur
en að aka bíl eða mjólka kýr.
Hvernig á barnið allt í
einu að skilja mun góðs og
ills, ef bví er ekki kennt það
í bernsku? Það eru leikirnir,
sem fyrst og fremst móta
barnssálina. Einmitt leikirn-
ir eru öruggasta leiðin að
hjarta barnsins. Barnið lifir
sig inn í leiki sína, fyrir því
er leikurinn, ímyndúnin,
raunveruleiki.
Það getur ekki skilið, hversu
oft sem við segjum því það, að
maðurinn í bíóinu sé ekki
dauður, þó að þau sjái hann
detta og veltast í blóði sínu.
Eflaust mun nú einhver
segja, að þetta séu öfgar, en
það er ekki rétt, því miður. Ég
á ekki við, að hvert mannsbarn,
sem nú er að alast upp á ís-
landi, verði harðsvíraður
glæpamaður, morðingi eins og
þeir, sem dregnir eru fyrir lög
og dóm og látnir taka út sína
hegningu. Ég á aðeins við það,
að við erum að framleiða her-
menn, menn, sem geta myrt
milljónir, án þess að þeim
detti nokkurn tíma í hug, að
þeir séu að gera eitthvað rangt.
★
IT'innst ykkur ekki ósmekk-
legt að tala um framleiðslu
á mönnum. Jú, vitanlega. Það
finnst mér líka. En hvað er
það annað, þegar við látum
taka drengina okkar og
hervæða ungar sálir þeirra,
stöndum aðgerðarlausar hjá
meðan stríðsundirbúningur og
áróður flæðir yfir landið okkar
í gervi leikfanga og kvik-
mynda?
Litli drengmrinn þinn, sem
leikur stríðsleik alla sína
bernsku, á sér að öllum lík-
Mjarakaup :
10 bækur fyrir 85 kr.
Eftirtaldar 10 bækur eru seldar allar saman fyrir kr. 85,00:
Drottningin á dansleik keisarans, hugðnæm ástarsaga eftir
hinn heimsfræga rithöfund Mika Waltari. — í kirkju og
utan, ræður og ritgerðir eftir sr. Jakob Jónsson. íslandsferð
fyrir 100 árum, ferðasaga þýzkrar konu, sem heimsótti ís-
land fyrir éinni öld síðan. — Myrkvun í Moskvu, endur-
minningar hins kunna brezka fréttamanns, Paul Wintertons,
fré margra ára dvöl í Sovétríkjunum. — Silkikjólar og
glæsimennska, spennandi skáldsaga eftir Sigurjón Jónsson.
Sumarleyfisbókin, leiðbeiningar um ferðalög og útivist,
smásögur, söngtextar o. fl. — Svo ungt er lífið enn, heill-
andi skáldsaga frá Kína eftir kunna ameríska skáldkonu,
Alice T. Hobart. — Undramiðillinn Daniel Home, frásagnir
af miðilsferli frægasta miðils í heimi. — Uppreisnin á
Cayolte, óvenjulega spennandi saga um uppreisn og voveif-
lega atburði á sjó. — Við skál í Vatnabyggð, nútímasaga
frá Bandaríkjunum, dularfull og spennandi,
Framantaldar bækur eru samtals tæpar 2000 bls. Sam-
anlagt útsöluverð þeirra var upphaflega kr. 254,00, en nú
eru þær seldar fyrir aðeins kr. 85,00, allar saman. Hér er
því um að ræða óvenjulegt tækifæri til að gera góð bóka-
kaup.
PÖNTUN ARSEÐILL:
Gerið svo vel og sendið mér gegn póstkröfu 10 bækur
fyrir samtals kr. 85,00, samkvæmt auglýsingu í Frjálsri
þjóð.
(Nafn) .................................
(Heimili) ..............................
Útfyllið pöntunarseðilinn og sendið hann i bréfi. Skrifið
greinilega.
llók tun ar k ajVurin n
Skólavörðustíg 17! -— Reykjavík. — Pósthólf 561.
WWMWWWWWVWWWWWWWWWWSVWWWWWS
indurn ofurlítinn draum um
að verða einhvern tíma stór,
ganga í her og drepa marga,
marga menn. Maður getur
grátið af skömm og vanvirðu
við tilhugsunina eina saman.
íslenzkar mæður, hvað get-
um við gert? Stöndum við ekki
varnarlausar gegn þessum ó-
skapnaði og þeim glundroða,
er ríkir í uppeldismálum
þjóðarinnar?
Nei, við erum ekki varnar-
lausar, ef við aðeins minnumst
þess, að uppeldismálin eru í
okkar höndum. Við megum
ekki gleyma, að það er næst-
um allt hægt, ef viljinn er nógu
sterkur og samheldnin nógu
mikil. Og við verðum ætíð að
hafa það hugfast, að það erum
við, sem erum að skapa næstu
kynslóð og að við getum að
nokkru leyti kennt sjálfum
okkur um, hvernig komið er.
