Frjáls þjóð - 30.04.1960, Blaðsíða 4

á vinstri spássíu
AFRlKA VAKNAR.
Fyrir eimun tíu árum rakst ég á ljóð eftir negraskáldið
Langston Hughes og freistaði þess að snúa því á íslenzku,
af þvi að það orkaði á mig scm fyrirboði aðsteðjandi
slórtíðinda:
Það gerðist fyrir löngu.
Ég var næstum búinn að gleyma draumi mínum.
En þ á sá ég hann.
beint framundan
. bjartan sem sól
drauminn.
En svo reis veggurinn,
reis ofurhægt
liægt
skyggði á
byrgði
birtu draumsins
unz hann náði alveg til himins
veggurinn.
Skuggi.
Ég er svartur.
Ég ligg niðri í skugganum.
Ljós draums míns logar ekki fyrir mér lengur
né yfir.
Aðeins þykkur veggurinn.
Aðeins skugginn.
Hendur mínar!
Svartar hendur minar!
Brjótizt gegnum vegginn!
Finnið draum minn!
Hjálpið mér að dreifa myrkrinu
sundra nóttinni
sprengja þennan skugga
í þúsund sólarblossa
þúsund bragandi drauma
úr ljósi!
Eftirstríðsárin hafa einkennzt »f frelsisbaráttu þeldökkra
þjóða sem drukkið höfðu kaleik þjáninganna í botn:
umbrotum aðþrengds lífs sem legið hefur hugstola og
smáð í skugga af fangamúrum, er miskunnarlausir
harðstjórar reistu til að byrgja því sýn til sæmandi
framtíðar.
Seinustu ár hafa afríkuþjóðir risið upp maður við mann
og heimt rétt sinn: hendurnar svörtu eru búnar að brjótast
gegnum vegginn, teknar að dreifa myrkrinu svo um
munar, sundra nóttinni sem grúft hefur um aldir yfir
Afríku eins og mara. Ljós draumsins logar á ný fyrir
fylkingum hinna svörtu bræðra okkar og vísar þeim leið:
ekkert mun g'eta stöðvað framsókn þeirra framar.
Viðbrögð svíðinganna, sem tekið hafa sér húsbóndavald á
heimilum afríkumanna, koma ckki á óvart: ])cir sem
drottna yfir meðbræðrum sínum með liðstyrk þrælasvipu
eru Jækktari að öðru cn veglyndi og hugrekki. Þegar
ólarhöggin hrífa ekki lengur, grípur þá ótli sem óðíiuga
breytist í æði, og er þá einskis svifizt. Undanfarið hefur
útvarpið skýrt frá.því, að engilhvítir þrælahaldarar í
Suðurafríku stefni grandlausu fólki saman á tilteknum
svæðum, sigi þvínæst á það lögregluliði með geltandi
vélbyssur sem fara ekki í manngreinarálit að öðru leyti
en því, að þeir sem næstir standa eru skotnir i brjóstið,
hinir sem reyna að forða sér eru skotnir í bakið: konur,
börn og gamalmenni stráfelld — hreinleik og
lýðræðishugsjón kynþáttar vors til loi's og dýrðar. Með
siíkum bermdarverkum og hegðun sinni allri skilur hin
hvíta yfirstétt heimamönnum eftir eijm og aðeins einn kost:
að kasta henni út úr álfunni.
Fyrir skömmu sýndu fyrirliðar fólksins í Njassalandi
íslendingum þá sæmd að gefa þeim kost á ofurlí tilli
hlutdeild í frelsissókn afrikubúa. Báðamenn okkar sáu fyrir
því, að við reyndumst þeirrar virðingar óverðugir. Svo
gjörsamlcga heillum horfnir eru þeir, smámennin.
Það er erfitt að hugsa sér napurra hamingjuleysi
langkúgaðrar þjóðar cn horfa á barðan þræl brjóta af sér
hlekki — og neita honum í þrengingum sinum um liðsbón,
sem við áttum mjög hægt mcð að veila. Ævilangt hljótum
við að finna til þess með blygðun hve litlir menn við
í-eyndumst í samanburði við hann. En höfum við samt
ekki nóg af sönnu mansblóði i æðum enn til að l'inna, að
við eigum bæði hugsjónn- og hagsmunalega samstöðu með
hinum vaknandi þjóðum, en ekkert sameiginlegt því
deyjandi drottnunarvaldi sem neitar þeim og okkur um
óskoraðan lífsrétt í eigin landi? Eða er slagæð buddunnar
orðin eini fai'vegurinn sem tengir umheiminn íslenzkum
hjörtum? Einar Bragi.
