Frjáls þjóð - 16.11.1957, Síða 5

5
frjXl.3 pj-Öð
— cJ.auýardayinn 16. nóuetn L1957
IJndir hámarkshraða
Það getum við kallað upphaf
sögunnar, að á árinu 1955
hafði ég þann sjúkrakostnað,
sem í hlutfalli við rýrar tekj-
ur mínar mátti heita mjög'
þungur. Niðurjöfnunarnefnd
mun ekki hafa talið það inn-
an síns verksviðs að taka tillit
til hans við álagningu útsvars,
en fulltrúi skattstofunnar lof-
aði, að málinu skyldi verða
vísað til aðg'erða yfirskatta-
nefndar og þyrfti ég ekki að
skrifa nefndinni um það. Yfir-
skattanefnd hafði þrásinnis áð-
ur fjallað um útsvar það, er á
mig hafði verið lagt, og ávallt
veitt mér leiðréttingu mála.
Ég undi þessu því vel og var
öruggur um lagfæringu. En
venjulega þurfti ég að bíða
íalsvert eftir svari, enda vitan-
legt, að nefndin þarf ávallt að'
rannsaka fjölmargar kærur. Ég
var því rólegur, enda þótt
dráttur á svari yrði nú lengri
en áður hafði átt sér stað.
Svo gerðist það, að í nóv-
ember 1956 veiktist ég og hef
síðan vei'ið að mestu óvinnu-
íær. í desember fór ég á spítala
hér í bænum og að áliðnum
vetri fór ég til útianda í því
skyni að leita mér lækninga.
Úr þeirri för kom ég aftur í
ofanverðum júnímánuði, og þá
var enn ókomið svar við mínu
máli frá yfirskattanefnd. Eftir
langa fjarvist hafði ég' mörgu
að sinna, en þrekið til þess í
Jninna lagi. Seig því nokkuð
úr hömlu, að ég spyrðist fyrir
nm skattamálið, en 11. júlí
fékk ég það að vita á skatt-
stofunni, að farizt hafði fyrir
að senda mál mitt yfirskatta-
nefnd. Ég átti tal við skatt-
stjóra sjálfan, og' tjáði hann
mér, að nú væri um seinan að
leggja málið fyrir yfirskatta-
nefnd; nú væri mér sú ein leið
opin að leggja málið fyrir bæj-
arráð, að því er útsvarið varð-
aði, en ósk um niðurfærslu
tekjuskatts fyrir ríkisskatta-
nefnd.
Þann 13. júlí skrifaði ég svo
bæði bæjarráði og ríkisskatta-
nefnd. Með bréfið til bæjar-
ráðs fór ég á skrifstofu bæj-
arins í Pósthússtræti, en með
hitt bréfið á skattstofuna. Við
- Stnásaga -
þvi bréfi fékk ég' svar eftir ekki
lengri bið en eðlileg mátti kall-
ast, og var skatturinn lækkað-
ur. En eftir svari við bréfinu
til bæjarráðs beið ég enn
árangurslaust. Nú veit það hver
maður, að á þeim ski'ifstofum,
þar sem miður góðri reglu er
haldið, kemur það fyrir, að
bréf „leggjast til hliðar“, eins
og það er kallað, og að þeim sé
fyrir þá sök svarað annað-
hvort seint eða aldrei. Ógjarna
vildi ég væna æðstu stofnun
„Með því að hartnær árs-
fjórðungur er nú liðinn síð-
an 13. júlí í sumar, að ég
ritaði háttvirtu bæjarráði í
tilefni af útsvari því, er á mig
var lagt á fyrra ári, en svar
við bréfinu er enn ókomið,
enda þótt ríkisskattanefnd
hafi fyrir nokkru svarað
hliðstæðu bréfi rituðu sama
dag, leyfi ég mér hér með að
spyrjast fyrir um það, hve-
nær líklegt sé, að unnt verði
að taka mál mitt til athug-
unar og úrskurðar. — Virð-
ingarfyllst (undirskriftin)“.
Nú þeg'ar ég skrifa þetta, er
kominn 3. nóvember, og enn
bíð ég svars við bréfum mínum.