En enn þá er ekki of seint
að taka í taumana. Við meg-
um ekki láta börnin okkar
alast upp af sjálfu sér. VIÐ
eigum að ala bau upp. VIÐ
berum ábyrgðina. Það er
sama, hve miklar annirnar
eru, við höfum alltaf tíma
til að tala við börnin okkar,
hvort sem við stöndum við
þvottabalann eða eldavélina
eða liggjum á fjórum fótum
í óhreinu gólfinu. Við meg-
um aldrei gleyma bví, að
það erum við, sem vinnum
göfugasta og mikilvægasta
starfið í bjóðfclaginu, upp-
eldisstarfið.
Látum ekki dýrtíð, annir og
Vefarinn mikli —
Framhald af 3. síðu.
að köngurlóaættin krefst við-
halds eins og annað jarðarlíf.
Honum er betra að gæta allrár
varúðar. Þess vegna verður
hann að rækja sitt ætlunar-
jafnvel allsleysi trufla okkur í
starfinu. Látum ekki morð-
varga og stríðsæsingamenn
eyðileggja allt okkar ævistarf
og grafa ræturnar undan ís-
lenzku þjóðfélagi. Spyrnum
við fótum og hættum að kaupa
drápstæki að leikföngum fyrir
börnin okkar.
★
‘t’n hvað skal gera, á meðan
gluggar verzlana eru full-
ir af skrautmáluðum skotvopn-
um? Ekki dugar, að ein og ein
móðir banni barni sínu að leika
sér með leikföng, sem flest
önnur börn leika sér að. Barnið
verður afskipt og fer í felur
með leiki sína, og er þá verr
farið en heima setið.
Það, sem við getum og
eigum að gera, er að standa
saman eins og einn maður
og hætta ALLAR að kaupa
þessi leikföng. Því má ekki
afgreiða þetta mál á sama
hátt og „hasarblöðin“, sem
nú eru sem óðast á undan-
haldi?
Það hlýtur að vei'a áhuga-
mál hverrar móður að gera
barnið sitt að nýtum og góð-
um þjóðfélagsþegn. Eða á það
að verða hlutskipti íslenzki-a
mæðra að ala upp stríðsmenn,
morðingja? Ég spyr.
29. apríl 1955.
Þ. S. G.
tJr víðri verold
Framh. af 4. síðu.
Hugmyndin mikla.
Ifm þessar mundir átti járn-
U brautarfélag í Angóla í þvargi
við erlenda hluthafa, og það fékk
Reis til þess að jafna ágreinings-
atriðin. Þetta félag átti i fórum
sinum meira en eina milljón
króna i gulli, er ætlað var til
greiðslu á skuldum. Reis lét kjósa
sig formann félagsstjórnarinnar,
og síðan aflienti liann námafélagi
sínu gullið. Þetta komst þó upp,
og liann var settur í gæzluvarð-
hald. Þetta var í júlímánuði árið
1924.
í fangelsi las Reis það i blöð-
um, að Þýzkalandsstjórn liefði
látið prenta milljarða marka til
þess að reyna að fleyta fjármál-
um lands síns. Og nú fékk hann
vini sina til þess að afla vitneskju
um fjármálastefnu Portúgals-
banká. Þá koin i Ijós, að bank-
inn hafði látið prenta miklu
meira af seðlum en heimilt var
að lögum. Mest af peningunum
var gert i Portúgal, en 500 og 1000
escúdóa seðlar hjá Watcrlovv &
Sons í Lundúnum. Reis hafði
komið aúga á nýja fjáraflaleið.
Ævintýrið mikla hefst.
unni í þágu nýlendustjórnarinnar
í Angóla. Sjálfur falsaði Reis öll
skjölin, nema hvað skilriki feng-
ust frá sendiherra Portúgals í
Haag. Bankánn stofnaði liann til
þess að koma liinum nýju seðlum
skjótt í umferð á þann hátt, að
ekki vekti tortryggni, og honum
stýrði liann sjálfur. Marang sendi
hann hvað eftir annað til Lund-
úna eftir meiri peningum.
Að kaupa þjóðbanka.
Mokkrum mánuðum siðar var
Reis sýknaður. Hann hófst
þegar handa og valdi sér þrjá að-
stoðarmenn — Hollendinginn
Karel Marang van Ysselveere,
José Bandeira, bróður sendilierra
Portúgals i Haag, og Þjóðverj-
ann Gustav Hennies, sem haft
liafði með höndum fjármálastörf
i Suður-Ameríku. Marang og
Bandeira blekkti hann þó með
því, að hann ynni að seðlaútgáf
¥afnframt þvi sem Reis sýslaði
* þetta, keypti hann i kyrrþey
hlutabréf þjóðbankans, og brátt
átti liann orðið svo mikið undir
sér, að sú stund nálgaðist, að liann
gæti sölsað undir sig aðalbanka-
stjórastarfið.
