Frjáls þjóð - 26.09.1959, Blaðsíða 5

FRJXvs PJ.BÐ
“ oCauqarclc
augarclaginn 26. iepl. 1959
Iðnrekandi segir:
jK'
S
Launum Sj álfstæðisflokknum
kinnhestinn
Það mun ekki ofmælt, að
mörgum hafi brugðið illilega í
brún, þegar framboðslisti Sjálf-
stæðisflokksins í Reykjavík
leit dagsins Ijós.
Var einkum tvennt, sem
þessu olli. Fyrst það, að gamla
„einkennisbúningafólkið“ var
nú í fyrsta sinn orðið í meiri
hluta í væntanlegu þingliði. í
öðru lagi það, að aldrei hafði |
hlutur iðnaðarins verið borinn (
jafnhroðalega fyrir borð og nú,
þar eð enginn fulltrúi iðnaðarins
fékk nú varaþingmannssæti,
hvað þá þingsæti.
Augljóst var þó, að vegna
fjölgunar þingmanna Reykja-
víkur hafði Sjálfstæðisflokk-
urinn stórum betra tækifæri til
að fullnægja sjálfsögðum ósk-
um iðnaðarins að þessu íeyti-en
áður hafði verið. Þegar það er^
og haft í huga; að Sjálfstæðis-j
flokknum var nú ríkari skylda
en nokkru sinni fyrr að taka til-
lit til þessara óska, þar sem
hann hafði nú hlotið stuðning
iðnverkafólks t. d. í Iðju og
Trésmiðafélaginu, auk venju-J
legs stuðnings og fjárframlaga
iðnrekcnda, verður ekki komizt
hjá því að launa þann kinnhest,'
sem Sjálfstæðisflokkurinn hef-J
ur greitt iðnaðinum og þá „for-
agt“, sem valdaklika flokksins
hefur sýnt þessum stærsta og
fjöhnennasta atvinnuvegi lands-
manna í augsýn allrar þjóðar-
innar.
Geqn Gunnari
Thoroddsen.
Þeir, sem eru ókunnugir
heimilisástæðum í Sjálfstæðis-
flokknum, spyrja, hverju slík
firn sæti, að hlutur iðnaðarins
sé svo algjörlega fyrir borð bor-
inn, þegar þingmönnum flokks-
ins fjölgar í Reykjavík, að
Sveini Guðmundssyni sé spark-
að út af listanum, þegar hann
sem varaþingmaður hafði staðið
sig með mikilli prýði.
Svarið er þó nærtækara en
menn átta sig á. Einmitt vegna
þess, hvað hlutur iðnaðarins
hefur verið lítill í þingliði Sjálf-
stæðisflokksins að undanförnu,
hafa iðnrekendur einna helzt
Iitið á Gunnar Thoroddsen sem
fulltrúa sinn á þingi. Hefur
þetta oft komið ljóslega fram
t. d. í forsetakosningunum, þar
sem iðnrekendur flokksins stóðu
með Gunnari bæði leynt (með
peningaframlögum) og ljóst í
baráttunni.
i
Þeir hafa heldur aldrei far-
ið dult með það, að þeir teldu
Gunnar æskilegri foringja'
flokksins en Bjarna eftir Ólaf
og þeir skipað sér Gunnars
megin í valdabaráttunni innan
flokksins.
Það er þessi stuðningur við
Guilnar Thoroddsen, sem iðn- j
aðurinn nú geldur, því að
Bjarni hefur nú sýnt stuðn- (
ingsmönnum Gunnars, hver
völdin hefur og hvernig far-j
ið verður með þá, sem skipa
stéttunum þetta einstæða hnefa-
. högg.
Launum kinnhestinn.
En þrátt fyrir greind Bjafna
og valdagræðgi, getum við iðn-
rekendur og iðnaðarstéttirnar
þó reynzt honum sá Þrándur í
Götu, sem eyðileggi öll hans
áform.