Þykir mér þetta svo kynlegt,
að ég sé ástæðu til að láta al-
menning vita um það, einkum
þar sem mig er nú farið að
gruna (en þeim grun vísaði ég
í lengstu lög á bug), að eitthvað
annað en eintómt annríki valdi
þögn ráðsins. Sá grunur styrkt-
ist við það,. að síðastliðinn
sunnudag (27. okt.) kom til
mín merkur borgari þessa bæj-
ar og sýndi mér samrit af bréfi,
er hann hafði ritað bæjarráði
á fyrra ári um mikilsvarðandi
höfuðborgarinnar (eins og’mál og enn ekki fengið neitt
bæjarráð var þá) um slíkan1 svar við.
trassaskaþ, því að það hefði
verið sama og að telja bæjar-
ráðsmenn ekki stöðu sinni
vaxna. Hitt þótti mér senni-
legra, að töfin stafaði af óskap-
legu annríki í stofnuninni. En
Ég hygg, að fáa muni undra,
að mig er nú farið að gruna að
þessi stofnun, sem okkur skilst,
að eigi að gæta hagsmuna allra
borgara bæjarins, hyggist að
þegja mál mitt í hel. En það
af hverju sem hún stafaði, kom:hygg ég' líka, að hver ærlegur
þar loks, að ég þóttist ekki maður mundi vilja kalla sví-
mega lengur þegja, og skrifaði J virðilegt, því að það væri trún-
því bæjarráði þann 9. f. mJaðarbrot — auk þess sem það
svohljóðandi bréf, sem ég sama1 væri brot á einföldustu vel-
morgun afhenti á bæjarskrif-1 sæmisreglum siðaðra manna.
stofunni: i Framhald á 8. síðu.

Bíéf frá sfúdenfi í
Vestur - Evrópu
fjeilir og sælir, frjálsþýðingar.
Ég fékk nú nýskeð þá send-
ingu, sem ég hef fegnastur orðið
um ævina. Var það böggull með
6 seinustu tölublöðum af „Þjóð-
inni“. Las ég hvert einasta út í
gegn, og margt ias ég tvisvar.
Þótti mér langverst að hafa ekki
landa til að ræða við um efnið.
Ekki fer blaðinu aftur, öðru nær.
Tel ég útilokað, að nokkur viti-
borinn maður geti lokað augun-
um öllu lengur fyrir þeim stað-
reyndum, sem þið birtið.
Sem erlendur stúdent er ég
auðvitað spurður i þaula um
land og þjóð. Flestir telja Island
vera kommúnistiskt og vitna þá
til samþykktarinnar frægu um
herinn. Ég hef nú reynt að svara
öllum spurningum eftir beztu
getu, en nú orðið er ég steinhætt-
I ur að svara spurningunum um
efnahags- og stjórnmál. Það vill
nefnilega enginn trúa mér! Stúd-
entai- hér iilæja góðlátlega, þeg-
ar ég held þvi fram, áð ekki sé
unnt að þekkja sundur tvær sið-
ustu stjórnir á verkum og
stefnu. Halda þeir því blákalt
fram, að ég hljóti að fara með ó-
sannindi, þegar ég sagði, að
vinstri stjórn, sem væri samsett
i af fuiltrúum sósíaldemókrata
(ég leyfi mér nú að kalla krat-
ana það, vona, að ég hafi ekki
móðgað sósíaldemókrata annars
staðar), kommúnista og bænda-
og samvinnuflokks, sem bæri hið
tignarlega nafn The Progressive
Party, fylgdi sömu stefnu í efna-
hagsmálum og utanríkismálum
og stjórn i/aftur-halds-flokksins
hefði fylgt. Svör mín við spui'n-
ingunum um efnahagsmál hafa
vakið sömu viðbrögð — og
doktorsðsritgerð um efnahags-
mál Islands, sem sögð er hafa
lengt meðalævi þýzkra hagfræði-
prófessora um ein 2 ár.
Vona ég, að ykkur gangi kosn-
ingabaráttan að óskum. Eitt at-
kvæði fáið þið að minnsta kosti
í .. .landi. — Stúdent.
Slæmt ástand hitaveit-
unnar
Timinn flytur þær alvarlegu
fréttir nýlega, að Hitaveitan sé
fjárlaus. Þetta staíar líklega af
þvi, að sláturtíð er nýlokið, og
því sennilegt, að Gunnar borgar-
stjóri hafi látið lóga öllu sauðfé
Hitaveitunnar til að létta á fóðr-
um. Ef til vill er þetta eitt af til-
tækjum hinnar nýju sparnaðar-
skrifstofu og ber óneitanlega
vitni um nokkra fvrirhyggju, þvi
að vetur leggst nú að með fyrsta
móti. K. K.
