Frjáls þjóð - 30.01.1960, Blaðsíða 5

F R JX L S P JÖ Ð 'jiCaucfai'dacfinn 30. januat* /960 —

Hafmeyjan bg sjómaðurinn
Sprenging hafmeyjarinnar er
atburður, sem enginn mælir
bót, en flestir fordæma eins og
að líkum lætur. Menn ýmissa
mála hafa dæmt þann verknað
þungum dómi, borgarstjóri
menningaiþnála hofur g'engið
fram fyrir skjöldu, hafmeyj-
unni og öðrum listaverkum og
menningarverðmætum borgar-
innar til varnar og víðtæk lög-
reglurannsókn, sem væntan-
lega ber árangur, er hafin til
þess að geta komið verðskuld-
aðri refsingu fram við hinn
seka.
Listaverk, sem eru listaverk,
eru mikils virði, en hversu
miklu meira virði er ekki ung-
ur sijómaður þessari þjóð. ,
Það er ekki hægt að komast
hjá að bera sama slíka atburði
og viðbrögð manna við þeim
sem eyðileggingu hafmeyjar-
innar og þess, er ungir sjómenn
falla ofurölvi fyrir borð og
láta lífið eða meyjar landsins
hverfa fyrir borð á lífsfleyi
sinu af sömu orsökum. Þegar
svo ber við, er ekki mikill
málarekstur gerður, hvorki af
blöðum, útvarpi, frömuðum
menningarmála eða stjórnum
þeirra, né grafið djúpt með
lögreglurannsókn eftir frumor-
sökum þeirra atburða. Það
virðist vera talinn sjálfsagður
hlutur, að vínið valdi sem mest-
um skaða bæði á sjó og landi og
enginn gerður ábyrgur ‘ fyrir
því tjóni.
Áfengisbölið er alheims-
vandamál, og íslenzka þjóðin
hefur verið undir illum áhrif-
um þess um aldir, þó að svolít-
ið rofaði til um árabil vegna
baráttu góðra manna fyrir
banni, sem mikla blessun leiddi
af sér á meðan þess naut við.
38 ár eru liðin siðan það var
eyðilagt með Spánarvínunum
svokölluðu (sum voru nú
reyndar talin frönsk) og 25 ár
1. febr. 1960 síðan hafin var
frjáls SEjla á öllum vínum,
hversu stþrk og eitruð sem þau
voru. !
Það eri ekki úr vegi að at-
huga árangurinn af áfengissæl-
unni við v þessi tímamót. Þeir,
sem börðiust fyrir að fá vínið
inn i landið lofuðu, að nú skyldi
verða miijina drukkið af áfengi
en nokkr|j sinni fyrr. Efndirn-
ar: Sívaxándi drykkjuskapur, er
náði háiþarki síðastliðið ár.
Áfengisverzlun ríkisins seldi
áfengi fyj-ir 176,000,000 kr., þ.
e. um ejtt þúsund krónur á
hvert mapnsbarn í landinu. —
Upphæð, feem mætti vinna stór-
virki fyrír á sjó eða landi. Til
viðbótar ’ er smyglað áfengi,
sem kunjnugir menn fuliyrða
að sé að minnsta kosti jafn mik-
ið því löglega.
Auk þe!ss fer há fjárhæð fyr-
ir tóbak óg það oftast hjá sama
fólkinu. -i— Þeir lofuðu því, að
íslendingar skyldu „læra að
drekka“ t. d. á borð við Frakka
og hér s^yldi ekki skapast á-
fengisvandamál frekar en þar.
Niðursta^an er sú, að hjá
Frökkumj er drykkjuskapurinn
eitthvert stærsta þjóðfélags-
vandaifiáþð og það svo, að Sam-
einuðu þ*óðirnar hafa orðið að
grípa þarlinn í. Dæmi eru til um
það, að frönsk skólabörn inn-
an 10 árá aldurs hafi með sér
áfeng vín i skólann í stað mjólk-
ur og heggur ekki nærri því
hér, þar sem börn í unglinga-
skólum fyrirverða sig ekki fyr-
ir að neyta áfengis, hvort held-
ur er utan skólans eða á
skemmtunum hans, þegar tæki-
færi gefst. Lofað var: Því hæg-
ara sem er að ná í vínið, því
minna drukkið af því. Útkom-
an: Því betra sem er að ná í
vínið, þvi meira drukkið og
meira tjón. Það er miklu auð-
veldara að ná i vínið allan sól-
arhringinn heldur en að fá
keypta mjólk. Áfengissalan síð-
astliðin 25 ár, eins og alltaf áð
ur, hefur vitnað á móti þeim,
sem barizt hafa fyrir henni, og
áfengið legið eins og mara á
þjóðinni.
