Frjáls þjóð - 11.02.1961, Síða 8

Þá fór ég aö syngja
Framh. af bls. 7.
j heyrðist út úr bílnum, þá
i hlaut hún að vera frá Stefáni.
; Þetta dugði og varð til þess að
Stefán steinhætti að yrk.ja og
friður komst á í bílnum. En
söngrödd mín er sérlega Ijót.
í leiðinni heimsóttum við
j Jón í Möðrudal. Ég sagði við
Stefán áður en við komum
þangað: „Þú verður nú að
syngja eitthvað fyrir hann
Jón, hann er svo músikalsk-
ur. Syngdu fyrir hann kirkju-
, aríuna eftir Sti'adella, hana
þekkja allir.“ Stefán lofaði
því. Svo þegar við komum
til Jóns þá spurði ég hann,
hvort hann langaði ekki til
að heyra Stefán syngja. „O-
jú“, sagði Jón. Ég settist við
hljóðfærið og Stefán hóf
sönginn, en sem við vorum
nýbyrjaðir, þá stóð Jón upp
og gekk út. Við vissum ekki
hvaðan á okkur stóð veðrið,
en lukum þó við þetta og
biðum svo alveg eins og hala-
klipptir hundar. En þegar við
vorum rétt nýbúnir, kom Jón
inn og settist við hljóðfærið
og sagði: „Ég ætla að spila
eitthvað og syngja eftir sjálf-
an mig.“
Já — hann hefur sfálfstæð-
ar skoðanir á hlutunum, hann
Jón.
TJitt er það Páll, sem við
verðum að minnast á og
það er Þjóðkórinn.
— Þjóðkórinn já, hann var
stofnaður í byrjun striðsins,
þegar erlend áhrif flæddu
hér yfir og allir voru syngj-
andi erlenda slagara. Þá tók
ég þetta upp í útvarpinu, sem
víða var búið að taka upp er-
lendis, það hét t. d. „Syng
med“ í Danmörku. Við sung-
um eitthvað á þriðja hundr-
að laga, en þetta var aðallega
gert vegna textanna, til þess
að fá fólk til að syngja gömlu
góðu ættjai'ðarljóðin meira.
Þessu var mjög vel tekið, en
hefur svo fallið niður, og
var nú kannski rétt að íella
það niður a. m. k. um sinn.
En ég held að þetta hafi haft
töluverð áhrif.
Fyrst við erum að minnast
á þetta, þá detta mér í hug'
dægurlögin svokölluðu, sem
ég er alls ekki að amast við,
eða öllu heldur textarnir.
Mér finnst það mjög vel
til fundið að menn yrki
góða dægurlagatexta. Til
dæmis finnst mér Kristján
1 frá Djúpalæk vera góður, að
hinum ólöstuðum, og hann
hefur oft náð þarna góðum
tóni. Og það er ekki einskis
virði, því að sumir þessir er-
lendu textar eru fyrir neðan
allar andskotans hellur, og
furðulegt að nokkur skuli
leggja þá sér í munn. Úr
þvij fólkið vill hlusta á þetta
og læra, þá hlýtur að vera
hægt að hafa það sæmilegt.
Til er fólk, sem heldur að
pað geti ekki haft gaman
af klassískri músík svokall-
aðri, en það er mesti misskiln
ingur, hún er ekkert erfiðari
en hvað annað. Fólk þai’f
bara að hlusta dálítið oft á
hana, þá kemur þetta. Þetta
er skal ég segja þér uppeld-
isspursmál, þeir sem eru ald-
ir upp við svona músík skilja
hana alveg og fylgjast með
henni. Það er ekki nema eðli-
legt að fólk, sem akhei hefur
heyrt hana, eins og til dæm-
is margir, þegar útvarpið
byrjaði hérna og dembdi
þessu yfir þjóðina, misskildi
sumt af þessu fyrst. Það tek-
ur sinn tíma að læra að njóta
tónlistar og okkur hefur al-
veg vantað grundvöllinn, en
nú er hann að skapast með
kennslu, bæði hérna í
Reykjavík og úti á landi.
Það hefur glatt mig að
margir sem eru mjög róttæk-
ir, til dæmis í djassi og þess
háttar, þeir hafa líka hrifizt
af klassískri músík, og þá er
allt í lagi. Það er alls ekki
hægt að fordæma djassinn að
öllu leyti, hann er misjafn og
það er áreiðanlega mai’gt gott
i honum, sem menn hafa líka
notfært sér, þótt svo sé líka
margt af hinu í honum.