4
Hinn 35 ára beljaki, Danilo Doici, harti konu sína, Vincenziu,
með sér á kynnisför sinni til Norður- og Vestur-Evrópu í haust.
Hán var áður gift fiskimanni, sern Mafían niyrti. Þau hjónin
eiga 13 börn, nokkur beirra eru frá fyrra hjónabandi hennar,
nokkur hafa þau átt sanian, og nokkur hafa þau fundið í
fátækrahverfunum og ættleitt.
Parísarbréf -
Framh. af 5. síðu.
sama leyti og byrjað var að
sýna Nashyrninginn, vildi
einmitt svo til, að fasistaöflin
hér í Frakklandi voru að
sýna ófrýnilegt andlit sitt og
víða um heim hafði orðið
vart gyðingaofsókna í anda
gömlu nazistanna. En sú
skýring er einhæf. Merking
leikritsins er miklu víðtæk-
ari. Það sést meðal annars
á því, að hetija höfundarins
er ekki sá maðurinn, sem
hæst talar um kynþáttaof-
sóknir, samsæri og því úm
líkt í anda hreintrúaðra
flokksmanna, heldur lítil-
sigldur, einmana maður,
skeytingarlaus letingi í aug-
um sumra. Það er hann, sem
að lokum stendur einn eftir,
með „þrá hins einmana
manns eftir samneyti“, svo
notuð séu orð norsks bók-
menntagagnrýnanda um
helztu viðfangsefni norskra
rithöfunda (orð, sem Hannes
Sigfússon leggur út af í grein
um nútímabókmenntir í
Gandhi Sikileyjar
Framh. af 3. síðu.
Ctarfsemin hefur fimm mið-
** stöðvar á Sikiley norð-vest-
anverðri. Á hverri miðstöð starf-
ar stúlka, með próf úr fóstru-
skóla eða aðra skylda sérmennt-
un, sem lítur eftir smábörnunum
og veitir nokkra hjálp á heimil-
unum, búfræðingur, sem leið-
beinir um bætta búskaparhætti
— og safnar með aðstoð sjálf-
boðaliða, sem oftlega eru stúd-
entar frá mörgum löndum, efni-
við í hagskýrslur — hagnýt sam-
eining rannsóknar, áþreifanlegs
liðsinnis og tilraunastarfs.
Rekstur slíkrar miðstöðvar
kostar á mánuði hverjum á
þriðja þúsund norskra króna
(um 10.000 ísl.) í launum, húsa-
leigu. og skrifstofuföngum. Þeg-
ar frá eru talciar aðalstöðvarnar
í Partinico, sem fá rekstrarfé sitt
frá Norður-Ítalíu, eru það „vina-
nefndir Dolcis" í löndum Norður-
Evrópu, sem standa straum af
öllum rekstrinum. Sænska nefnd-
in hefur t. a. m. tekið að sér
fjallaþorpið Raccamena, bjargið
fagra, með h. u. b. 3500 íbúa,
þar sem fólkið virðist nánast al-
gerlega sinnulaust: hungur, at-
vinnuleysi og neyð hefur fjötrað
það í hlekkjum vanans. Að með-
altali hefur hver maður vinnu
þriðja hvern dag, svo að piazza
þorpsins er fullt af atvinnuleys-
ingjum, og frá því snemma á
morgnana sitja þeir á kaffistof-
unum og hrista teninga, ekki svo
mjög vegna hins suðræna „á-
hyggjuleysis", sem helzt á sér
stað i hugmyndaheimi fólks á
norðlægari breiddargráðum held-
ur miklu fremur vegna deifðar-
drunga og hlátt áfram vegna
þess, að þeir hafa ekkert annað
að gera.
Ungi, ítalski búnaðarkandídat-
inn frá Rómaborg, Andrea Ferr-
etti, sem stýrir Dolci-miðstöðinni
á þessum stað, hóaði karlmönn-
unum saman til rökræðna um
búnaðartækni og fékk að lyktum
þá, er minnsta ólu með sér van-
trúna, til að láta áf hendi jarðar-
skika í tilraunaskyni. Og árang-
urinn kom í ljós: litill, grænn
ferningur af maískólfum í bi-ún-
sviðnum dal, þar sern gat að líta
kornöx á víð og dreif. Hann
kennir ólæsum í þorpinu, þar
sem 5 eintök af dagblaði eru
! seld á degi hverjum — og kona
hans heldur saumanámskeið fyr-
ir kvenþjóðina. Vikulega hittist
það svo í Partinico, starfsíólk
allra miðstöðvanna, til að bera
saman bækur sinar, og mánaðar-
lega er sent þaðan dálitið frétta-
. blað til vina innanlands og utan.