Siðferðisvitund og ábyrgðar-
tilfinning þeirra manna, sem
þeim málum stjórna, hefur
verið langt fyrir neðan allar
hellur og siðferðisþrek þjóðar-
innar lamað svo, að hún hefur
ekki veitt stjórnendum sínum
neitt aðhald í því máli fremur
en öðrum.
Það væri tímabært nú og vel
viðeigandi, að þjóðin vaknaði
af þeim Þyrnirósusvefni, er
hún hefur sofið í áfengismál-
unum, og spyrnti fótum við því
böli, sem áfengið veldur henni.
Það eru margir einstaklingar,
sem eiga þá ósk heitasta, að á-
fengið verði gert burtrækt úr
landinu, sem er hin eina varan-
lega og sjálfsagða lausn, en
hafa ekki séð leið til þeirra
hluta eða haft trú á, að slíkt
væri hægt. Það fólk og allir
þeir, sem vilja útrýma áfeng-
inu úr einkalífi sinu eða þjóð-
félaginu, ættu að taka saman
höndum við að byggja upp og
gera öflug þau félög, sem berj-
ast gegn áfengisbölinu. Er þar
fyrst til; að nefna I.O.G.T.-fé-
lagsskapinn, bæði fyrir börn og
fullorðná, sem verið hefur, er
og mun verða öflugasta brjóst-
vörnin í bindindis- og bannbar-
áttunni. Þá eru það bindindis-
félög hinna ýmsu stétta, svo
sem: Bindindisfélag ökumanna,
kennara o. fl. Öll þessi félög
þurfa á fleiri meðlimum að
halda og eru reiðubúin að veita
hverjum' einstaklingi hjálpar-
hönd í baráttunni við áfengið.
Menn ættu því ekki að draga
það deginum lengur að leita
samvinnu hver við annan gegn
öflugasta og skæðasta óvini
mannlífsins, þar sem vínið er.
— Öll meðferð áfengis, til-
búningur þess, sala og neyzla
er glæpur, sem ekki sæmir sið-
AÐALFUNDUR
H. f. Eimskipafélag íslands.
Aðalfundur hlutafélagsins Eimskipafélags íslands, verð-
ur haldinn í fundarsalnum í húsi félagsins í Reykjavik,
föstudaginn 3. júní 1960 og hefst kl. 1,30 eftir hádegi.
1. Stjórn félagsins skýrir frá hag þess og framkvæmd-
um á liðnu starfsári og frá starfstilhögun á yfirstand-
andi ári, og ástæðum fyrir henni, og leggur fram til
úrskurðar endurskoðaða rekstursreikninga til 31. des.
1959 og efnahagsreikning með athugasemdum endur-
skoðenda, svörum stjórnarinnar og tillögum til úr-
skurðar frá endurskoðendum.
2. Tekin ákvörðun um tillögur stjórnarinnar um skipt-
ingu ársarðsins.
3. Kosning fjögurra manna í stjórn félagsins í stað
þeirra sem úr ganga samkvæmt samþykktum íélags-
ins.
4. Kosning eins endurskoðanda í stað þess, er frá fer
og eins varaendurskoðanda.
5. Tillögur til breytinga á‘ samþykktum félagsins (ef
tillögur koma fram).
6. Umræður og atkvæðagreiðsla um önnur mál, sem
upp kunna að verða borin.
Þeir einir geta sótt fundinn, sem hafa aðgöngumiða.