Jæja, svo við snúum okkur
aftur að hinu daglega
brauði, hvaða stöi’fum gegn-
irðu í dag?
— Ég kenni organistum við
Tónlistarskólann og svo er ég
dómorganisti og því starfi
vonast ég til að geta haldið
sem allra lengst. Ég á orðið
þar svo marga góða vini,
starfa þar með ágætum kór
og er orðinn samgróinn kirkj-
unni, ai.t xtá barnsaldri aust-
ur á Stokkseyri, þar sem íað-
ir minn var organisti.
Það er mikið starf, er það
ekki?
— Það getur verið það, jú.
Það eru tvær messur alla
sunnudaga að veti’inum og
ein á sumrum og svo bætast
við allar opinberar kirkjuat-
hafnir hér í Reykjavík og svo
náttúrlega allar jarðarfarirn-
ar og sitthvað fleira.
Annars er ég nú alltaf að
bíða eftir að komast austur á
Stokkseyi'i til þess að sjá
mikið brim, en það er bara
galli, að alltaf þegar mest á
í’íður ei’u allir vegir ófærir.
Sækii’ðu yrkisefni í það?
-— Ég sæki allt gott þangað
austur. Ég á alltaf heima
þarna að vissu leyti og það
var alveg eins, þegar ég var
erlendis, það var alveg eins
fast í huga mér þá. Það eru
vissir staðir, sem mér finnst
ég alltaf þurfa að heimsækja,
sem mér finnst vera mínir
staðir. Og þar sem sumarhús-
ið mitt stendur þarna austur-
frá, þar var minn bernsku-
leikvöllur og þar þekki ég
allt út og inn.
A ð lokum Páll, langar mig
til þess að spyrja þig'
um, hvort þú viljir ekki gefa
ungum tónlistarmönnum í
dag eitthvei’t heih’æði, eða
,,mottó“?
Það er mjög ei’fitt að átta
sig á hlutunum í dag, þetta
eru svo miklir umbrotatím-
ar í heimi listanna yfirleitt,
þar ríkir yfirleitt fullkomið
„stjórnleysi'1 'óg ekki séð
fyrir endann á því ennþá. En
ég held að það hljóti að skap-
azt eitthvað stórkostlegt úr
þessu öllu saman, Nú eru
uppi margir meistarar eins
og Stravinský, Hindemith og
Sjostakóvitsj og fleiri, en
þeir eru þó ekki í fremstu
línu lengur, hvað tízku snert-
ir.
Ég hef alltaf undrazt það
dálítið að t. d. íslenzkir mál-
arar skuli margir hverjir
hafa fallið svo gjörsamlega
fyrir manni eins og Picasso
og misst þar með sjálfstæði
sitt, þeir eiga þó ekki allir
sama hlut að máli, t. d. hafði
ég mjög gaman af síðustu
sýningu Svavars.
Og eins er það með músík-
ina. Mönnum hættir til þess,
sumum a. m. k., að vei’a að
stæla það, sem er efst á baugi
annars staðar, en því fylgir
nefnilega hætta, mjög mikil
hætta. Yfirleitt vei’ða menn
að syngja hver með sínu nefi
og ef menn ekki gera það,
verður þetta falskt og til-
gangslaust og hverfur. Það
Framh. af 5. síðu.
til ráðstefnu GE í Ne\v Jersey.
Auglýsingastjóri fyrirtækisins,
Lewis Rinker, sem réð stúlk-
urr \r, og sölustjórinn, John
\V. Murray, mættu fyrir rétti.
Sölustjórmn viðurkenmli að
háfa hi ái.c auglýsingastjórann
um að úivega stúlkurnar. En
fólk var ekki ánægt með þess-
ar skýriugax’ og spurði: Hver
btið .'.o.ustjórann? Báðir voru
þeir reknir, Rinker og Murr-
•a.v. og var þannig látið líta svo
úl, sem þeir hefðu borið alla
áhyrgð á þessu tiltæki. Síðar
mættu þeir svo, öllum til mik-
il'lar undrimar, fyrir rétti til
þess að bera vitni gegn einni
stúlkunni. Það hafði þau áhrif,
að verjandi liennar sagði:
Háttvirti réttur, við borgum
öll okkar hluta í risnu General
Elcctric, því lxún er skatt-
frjáls, og hjálpum þannig
starfsliði GE til þess að
skemmiu sér með þessuin
stúlkum. Eirii aðilinn að þessu
máli, sem sleppur undan allri
ábyrgð, er General Electric.
