Frjáls þjóð - 28.01.1961, Síða 3

IBS
i i ui i - l l ...id«..ja ik I i “ i i i . i ' -
Þátttaka islands í
r
I
IV. heimsmeistarakeppnin
í handknattleik karla innan-
húss hefst eftir um það bil
mánaðartíma. Mun íslenzka
úrválsliðið, er þátt tekur í
þessari keppni leggja af stað
héðan sunnudaginn 26. febr.
n.k. Þar sem nú er svo stutt
til keppninnar er ekki úr vegi
að reyna að gera sér nokkra
grein fyrir möguleikum ís-
lands.
Eins og kunnugt er tókst
okkur að komast beint í loka-
keppnina. En fyrirkomulag
hennar er þannig, að þeim 12
þjóðum, sem þátt taka í henni
Svisslendingum, sem óefað
verða áhorfendur að þeim
leik með því að haga skipt-
ingum þannig, að ekki komi
fram þær leikaðferðir, sem
beita á gegn Sviss. Þá mætti
og t. d. geyma algjörlega ann_
an markVörðinn og nota hann
síðan gegn Sviss, en mark-
verðir þeir, sem við höfum á
að skipa verja markið á mjög
ólíkan hátt. Undirbúningur
íslenzka liðsins er góður, þeir
hafa æft nú um nokkurra
mánaða skeið í húsi, er skap-
ar þeim eðlilegar aðstæður,
hvað vallarstærð snertir. Er
„Hnípin þjóö í vanda“
Enski prófessorinn Ritchie Calder fór í langa rann-
sóknarför til Kongó á vegum Sameinuðu þjóðanna og
Alþjóða heilbrigðismálastofnunarinnar. Hann lýsir í
þessari giæin ástandinu sem ríkti í Kongó, þegar að-
stoðar S. Þ. var leitað. Próf. Calder hefur í mörg ái skrif-
að i frjálslynd ensk blöð og ritað margar bækur. Nið«
urlag greinar hans birtist í næsta blaði.
er skipt í 4 riðla, 3 þjóðir í
hverjum. ísland er í riðli á-
samt Sviss og Danmörku.'Það
ér almennt álitið, að Dan-
mörk sé sterkust meðal þess-
ara 3 landa. Um getu Sviss-
lendinga er Mtið vitað. Þeir
voru ekki með í siðustu
heimsmeistarakeppni, en
hafa á árunum 1959 og 1960
leikið við Austurríkismenn
og Frakka. Hafa leikir þeiri'a
við þessar þjóðir yfirleitt
verið mjög jafnir og tvásýnir.
Hér heima hefur sú hugmynd
komið fram, að ekki eigi að
leika nieð okkar sterkasta liði
gegn Danmörku, þar sem sá
leikur sé hvort sem er tapað-
ur, heldur eigi að leggja höf-
uðáherzlu á leikinn gegn
Sviss, reyna að vinna hann
og komast þar með áfram í
keppninni. Þessi hugmynd er
síður en svo óskynsamleg,
þegar það er haft í huga,
hversú mikilsvert það er fyr-
ir Svisslendinga að kynnast
leikaðfei'ðum okkar sterkustu
manna, en þeir eiga að leika
gegn íslandi daginn eftir leik
þess við Danmörku og geta
því athugað okkur nákvæm-
lega. Hitt er svo líka atriði í
málinu, að stórt tap fyrir
Dönum í'ýrif mjög álit okkar
sem liandknattleiksþjóðar á
heimsmælikvarða og gerir
okkur érfiðara fyrirumsamn-
inga um landsleiki í fram-
tíðinni. Iíeppilegra væri því,
að stilla upp okkar sterkasta
liði 'gégn Dönum, en reyna
jáfnframt að villa um fyrir
því ekki óeðlilegt að vona, að
geta liðsins sé nú mun meiri
en í ferðum þess á undanförn-
um árum. Komist ísland á-
fram í keppninni, þá má telja
víst að við eigum mögu-
leika á 6.—8. sæti í keppn-
inni og mundi sú frammi-
staða vera íslenzkum hand-
knattleiksmönnum til mikils
sóma. Eitt atriði má einnig
benda á í sambandi við för
þessa, en það er mismunandi
túlkun á handknattleiksregl-
unum í hinum einstöku lönd-
um. Norðurlöndin hafa yfir-
leitt fylgt fram nokkuð
strangari túlkun á þeim, en
löndin í Mið-Evrópu. Austur-
Evrópulöndin hafa og yfir-
leitt hallazt að stefnu Norð-
urlanda í þessum efnum. Nú
virðist vera uppi hreyfing
um að samræma túlkunina á
reglunum og virðast nú V.-
Þjóðverjar líka vera að snú-
ast á sveif með Norðurlönd-
unum í þessu efni. Má t. d.