Ef við sjáum til þess, að
valdabrölt nazistanna innan
flokksins leiði til þess, að
Sjálfstæðisflokkurinn tapi 2
—3 þúsund atkvæðum í
kosningunum, þá er talað
það tungumálið, sem þessir
lierrar skilja. Og ef við bóf~
um nokkuð meint mcS öltsu
okkar tali að undanförnu ioi
stuðning við Gunnar Tho*-
oddsen og baráttu gegn „eita-
kcnnisbúningafólkinu", þæ
verðum við að gera þedtai
vegna þess, Að TAP SJÁLF-
STÆÐISFLOKKSINS HÉK
í REYKJAVÍK í KOSNING-
UNUM ER BEZTI STUÐSt-
INGURINN VIÐ GUNNAR^
og um leið hæfilegustu laun-
in fyrir þann kinnhest, sena
okkur hefur verið greiddun,
sem stétt og lýðræðissinia-
um.
Iðnrekandi.
ser hans megin í þeirri valda-
baráttu innan flokksins, sem
cndanlega verður til lykta
leidd á þessu kjörtímabili.
Kann að skríða.
Til að sanna það, svo að ekki
verði um villzt, að þessi er á-
stæðan, þarf ekki annað en
nefna dæmi um það, að Bjarni
veit mætavel, hvert áróðurs-
gildi það hefur að taka tillit til
sanngjarnra óska heilla stétta
í þessu efni og láta hverja stétt
eiga sinn fulltrúa á framboðs-
listanum í hlutfalli við at-
kvæðastyrk hennar. Er þá
skemmst að minnast þess dæm-
is, sem frægast er, þegar Ðjarni
gerði Angantý að varamanni
sínum á framboðslistanum í
kosningunum 1956 til að
tryggja flokknum fylgi gatna-
hreinsunarstéttarinnar, -sem er
allfjölmenn hér í bæ, eins og
allir vita. Sýndi Bjarni þá, að
hann kann að skríða fyrir stétt-
um, þegar fylgi er í boði, svo
að það er ekki af þeim sökum,
sem hann greiðir nú iðnaðar-
Lóðapólitík Sjálfstæðisflokksins II:
Stigahúsaleyfi ganga kaup-
um ogsölumá 200 þús. kr.
Það hefur tíðkazt nú um
skeið hér í bænum og gefizt
mjög illa að úthluta fleiri en
einum byggingaraðilja sömu
lóðinni undir sambýlishús
(blokk). Er þá höfð sú aðferð
að úthluta hverjum aðilja einu
svonefndu stigahúsi í sambygg-
ingu, en stigahúsin eru að jafn-
aði þrjú. Þessi úthlutunarað-
ferð hefur leitt til mikilla erfið-
leika og ósamkomulags, m. a.
um arkitekt o. fl., en hún mun
að sjálfsögðu viðhöfð til þess að
geta gert fleiri umsækjendum
úrlausn.
Hins vegar er .sízt að
undra, þótt umsœkjendur
um „stigahúsin“ séu margir,
þegar þess er gætt, að sá sem
leyfið fœr, getur umsvifa-
laust selt það á 200 þúsund
krónur, og eru þess fjölrnorgi
dœmi, að slík leyfi gangi
kaupum og sölum fyrir þa3
verð. Þarna er enn eitt dæm-
ið um hina gáfulegu lóðapóli-
tík Sjálfstœðisflokksins. Og
þetta vill bœjarstjórnar-
meirihlutinn heldur en létta
útsvörin á almenningi með
því að taka sjálfur lióflegt
gjald fyrir lóðirnar.
Fyrir utan lítið blóðugar
skærur, sem Ljósvetningasaga
veit um fyrir 1060, höfum við
ekki sagnir um teljandi ófrið
fyrr en 1120. Örðugleikar ís-
leifs biskups voru meiri í allt
öðrum efnum.
Samkeppni höfðingia snýr
á friðsamari brautir.