Aðgöngumiðar að fundinum verða afhentir hluthöfum
og umboðsmönnum hluthafa á skrifstofu félagsins í Reykja-
vík, dagana 30. maí — 1. júní næstk. Menn geta fengið
eyðublöð fyrir umboð til þess að sækja fundinn á aðal-
skrifstofu félagsins í Reykjavík. Óskað er eftir að ný
umboð og afturkallanir eldri umboða séu komin skrifstofu
félagsins í hendur til skráningar, ef unnt er, viku fyrir
fundinn.
Reykjavík, 19. janúar 1960.
STJÓRNIN.
uðum, kristnum mönnum eða
þjóðfélagi. Foreldrar og aðrir1
þeir, sem hugsa um æskulýð
og framtíð þessarar þjóðar, ættu
að byrgja brunninn áður en
barnið er dottið ofan i og gera
áfengið burtrækt úr lífi sinu
eða varna því, að það nái þar
tökum.
Óskandi er, að siðferðisvitund
þjóðarinnar vakni til meðvit-
undar um það, að líf og heilsa
ungu sjómannanna og annarra
ungmenna er meira virði en
steinrunnin hafmeyja og að af-
drif þeirra komi meira við til-
finningar manna' en slys haf-
meyjarinnar margumtöluðu.
Gæfa framtíðarinnar er . í
hendi þeirrar kynslóðar, er niv
lifir og ræður. Algert bind-
indi á skaðnautnir er grund-
vallaratriði fyrir framtíðarneill.
komandi kynslóðar. — Ag(
heill æskumanna er bezt unnicS
með því, að hver maður, karl og
kona, gerist þátttakandi í bind-
indisfélagi, því að: „Hvað má
höndin ein og ein, allir leggj-
um saman.“
Guðjón Bj. Guðlaugssoiiij,
Efstasundi 30.
tekin voru að gægjast upp úr
moldinni. Fögnuðurinn varð
meiri en orð fá lýst. Það var
ekki um að villast: Hesturinn
var tekinn að spretta. Allir
gátu séð, að þarna voru eyrun
að koma upp.
★
Á Sviney eru fuglabjörg, og
þar voru fuglaveiðar stundað-
ar af kappi. Fuglinn, sem veidd-
ist, var reyttur, og fiðrið var
selt konungsverzluninni.
Kaupstaðarferðir Svíneyinga
voru erfiðar. Þeir urðu að fara
alla leið til Þórshafnar, og áttu
fáir jafnlanga-leið í kaupstað-
inn sem þeir. Nú héldu þeir af
stað með fiðrið í sekkjum. En
með því að þeir hrepptu storm,
dreif mjög yfir bátinn, svo að
fiðrið blotnaði. Sú var þó bót I
máli, að sól skein í heiði, þeg-
ar þeir komu til Þórshafnar.
Þeir gátu ekki boðið dönskum
kaupmanninum rennblautt fið-
ur, svo að þeim þótti ráð að
neyta þess, hvílík veðurblíða
var í Þórshöfn. Þeir hvolfdu
því fiðrinu úr sekkjunum á
klappirnar, svo að það þornaði
í sólskininu, en gengu sjálfir
upþ í staðihn til þess að líta
augum þá dýrð, sem þar blasti
við þeim. Þegar þeir voru
komnir upp í kaupstaðinn,
varð þeim litið til sjávar, þar
sem þeir áttu hið dýrmæta fið-
ur sitt. Sáu þeir þá reyk mik-
inn stíga upp og gátu sízt gert
sér í hugarlund, hvað væri að
brenna. En aðrir menn sögðu
þeim, að þetta væri raunar fið-
ur þeirra. Vindurinn þyrlaði
því upp, þegar það tók að
þorna.
★
í annað skipti komu Svíney-
ingar til Þórshafnar, og þá sáu
þeir eldavél í konungsverzlun-
inni. Þess konar gripur var
mikil nýjung í Færeyjum, og
Svíneyingar höfðu aldrei heyrt
getið um þvílikt og annað eins
En með því að þeir voru for-
vitnir, tóku þeir að spyrja í
þaula. Búðarlokurnar sögðu
þeim tröllasögur af ágæti elda-
véla. Þær létu vel í eyrum, en
samt áttuðu Svíneyingarnir sig
ekki fyllilega á þvi, hvers vegna
slikur gripur væri eftirsóknar-
verður. En loks hraut þó eitt
út úr búðarþjónunum, er vakti
skilning aðkomumannanna:
Þeir blotnuðu oft á sjó og við
fjallgöhgur, og þeir gátu þurrk-
að fötin sin á svipstundu, ef
þeir fleygðu þeim á þennan ný-
stárlega grip.