nefna að í leik Dana og Svía
s.l. laugardag voru dæmd 15
vítaköst og 2 mönnum vísað
út af fyrir harðan leik, en
dómarinn í þeim leik var
vesturþýzkur. Túlkun okkar
hér heima hefur yfirleitt
færzt í þá átt nú hin síðari
ár að leyfa meira og að hegna
ekki eins strangt og áður
var. Verða því hinir íslenzku
leikmenn að átta sig fljótt á
því, þegar á hólminn kemur,
ef strangur dómari dæmir
leiki þeirra og aðlaga sig þá
Framh. á 7. síðu.
í Kongó býr kjarnorkualdar-
maðurinn á næsta leiti við
steinaldai-manninn. Kaþólski
nektorinn við Louvain há-
skólann, — sem er kunnur eðl-
isfræðingur og hefur starfað á
vegum bandarísku kjamorku-
málanefndarinnar — sýndi
mér dag nokkurn eina kjarn-
orkuverið í Afríku, sem var
gætt af Marokkó-hermönnum
Sameinuðu þjóðanna. Ðegi
síðar tók ég'í hönd vingjarn-
legs, en illa útleikins manns,
sem tilheyrði mannætukyn-
stofni í Kasai-héraði. Þá var
norskur Rauða kross læknir
að búa um sár hans eftir öll-
um nýjustu reglum læknislist-
ai'innar.
Daginn sem Krústsjoff
krafðist þess á þingi S. þ., að
Dag Hammarskjöld léti af
störfum, var ég handtekinn af
hermönnum úr þjóðarhernum
í Kongó, sem nú æðir um
landið eins og herflokkar á
miðöldum i E\æópu, liðsfor-
ingja laus, án þess að fá laun
eða mat, og illa æfður.
Ég kynntist forstöðumanni
Forminiere, það er alþjóðlegt
námu- og trjáiðnaðarfélag, í
Luluaborg, sem framleiðir
um 80% af öilum iðnaðardem-
öntum veraldar. Hann var á-
hyggjufullur vegna Baluba-
mannanna hans, þeir voru
hans ski'ifstofumenn og beztu
námaverkamenn. Nú voru
þeir famir að berjast við
Lulua-ættbálkinn með spjót-
um, eitruðum örvum og ný-
tízkulegri vopnum — hjól-
hestakeðjum!
Það er ótrúlegt en satt, að
þegar Kongó varð „sjálfstætt"
vár það þrátt fyrir sína gífur-
legu afkomumöguleika skilið
eftir gjaldþrota og algerlega
lamað. Jafnvel þótt tekizt
hefði að vernda lög og rétt,
hefðu Kongóbúarnir orðið að
glíma við erfið efnahagsleg,
þjóðfélagsleg og stjórnarfai's-
leg vandamál.
Þótt atburðirnir þar hefðu
ekki orðið þess valdandi að
öryggisráðið gripi í taumana,
hefðu Kongóbúar éngu að síð-
ur þarfnazt viðtækrar al-
þjóða-hjálpar, sera hefði num-
ið miklu meiru en sú tækni-
hjálp sem S. þ. hafa hingað til
veitt nokkurs staðar.