Það er nokkuð umdeilt efni
og álitamál, hverjar afleiðingar
kristnitakan hafði fyrst eftir
1000 á goðavaldið. Dálítil á-
stæða er til að vara við því að
eigna kristnitökunni nokkur
áhrif á Skafta Þóroddsson og
verk hans, umfram þann ása-
frúarskort, sem þeir Þóroddur
feðgar munu hafa sýnt, enda
voru þeir liðsmenn Gizui’ar
livíta. Það er fyrst með Gizuri
ísleifssyni, er þótti vera bæði
konungur og biskup lands, að
völdum, sem tilkoma kirkjunn-
ar veldur hraðri þróun í mennt-
un höfðingja og veitir þeim
meiri tekjur en heiðrji og hof-
tollar hefðu nokkurn tíma veitt.
Sturla Þórðarson segir í
Kristnisögu, að Gizur fiúðaði
svo vel landið, að þá ui’ðu eng-
ar stórdeilur með höfðingjum,
en vopnaburður lagðist mjög
niður. Þá voi’u flestir virðinga-
menn lærðir og vígðir til presta,
þó að höfðingjar væri, svo sém
var Hallur Teitsson í Haukadal
og Sæmundur hinn fróði, Magn-
Ús Þórðarson í Reykjaholti,
Símon Jörundarson í Bæ í Boig-
arfirði, Guðmundur Brandsson
í Hjarðárholti, Aii hinn fi’óði,
Ingimundur Einarsson á Reyk-
hólum, Ketill Þoi’steinsson á
Möðruvöllum í Eyjafii’ði og Ket-
ill Guðmundarson, er var
af Möðruvellingakyni, Jón
prestur (svarti) Þorvarðsson
,,og margir aðrir, þótt ei sé rit-
aðir.“
Gizuri biskupi heppnaðist að
beina samkeppni höfðingja á
nýjar brautir menntunar og
vígslumetoi’ða, tekjuöflunar og
fjárfestingar. Með’ því að gei’-
ast prestur náði goðinn áhrifa-
valdi, sem afar hans höfðu
misst árið 1000. Prestsréttindin
voru e. t. v. lítils vii’t enn á
íslandi, ef prestur var fátækur,
en mikils, ef höfðingi var, og
erlendis voi’u þau hvarvetna
lykill að beztu gistingu og
kynnum við höfðingja leikra
sem lærðra. Heimsborgaraleg
löngun ýmist til suðurferða eða
bókvits gi’eip nokkra menn
sterkum tökum, og þá nam einn
íslenzkur klei’kur þær tungur, J
að hvar sem hann fór um lönd
á leið í páfagarð, mælti hann
„alstaðar þeirra máli, sem væri ^
hann alstaðar þar barnfæddur,
sem þá kom hann“ (Hungur- ^
vaka). Með tíundarlöggjöf um
1096 var höfðingjum, sem áttu
kirkjur og þjónuðu þeim eða
höfðu ódýran prestling undir
handarjaðri, opnuð leið til stór- J
tekna, þeir gátu innheimt tí-
und, en stillt kostnaði í hóf.
Hagstæðust varð fjái'festing
höfðingjans* með því móti að
gefa kirkjum staði þeirra . og
stundum áhöfn með, en áskilja
sér og niðjum sínum forræði
þess kirkjufjár. Þá þurfti enga
tíund af því fé að gjalda. Var
þetta eina leiðin, sem mönnum
hugkvæmdist á Islandi til að ná
skattfrelsi og sambærilegri að-
stöðu við -erlenda lénsmanna-
stétt, en sú saga er of löng til
að segja í dag, enda of fjarlæg
löggjöfinni frá 963 til að dæm-
ast frá sama sjónarmiði-
Fram yfii- daga Gizurar bisk-
ups mundi þróunin öll hafa vei’-
ið Þórði gelli að skapi. Jáfn-
vægi valda hélzt, og hópur
hinna „beztu bænda“,- sem áttu
meira og minna tilkall til lög-
réttusetu og sambærilegra
mannvirðinga, rýrnaði ekki né
týndi þeirri vitund, að það
væru þeir, sem stýrðu landinu.