Jú — það var ekki ónýtt —:
það var þá mesta þarfaþing,
þessi eldavél. Og svo keyptu
þeir eldavél.
Á heimleiðinni urðu þeir að
fara fyrir tanga, þar sem mik-
ill straumur var. Nú var líka
allhvasst, svo að það gaf
mikið á, þegar þeir fóru yfir
röstina. Þeir urðu forblautir, og
þeim kom- til hugar að njóta
góðs af eldavélinni, sem þeir
höfðu keypt. Þeir reru að landi
og roguðust með hana upp á
klappirnar. Síðan berhát'tuðu
þeir allir og breiddu föt sín á
eldavélina. Það næddi að vísu
ónotalega um þá bera, en þeir
voru samt kampakátir, því að
þeir hlökkuðu til þess að geta
farið aftur í fötin sín skrauf-
þurr að lítilli stundu liðinni.
Eld lögðu þeir samt ekki í
þennan nýja grip sinn, enda
þornuðu fötin ekki.
Það var ekki furða, þótt
þykknaði í Svíneyingum, þeg-
ar þeir höfðu staðið langalengi
skjálfandi í kxingum eldavélina.
Það voru meiri bölvaðir óþokk-
arnir þessar búðarlokur í Þórs-
höfn, sem höfðu prabkað út
eldavélinni. Þeir höfðu svo sem
alltaf mátt vita það, að af þeim
væri ekki annað að hafa en svik
og pretti. Þeim kom saman um
það, að þeir gætu ekki hefnt
sín eftirminnilegar með öðru en
því að fleygja eldavélarskratt-
anum í sjóinn. Og það gerðu
þeir.
★
Loks er svo ein saga, sem
ekki er eins gömul og hinar.
Maður nokkur þjáðist af nýrna-
sjúkdómi, og var sent til læknis
til þess að leita ráða við kvilla
hans. Læknirinn taldi sig þó
ekki geta gert neitt manninum
til hjálpar að órannsökuðu máli.
Hann mælti svo fyrir, að sér
yrði sent þvag á flösku til
rannsóknar.
Þetta þótti kynleg ósk, en þó
var sjálfsagt að verða við til-
mælum læknisins. Maðurinn
renndi þvagi á flösku, og síðan
fór kona hans með flöskuna nið-
ur að bótinni, þar seiri bátarn-
ir lentu. En þegar hún var
komin langleiðina, vildi svo
illa til, að tappinn fór úr flösk-
unni og þessi vökvi, sem lækn-
irinn hafði beðið um, að sér
yrði sendur, fór allur til spillis.
Nú voru góð ráð dýr. Konan
vildi ekki missa af bátnum og
óvíst með öllu, hvort maður-
inn gæti fyllt flösku að nýju i
snatri, þótt hún hlypi heim.,
Hún greip því til þess úrræðis
að fylla hana sjálf. Síðan héll:
hún áfram, roggin yfir úrræða-
semi sinni, og bað sjómennina
fyrir flöskuna til læknisins.
Daginn eftir fór læknirinn að
rannsaka þvagið, sem honunt
hafði verið sent. Hann gerði
þetta af mestu samvizkusemi,
svo sem vera bar. En því er
ekki að leyna, að honum brá i
brún, því að af öðru eins hafði
hann aldrei haft spurnir á öll-
um sínum læknisferli: Það var
ekki um að villast, að karl-
íjandinn var óléttur.
★
Sögumaður hafði náin kynni
af Svíneyingum í fimm ár. Og
hann lætur svo ummælt, að?
hann hafi aldrei kynnzt atorku-
samara, greiðugra og röskara
fólki en einmitt Svíneyingum..
Og bætir því við, að þar sé
menntun einnig meiri og al-
mennari en víða annars staðar,
enda þótt Svíney sé nokkuð af-
skekkt. ,