En er stjórn þess nokkru
betri í raun og veru en þess-
ar stúlkur?
Hvers vegna leiðast stúlkur
út í þetta? Til þess ern marg-
ar ástæður. Einni stúlku seg-
ir Sara Harris frá, sem von-
aðíst eftir skjótum l'rama i líf-
inu í kvikmyndaleik, en \urð
fyrir vonbrigðum og fékk
livergi neitt hlutverk. Hún var
orðin ákaflega ákjósanlegt
fórnarlamb, þegar uinboð,-
maður hennar kynnti hana dag
einn fyrir fulltrúa fyrirtækis,
sem kvaðst hafa vinnu handa
henni. Hunn var að leita að
stúlku til þess að hafa ofan af
fyrir fullorðnum viðskipta-
vini utan af landi og luin átti
ekki i mörg hús að venda. Ilún
var biiin að stunda þessa
Vinnn i tíu ár, þegar Sara fann
h-ana að máli.
Þegar þessar stúlkur eru
komnar inn í starfið haía þær
nóg að bíta og brcnna og geta
margar hverjar lifað „lúxus“-
lífi. Bezta vertíð þeirra er að
sjálfsögðu alls konar ráð-
er betra að vera íhaldssam-
ur og gamaldags í þessu öllu
saman og segja það sem
manni býi’ í brjósti, heldui’
en að vera að hugsa um það
eitt að vera eitthvað skrýt-
inn.
Þess vegna vildi ég ráð-
leggja ungurn mönnum í dag
að stúdera g'amla meistara,
jafnvel fyrir Bachs tíma,
eins og til dæmis Hindemith
og Stravinský og fleiri góð-
ir menn gera, og hengja sig
ekki í þessu flugnabandi,
heldur læra meira og stúdera
rneira. Það er, eins og góður
maður sagði, þrennt sem er
nauðsynlegt í allri list; það
er í fyrsta lagi tækni, í öðru
lagi tækni, og í þriðja lagi
tækni. Með þessu er ekki ein-
ungis átt við fingratækni
heldur ekki síður við andlega
tækni, sköpunartæknina,
þannig, að maðurinn læri að
hafa vald yfir efninu, og geti
sagt það sem hann vill segja.
Þetta þarf að læra og sá sem
kann hlutina getur gert þetta
fyrirhafnarlaust.
m.
stefnur, k-aupstefnur o. þ. h.,
og þá kemur það fyrir að
sama stúlkan getur unnið sér
inn nokkur þúsund dollara á
einni viku. Ekki njóta þó allar
launa sinna óskertra, því
margar eru i þjónustu miðl-
ara, sem lifa á þeim og bú-a
gjarna með smá-hópi II—4
stúlkum i ibúð.
Svo óhugnanleg aðferð,
sem það vændi, er hér hefur
verið lýst, er til ávinnings i
viðskiptalífinu, er þó það
versta cftir. Sara Harris lull-
yrðir nefnilega, að „barna-
væntli“ færist nú ört í vöxt í
Bandarikjunum. Sumir menn
eru þannig gerðir, að þeir vilja
heldur stúlkubörn á aldrinum
10—15 ár'a en fullþroska kon-
ur, og fyrir „þörfum“ slikra
úrhraka er einnig vel séð i
bandarisku viðskiptalífi.
Sara. segir sögu einnar siíkr-
ar stúlku, sern hún nel'nir Dav-
lene Gzerni. Dariene fæddist
i litlunr náii- tbæ í Pennsyl-
vania. Hún var alls ekkert vel-
komin í þennan heim, tólfta
barn fátækra foreldra, og fór
á mis við fiest gæði þessa
heims í uppvextinuxn. Þcgar
hún fór' í skóla var hún í föt-
um af bróður sínuin og henni
var stritt óskaplega l'yrir
Jietta. Hún kvaldist •;!' minni-
máttarkeiind og skorti á um-
hyggiu og ástúð.