Belgarnir höfðu svo sannar-
lega getað af ásettu ráði
hindrað Kongóbúa í því að
afla sér æðri menntunar, þvi
þá hefðu þeir verið færir um
að leysa Belgana, sem sátu í
öllum þýðingarmiklum stöð-
um, af hólmi.
í öllu Kongó, landi sem er
11 sinnum stærra en England
og þar sem 13.5 millj. manna
búa voru aðeins 17, sem höfðu
lokið embættisprófi. Þar var
ekki einn einasti Kongóbúi
I læknir, en 761 evrópskur, þ. e.
a. s. einn læknir á hverja 18
þús. ibúa.
Margir kongóskir tækni-
menn voru til, — aðstoðar-
menn lækna, aðstoðarmenn á
rannsóknastofum, skrifstoíu-
menn og vélsmiðir, — með
góða miðskólamenntun. En á
meðan Belgir riktu í Kongó
gátu þeir aldrei, hversu dug-
gátu innfæddir aldrei, hversu
duglegir sem þeir voru og
hversu lengi sem þeh' höfðu
starfað, aflað sér víðtækari
menntunar, svo þeir gætu tek-
ið við ábyrgðarstörfum.
Það er rétt að háskólinn í
Louvain, sem var stofnaður
fyrir 7 árum, stóð Afríkúbú-
um opinn, þrátt fyrir and-
stöðu stjórnarinnar og fyrir
það á móður-háskólinn i
Louvain heiður skilinn.
Kongó-ráðuneytið var mót-
fallið því að innfæddir fengju
aðgang að lækna- og lögfræði-
deildum og einnig að aðrar
deildir en þær, sem þjálfuðu
menn einungis til hagnýtra
starfa t d. í landbúnaði, væru
settar á stofn. Forstöðumenn
nokkurra stærstu iðnfyrir-
tækjanna voru farnir að skilja
að þeir urðu að sniðganga hin
pólitísku sjónarmið og not-
færa sér hæfileika hinna inn-
fæddu, sem ekki var lengur
hægt að ganga framhjá.
„Hefðum við vitað hváð
mundi gerast,“ sagði einn af
forustumönnunum í Union
Miniéte, „hefðum við byrjað á
þvi fyi’ir 5 árum.“
Hann minntist á áætlun S.
þ. um að fela þeim Kongóbú-
um, sem til þess væru hæfir,
störf sem krefðust sérþekk-
ingar, láta þá veita forstöðu
háskóianámskeiðum og senda
þá til útlanda til þess að afla
sér frekari menntunar.
„Hefðum við vitað!" Hversu
langt mun líða þar til Kongó-
búar verða færh’ um að taka
við stjórn mála i landi sinu?
50 ár sagði harðsoðinn Belgi,
annar sagði 15 ár og sá þriðji
taldi það vera 5 ár. Robert
Gardiner, sem er vararitari í
fjárhagsnefndinni fyrh' Af-
ríku og var sendur á vegum
S. þ. til Kongó til þess að að-
stoða við að skipuleggja
stjórnarkerfið, næstum frá
grunni, segir að Kongó geti
bæði orðið fyrirmjTidarríki og
jafnframt auðugasta riki í Af-
riku, ef jafnvægi kemst þar á
i stjórnmálum og ábyrgir
stjómmálamerm fá völdin i
sínar hendur.
Það er alls ekki ósennilegt
að þessum skilyrðum verði
fullnægt, og einmitt af þeim
sömu orsökum, sem Belgir
eru nú gagnrýndir fyrir. 1
landinu voru ágætir alþýðu-
skólar fyrir hálfa millj. nem-
enda, og þar eru góðir mið-
skólar, sem veita „lægri“
tæknimenntun, t. d. hafa þeir
aðstoðarmenn lækna, sem
ekki hafa hlotið liáskóla-
menntun, 10 ára skólagöngu
að baki, fyrst bóklegt nám í
6 ár og síðan 3—4 ára starf á
sjúkrahúsinú undir leiðsögn
lækna. Alþjóðaheilbrigðis-
málastofnuniri tetur, að éftir
slikt nám þurfi aðeins að
bæta við þriggja ára háskóla-
námi til þess að þessir menn
geti orðið fulimenntaðir lækn-
ar. í þessu augnamiði hefur
WHO (alþjóðaheilbrigðis-
málastofmínin) þegar sent 60
þeirra til Evrópu.