Jafnréttið lifi
Lögfræðinemar Háskóla ís-
lands heimsóttu Litla-Hraun ný-
lega. Fangarnir virðast hafa ver-
ið hinir kompánlegustu við þessa
verðandi dómara og skoruðu á
þá í knattspyrnu. Kappleiknum
lauk með jafntefli. Gefur þaö
góða von um viðunandi viðskipti
þessara tveggja stétta i framtíð-
inni, þar sem vænta má, að hvor
éti sitt í viðureigninni' um lög-
brot og réttarrannsóknir.
Ekki er þess getið, hvort laga-
nemar höfðu með sér brennivín
til að hressa upp á fangana, svo
sem tíökazt hefur við undanfarn-
ar heimsóknir. K. K.
*
1 Hveragerði
Siðastliðið sumar fékk ég mjög
vont gigtarkast og lá rúmfastur
i tvo mánuði. Sáust þess lítil lík-
indi, að ég myndi hjarna við, þótt
margra ráða væri leitað.
Þá var mér ráðlagt að fara
austur i Hveragerði á gigtlækn-
ingastöð. Þar var ég i þrjátíu
Framliald á 7. síðu.
sveitarfélags síns og bað um
hundrað króna lán til skamms
tíma — en fékk þverlega neit-
un. Og þetta var árið 1912.
Tvær vísur bregða líka ljósi
vfir konu hans, Sigríði stór-
ráðu, sonardóttur Bólu-Hjálm-
,. ars, kveðnar, þegar hún missti
, fyrri unnusta sinn:
Er það bara ósk mín rík,
að lífsskarið þrotni
og ég snarast liðið lík
lægi á mararbotni.
Það vill granda þolgæði,
það er anda svekkjandi,
oin að standa í straumkasti,
stara í land og ná ekki.
* .
öfundur segir svo sjálfur,
að hann hafi einna mestar
mætur á Hallgrími í Guðrúnar-
koti af söguhetjum sínum. Ekki
mun það vera út í bláinn. En
annan mann, sem ekki var af
Akranesi, finnst honum að
vonum mikið til um — Brynj-
óif biskup í Skálholti. Með þeim
hafa áreiðanlega miklir kær-
leikar tekizt við langborðin í
safnahúsinu. Það er ekki óeðli-
.iegt, því að Brynjólfur biskup,
sem ekki var aðeins andlegur
höfðingi, heldur einnig hygginn
fjármálamaður og jarðabrask-
ari flestum meiri, hóf á Skipa-
skaga stórútgerð á mælikvarða
þeirrar tíðar. Þegar konungs-
valdið og umboðsmenn þess
höfðu bægt biskupsstólnum frá
allri útgerð á Reykjanesskaga,
hóf hann til vegs nýja verstöð.
Hann valdi Skipaskaga. Þar
hefst sú útgerðarsaga, sem Ól-
afur rekur i bók sinni.
Líklegt er, að Faxaflói hafi
þá eins og löngum síðar, kraf-
izt mannfórna. Vafalaust er
það í senn vitnisburður um góð-
an hagnað Brynjólfs og bisk-
upsstólsins af útgerðinni á
Akranesi og mannfail það, sem
hún hefur haft i för með sér,
að hann gaf jörðina Reyhi við
Akrafjall til íramfærslu ekkj-
um og böi'num þeixva, rétt áð-
ur en hann reið til Kópavogs-
þings 1662 til þess að sverja,
kúgaður af vopnuðu hei'liði,
einveldi Danakonunga ei'fða-
rétt á íslandi og sitja sxðan
veizlu með Hinriki Bjálka og
herforingjum hans.
★
“Vrokkuð greinilega finnst
’ mér, að mátt Ixefði segja
frá því, er hjáleigubæixdur á
Innnesinu risu í sjálfum Móðu-
harðindum upp gegn kúgun.Ól-
afs Steíánssonar á Innra-Hólnxi,
úr því að á annað borð er di'ep-
ið á sjósókn þar. Það var. sögu-
legur atburður á þeim tíma,
þegar vilji valdsmannanna
mátti heita æðstu lögin í land-
inu, og nær einstæður. Bak við
þau sanxtök hlýtur að hafa stað-
ið maður með þrek og þor og
hæfileika til þess að telja kjark
i blauða og deiga. Það væri
ómaksvert að reyna að rann-
saka, hver sá maður var, ef
nokkrar bendingar er á annað
borð að finna um það. Að sjálf-
sögðu er það ekki beinlínis
skemmtilegt frásagnar, að út,-
lendur valdsmaður skyldi verða
að taka málstað leiguliðanna
gegn þeim manni íslenzkum,
sem þó bar höfuð og herðar yf-
ir samtíð sína, einmitt á þeinx
tíma, er fólkið féll úr hor og
hungri, á Akranesi sem ann-
ars staðar. En þegar saga er
ski’áð, á allt að koma fram, gott
og illt, því að öðrum kosti
verður myndin ekki sönn.