★
tjetta er 'liðsinni við vanþróuð
, ‘ lönd í þeirri mynd, sem það
J ætti e. t. v. fyrst og fremst að
vera: frá góðu hjarta, án póli-
tískrar undirhyggju, þar sem
sem einarðlega er stefnt að þvi
að láta vinnuna auka mann-
göfgina, ekki einvörðungu af-
reksturinn. Það liggur í augum
uppi, að allt, sem Dolci gei’ir er
byggt á sjálsvild: hann borgar
þeim, sem vinna hjá honum, en
ekki ýkja-mikið, og biður þess,
að fólkið finni sjálft hvöt hjá sér
til að taka þátt í starfinu. Og
svo, þegar þessu hefur farið
fram um stund, kemur þá að
fimmta og seinasta þættinum:
hinn verklegi og fræðilegi árang-
ur er lagður fram, svo að allir
megi sjá og skilja, og þegar svo
er komið, geta fáir vísað á bug
þeim kröfum er rísa um fjár-
framlög og víðtækari fram-
kvæmdir.
Svo er samgöngutækjum vorra
daga fyrir að þakka, að Sikiley
er ekki lengra frá Ösló en t. d.
París var fyrir stríð, þegar hugs-
að er til ferðaáætlana og efna-
hags manna. Heimur Doleis er
i því ekki harla f jarri, og það þýðir
i að sá, er leggja vill fi'am hjálp
til sjálfshjálpar í efnahagslega
i vanþróuðu landi getur gert það,
j hér í okkar hluta heims. Margir
' eru þeir á Ítalíu, sem dást að
! þessum unga manni og bera
lotningu fyrir honum, en margir
eru þeir líka, sem hata hann og
ofsækja, t. d. af ótta við að
skýrslur hans um hið raunveru-
lega ástand dragi úr ferðamanna-
straumum til Sikileyjar og varpi
skugga á frægð ítalíu. Varla hef-
ur það síðarnefnda við rök að
styðjast: Það eru svo margir i
Tímariti máls og menningar,
febrúarhefti þessa árs, þar
sem hann sker vestræna rit-
höfunda niður við trog, en
bendir þeim jafnframt á hag-
fellda lækningu: berjast með
eða móti kommúnisma). En
þessi lítilsigldi maður, sem
stundum fékk sér neðan í
þvá, af því hann féll illa inn
í þjóðfélagið, það er hann,
sem engu að síður neitar að
verða að nashyrningi, þegar
hann er orðinn einn, og þrátt
fyrir ,,þrá hins einmana
manns“, og enda þótt hann
sjái að nashyrningarnir eru
voldugir og þróttmiklir og á-
nægðir með sjálfa sig.
Mér koma í hug orð úr
ljóði eftir Sigfús Daðason,
orð, sem lifað hafa í hugum
margra frá því þeim var
kastað fram, og ég er ekki í
vafa um, að Ionesco hefði
lagt þau í munn hetju sinnar,
ef hann hefði þekkt þau,
hvergi hefðu þau hljómað
betur:
„Mannshöfuð er nokkuð
þungt,
en samt skulum við reyna
að standa uppréttir“.
dag, sem líta á vandamál mann-
kynsins sem sameiginleg vanda-
mál, án þess að veita sér þann
munað, sem það einatt er að
skella allri skuldinni á aðra. Og
hvað hinu fyrrnefnda viðvíkur:
Það er full ástæða til að trúa
| því, að Dolci geti varpað frægð-
I arljóma á Sikiley engu síður en
j loftslagið í Faormine — og e.t.v.
I öllu fremur til vaxandi þrifa fyr-
ir íbúana.
En á meðan liggur eyin þar,
stór og þríhyrnd, niðurnídd para-
dis, eydd af neyð og kúgun, með
fögrum blettum, sem sýndir eru
ferðamönnum, sem eiga sér ein-
skis ills von. Og frumkvæði Dol-
cis, öll dirfska hans, stórfenglegt
þjóðfélagslegt hugarflug og fórn-
arlund, er enn veikbyggð jurt,
sem reynir að standast stormana
og festa djúpar rætur, en vant-
ar þó enn regn í mynd peninga
og næringu í mynd nýrra hng-
mynda, nýtt framtak, ennþá
meira framlag.
Erjáls þjóð — Laugardajfinn 30. apríl 1960