Af orsökum, sem óraktar
skulu hér, höfðu smækkað bú
og ijarðir stórbændanna, og þeir
stunduðu erfiðisvinnu sjálfir,
en lítinn vopnaburð hversdags-
lega. Þjóðfélag niiðlungsbænda
er fábreytt og friðsamt. Ætta-
deilur og hi-eppakrytur gátu
enn valdið barsmíðum, sem Ari
kallar tvívegis svo, er hann vík-
ur að herskap sögualdar, en
löngun til að úthella blóði virð-
ist undarlega þorrin. Manntjón
hinnar einu fólkorrustu, sem
kunn er á öldinni eftir Heiðar-
víg 1014 eða aftöku Þorgeirs
Hávarssonar fram til deWna
Þorgils og Hafliða 1120, varð
samkvæmt dágóðri heimild í
Ljósvetningasögu aðeins þrír
raenn, en þorri vígra manna úr
stórumi býggðarlögum hafði þar
barizt við Orrustuhól og a. m. Hlutverk alþingis var mikið
,í vitund þjóðar. Þingfararbóndi
k. ekki sparað grjót.
Breyttur hugsunarháttur vík-
' ingsniðjanna, hinn sami er bauð
kristni velkomna um 1000, var
frumskilyi’ði. En án réttlátrar,
J markvissrar beitingar Skafta á
dómsvaldi hefði friðunin ekki
heppnazt.
1 Þess vegna skal að lokum lýst
dómkerfi alþingis og einkum
sérstæðasta einkenni þess. í
hverjum fjói’ðungsdómi sátu 36
1 dómendur, sem gátu því aðeins
dæmt mál, að' enginn dómenda
lýsti sig andvígan dómsniður-
stöðunni. Til þess að ti’yggja ó-
hlutdrægni voru þeir valdir úr
öllum fjói’ðungum lands, hver
hinna 9 goða í fjórðungunum
vestan, austan og sunnan lands
skyldi setja búfastan þing-
mann sinn í hvern dóm og norð-
lenzkir goðar einnig . 9 dóm-
endur (álit Finsens, að í fjórð-
ungsdómi hverjum sætu aðeins
9, stenzt eigi). Þetta hefur Þórð-
Jur gellir sett til að hindra, að
hver fjórðungur gæti eignazt
réttarvenjur fyrir sig með því
' að láta eigin fulltrúa eina skipa
dóm fyrir fjórðunginn.
| Á sama hátt var fimmtar-
dómur skipaður jafnt úr öllum
fjói’ðungum, ' og ruðning' 12
'manna úr dómi, áður en mál
var dæmt, skyldi vera enn frek-
ari hlutleysistrygging. Þótt all-
ar germanskar þfóðir hafi fyrr-
um átt nefndardóma á þingum,
stendur hið íslenzka kerfi langt-
(um fremst að þessu leyti. Þetta
, barþjóðfélagsárangur. I
fann, að sameiginleg lög og
samfléttun fjói’ðunga í manna-
(vali til hvers fjói’ðungsdóms
gerði ísland að einu heimili
ifjölkvíslaðrar ættar, en ekki
að smáríkjabandalagi. Hann
! fann, að yfir lögum og friði
þui’ftu vitrir menn sífellt að
' vaka. Hann mundi þessi kunnu
orð frá Lögbergi:
j „Það mun verða satt, er vér
slítum í sundur lögin, að vcr
munum slíta og friðinn.“
Bifreiðasalan
BÍLLINN
Varðarhúsinu
sítni M8~S-33
Þar sem flestir eru
bíiarnir, þar er úrvalið
mest.
Oft góðir greiðslu-
skilmáiar.
G ú m m ís ti m n .l a r
Smápre.ilun,
Hverfisgötu 50 - Revkiavik 10615