Önxurlegasti þáttur útgerðar-
innar er sá, er sjógarparnir á
Skipaskaga tóku að róa út að
útlexxdum botnvörpungum, er
komnir voru á mið þeirra til
þess að i-æna þá bjöi'ginni og
eyða fiskstofninum, og' kaupa
þann fisk, sem þeir fleygðu
ella, fyi’ir brennivín og tóbak.
Það hafa verið bogin bök, sem
sti'eittust bónleið við árarnar
á tónxum báti utan af miðurn
ensku togai’anna, þriggja tíma
róðui’ hvora leið, til þess að
sækja Englendingunum vindla
í land, ef þeim þókxxaðist þá
að heldur að henda í kænuria
einhverju af úrgangsfiski. Það
hefur verið niðurlægjandi róð-
ur — að sínu leyti jafnömur-
legur og sarntök hjáleigubænd-
anna gegn Ólafi Stefáxxssyni
voru ánægjuleg vorxxíiei’ki.
Þeir fáu formexxn, senx aldrei
sóttu fisk í hina útlendu tog-
ara, hvað sexxx á gekk, eig'a
mikið hrós fyrir manndónx sinn
og metnað. Þeir íeistu sér með
því minnisvarða og gáfu for-
dæmi til eftirbreytni við keim-
líkar aðstæður — þeir Gísli á
það látið koma á eftir senx ný
setning án írumlags.
Ofurlítið ber á útúi'dúruxn,
þar sem höfundur er áð koma
að óskyldu efni, senx hoixunx er
hugleikið, svo senx þvi, að hon-
um líki ekki túlkun Kiljans og
Brynjólfs ' Jóhannessonar k
Jóni Hreggviðssyni. Á svipaðan
hátt hefði mátt fixxna að túlk-
uxx Þoi'steins Erlingssonar eða
Guðmundar Kambans á Brynj -
ólfi biskupi, en lxvorugt á.tti
heima í bók sem þessax'i.
Hliði, Guðbjarni Bjarnason, Jón
í Hákoti og Þórður á Vega-
mótum.
★
ÍDkki er því að leyna, að sums
■®-< staðar í bókimxi eru prent-
villui', eix undir þann leka veit-
ist mörgum erfitt að setja til
hlítar. Til dæixxis á bersýnilega
að staixda í vísu Jónatans á Hæli
um Árna i Heimaskaga „vin-
fastur, drenglundaðui’“, en ekki
„vinafastur“. En þær prent-
villui' eru ósaknæmastar, er
liggja i augum uppi, Mér firxnst
og’, að stöku setningar Ixefði
betur þurft að fága og sam-
ræma. Mér virðist ástæðulaust
að taka orð eins og fiskirí fram
yfir fiskveiðar, Missnxíði eru
og sums staðar á upptalninguxn,
þannig að frá-er slitið: sunxt áf
því, sem upplxaf setningar gef-
ur til kynna, að ú eftir fari, en
Annars er mér ekki grun-
laust um það, að höfuxxdi .vaxt
um of í augum, hve rustalegur.
sá Jón Hreggviðssoix ei',. senx
birzt hefur á sviðinu í Þjóð-
leikhúsinu. Hann er persóixa í
skáldverki, sem lýtur lögum
sjálfs sín. Eix eigi að vega og
meta Jón Hreggviðssoxx sem
sannfi'æðilega persónu, má ekki
jleggja á hann mælikvai'ða ann-
! ars tínxa en þess, sem hann
lifði á. Uixx Jón eru til allmiklar
|lxeimildir. Hann var harðfeng-
. ur og óvílsamur, illur við vín.
og átti rætur í jarðvegi þeirr-
ar aldar, er fáfræði var mesfc
! á Islaixdi. Haxxn átti geðbilaðan
jsoix og. á . heinxili hans voru
'þrír holdsveikisjúklingar —
’ dóttir, systir og írændkona,.
ÍMér er nær að halda, að okk-
*
ui' bi’ygði í brún, ef hann stæðk
j Ijóslifandi: á meðal okkar. Éa
Framh. á 7. siðu. j