í októbcr 1925 liélt liann til
Angóla og átti þar miklar við-
ræður við nýlendustjórann um
stórframkvæmdir, en nafn hans
liafði liann falsað á Lundúna-
skjölin. Hét Reis fé til járnbraut-
ar frá koparnámunum við Bembe
til strandar og nýlendubyggðar
fyrir mörg þúsund Portúgala. En
meðan þessu fór fram, höfðu
bankastjórar þjóðbankans upp-
götvað, að Reis vann að þvi að
steypa þeim af stóli. Það var
undirrót þess, að gerð var lúis-
rannsókn hjá banka lians.
Fangelsi — og aftur fangelsi.
verk eftir hálfgerðum króka*
leiðum. I
Áður en köngurlærnar para
sig, spinnur karlanginn ofur-
lítið net, og við það safnar,
hann frjói sínu, er hann síðan
tekur til geymslu í belg við
kjálka sér. Að loknu þessu'
dundi fer hann að reyna að
nálgast Sigríði stórráðu, en það
er meiri háski en mann skyldi
gruna. Liggi illa á húsmóður-
inni eða þyki henni karlinn’
ófýsilegur, leggur hún hann í
einelti, og nái hún honum,
drepur hún hann og étur. En
jafnvel þótt hún taki honum
vel í fyrstu, er vanséð, hvernig
karl kemst frá ævintýri sínu.
Hann reynir að skjótast burt
sem hraðast að ætlunarverki
sínu loknu, því að annars fær
hann rekkjulaunin goldin
í heldur ógirnilegri mynt.
Eins er betra fyrir hann að
spjara sig, því að annars er
hann dauðans matur. Svo harð-
ur er húsaginn á því heimiii.
•
Qú er bót í máli, að karlinn
^ er laus allra mála, ef hann
kemst heill á húfi frá þessum
stói-ræðum. Húsfreyjan gerh'
sér net og bú og býr um eggin
í sérstöku hreiðri. Sumar
köngurlær bera þó eggin með
sér, en aðrar láta þau í jarð-
holur, undir steina eða klukk-
ur milli laufa í námimda við
veiðinetið. Þegar ungarnir
skríða úr egginu, eru þeir lif-
andi eftirmynd foreldranna.
Þeir stækka, en breytast lítið,
þótt þeir hafi hamskipti nokkr-
um sinnum, áður en þeir ná
fullum þroska. Meðan þeir eru
smáir, hefur móðirin þá stund-
um á baki sér, og ef til vili
hefur lesandinn einhvern tíma
séð það sem barn á berjamó,
hvernig köngurlóarmóðir, sem
skyndilega hefur orðið fyrir ó-
næði, grípur börnin sín í fang-
ið og forðar sér með þau í of-
boði. En hún flýr ekki fyrr en
hún hefur bjargað ungviðinu.
Hún er grimm, en elur í brúnu
brjósti hina sömiu móðurást
alls óspillts kveneðlis.
Annars getur verið lærdóms-
ríkt að athuga viðbrögð
köngurlóa, þegar hættu ber að
höndum. Þær eiga sína óvini
og þá skæða, til dæmis ýmsa
fugla. Beri að hættu, flýja þær
auðvitað í snatri, ef þess er
kostur. Oft fleygja þær sér til
jarðar á þræði. En ekki er það
þó alltaf. Þær geta átt það til
að beita brögðum. Stundum
liggja þær grafkyrrar sem
dauðar væru og reyna á þann
hátt að forðast að vekja á sér
athygli. — Komist þær, greyin,
sem flestar heilar á húfi frá
óvinum sínum í sumar.
Uú var liinn mikli framkvæmda-
maður tekinn fastur. En liann
ýar ekki af baki dottinn. I fang-
elsinu tókst honum að falsa marg-
visleg skjöl, sem áttu að sanna,
að bankastjórar þjóðbankans
væru sökudólgarnir, en sjálfur
-sætti hann pólitiskum ofsóknum
Portúgalska þjóðin skiptist í tvo
hópa — meb honum og móti. Og
í fimm ár var málið á döfinni. £
maimánuði 1930 meðgekk Reis
loks og var dæmdur i tuttugu ára
fangelsi.
Árið 1946 var liann látinn laus
og fór til Braziliu. En honum var
ekki lileypt í land, heldur endur-
sendur, þótt hann krefðist Úr-
skurðar hæstaréttar. í mörg ár
var hans siðan að engu getið,
En nú er hann aftur kominn i
fangelsi. Fyrir fáum mánuðmn
var hann dæmdur til fjögurra árit
tukthúsvistar fýrir ofur lágkúru-
leg svik i sambandi við kaffisölu.