„Hefðum við vitað .... “
hvenær vissu þeir?
Enda þótt Belgar yfirgæfu
landið, án þess svo mikið sem
að reyna að afhenda hinum
innfæddu völdin á skipulagð-
an hátt, höíðu þeir undirbúið
brottförina, en á mjög þröngu
sviði. Árið áður en Kongó
fékk sjálfstæði sitt fluttu
Belgar allt fjánnálavaldið til
Briissel. Þeir fluttu gullforð-
ann burt undir þvi yfirskini
að hann ætti að notast til þess
að tryggja ellistyrki og til að-
stoðar við belgíska flótta-
menn.
Fé til að launa kongóska
verkamenn við ýmis opinber
fyrirtæki og fé sem átti að
greiða með fyrir opinber störf
var einnig fært yfir í belgíska
banka. Ski’ifstofan, sem sá
um öll clearing-viðskipti bæði
i innflutningi og útflutriingi,
var í Belgíu. Áður en Kongó
varð sjálfstætt, var því búið
að svipta ríkissjóð þess mestu
af hans eignum.
Árið 1957 nam verðmæti
þessara eigna 10 milljörðum
belgískra franka, eða meira
en 70 milljónum enskra
punda — en í árslok 1959 að-
eins 500 milijónum franka,
eða 3,5 millj. enskra punda.
Aðalbankinn hafði fyrir
stuttu átt Kongó-peninga að
verðmæti 5 milljarða franka,
en 30. júní 1960, þegai’ landið
fékk sjálfstæði, komst nýja
stjórnin að raun um að hún
skuldaði belgíska jöfnunar-
bankanum 2 milljónir franka.
Það er vissulega einkennileg
staða hjá landi sem flytur
árlega út vörur fyrir 139 millj-
arða franka. Á því skal vakin
athygli, að öll þessi viðskipti
áttu sér stað, áður en óeirð-
irnar hófust í júlímánuði.
Ég var ekki viðstaddur þeg-
ar óeh’ðimar áttu sér stað og
ég get á engan hátt gert mik-
ið úr þeim. Ég sá hvergi
brotna rúðu, hvergi rærida
búð og enga brennda bygg-
ingu í Leopoldville. Kongó
stóð svo sannarlega ekki í
björtu báli. Luluaborg, mið-
stöð Kasaihéraðs, var einnig
ósködduð. í hinu fína evr-
ópska hverfi, með breiðgötum
og fyrsta flokks gistihúsum
voru belgísku húsin algjör-
lega jafngóð, nema hús land-
stjórans og embættismanna
hans, en þar var hiri nýja
stjórn setzt að. Sömu sögu er
að segja frá öðrum höfuð-
stöðum. Einu brenndu húsin,
sem ég sá voru í smáþorpum
og hverfum innfæddra, þau
höfðu eyðilagzt í kynkvisla-
erjum.
Uppreisnin i Force Publique
(þjóðarhernum) skelfdi Belg-
ana, sem flúðu yfir Kongó-
fljótið og yfir landamærin til
Rhodesíu. Það er vissulega
einkennilegur her. Ég spurð-
ist fyrir úm það í Kongó,
hversvegna belgísku liðsfor-
ingjarnir úr þeim her hefðu
fyrstir manna runnið af hólmi.
Ég fékk þetta svar: „Hvað
gei'ir ljónatemjarinn, ef ljón-
ið, sem hann hefur vanið við
að mala, verður skyndilega að
Framh. á bls. 7.
fsÉÍawi..hb ■ Émisjakmas sm m mm ^ * b áð mainMi mm i
Fr jáls þjóð — Laúgardaginn 28. janúar 1961