Hún var því ákjósanlegt
fórnarlanib fyrir glíepamann-
inn Michaei Manes, sem kom
íil smábæjarin.s i leit að nýj-
um efnivið i „starfslið" sitt,
og stóð dag. eftir dag l'yrir
framan barnaskólann og
liorfði á smástúlkurnar. Hann
var tíka fljótur að koma auga
á Darlene litlu. Kítirlcikurinn
var auðvelduj'. 'Iann kynnti
sér hvef var faðir hemiar,
og kom sér i mjúkinn hjá hon-
rnn og varpaði sliku ryki í
augu bæjarbúa, að ailir voru
sannfærðir um að hann væri
hreinræktaður heiðursmaður.
Svo einn góðan veðurdag færði
hann það í tnl við foreldra
Darlene að Ivann og kona hans
vœru ákaflega óhamingjusöm
yfir Jjví að eiga engin börn,
eins og þau liefði ríú samt
langað til að eignast Ííti'á dóft'-
ur. ()g hann bauð þéiiri að
taka Darlene litlu riiéð sér fil
New York'og koma lienni þar
til mennta og búa að öllu leyti
vel að henni. Foreldrarnir og
Darlene voru að sjálfsögðu
liiriiinlifandi yfir þessu óvænta
liappi.
Darlene varð ekk'i fyrir
neinum vonbrigðuni. íbúðin
var stórkostleg, og hún var
kynnt fyrir þremur „fóstur-
systrum" og innrituð i einka-
skól-a með þeim. Hún fékk héil
mikið af nýjum fötum og leik-
föngum og nóg af öllu.
Að viku liðinni fékk Darleiie
að vita um hlutverk sitt. Micli-
ael sagði lienni það á föður-
legan hátt og hét henni að
hann myndi ávallt ganga henrii
i föður stað. Síðan kom kon-
an, sem Darlene hafði verið
sagt að væri frú Manes, og
sagði litlu stúlkunni hvað liún
yrði að gera, til þess að missa
ekki ást og umliyggju „pabba“.
„Þú átt alltaf að vera barns
leg við menn,“ sagði hún. „Ef
menn biðja þig um að gera
eitthvað fyrir þá, átt þú að
ger-a það, því þá gefa þeir okk-
ur heilmikla peninga og l)á
gelur pabbi keypt allt, sem þig
langar í.“
Darlene var 14 ára, þegar
Sara Harris liitti liana. Húa
var ennþá hjá Michael Manes.
Röddin var ennþá rödtl lítill-ar
stúlku, en hún talaði eins og
lífsreynd kona.
Hún sagðist lifa hátt, enda
eiga nú þegar minkakápu og
oft færa Michael mikla pcn-
ing-a, frá 700 doliurum
og íillt upp í 2000. Darlene
lifir 1 þeirri trú að einn góð-
an veðurdág muni Micliael
kvxen-ast henni. Sama héldu
éinnig aðrar stúlkur um þessa
menn, sem gengu þeim í föður
stað, voru fjárhaldsmenn
þeirra og elskhugar.
Michael Manes er þvi miður
ekkert einsdæmi í viðskipta-
lifi Bandaríkjanna. Vetzlunay-
raenn þar hika ekki við að
notu stúlkubörn til framdrátt-
ar viðskiptum sínum ef við
afbrigðilega viðskiptamenn er
að éiga.
Þcssir miðlarar litlu stúlkn-
anna eru svo sannarlega ó-
hugjianlegar manngerðir. Þeir
tifa furðulegu lífi og slá ryki
í áugu samborgaranna, sem
halda 'þá vera umhyggju.sama
fósturfeður, enda eiga marg-
ir þeirra sæti í foreldraráð-
um skólanna.
Hvað sögðu svo foryslu-
menu í bandarísku viðskipta-
lífi þegar Sara Hurris s])jall-
aði við þá?
í stuttu máli þetta: Það
boi-gar sig að nota símavænd-
isstúlkurnar, og áhugi ininn
á þeim i Jjví skyni er sá eini
sem ég hef á stúlkum. Ég er
fjöhkyidumaður og fylgjandi
einkvæni. En el' einhverjir
viðskipíavina minna hafa uði'-
ar skoðanir, þá verð ég að
gera þéim dvölina eins á-
nægjulega og mér er unnt.
t>ess vegna útvega ég stúlkur,
þegar um viðskipti er að ræða.
Og ég held ekki að neinn geti
ála.vað mér fyrir J>að. Ég get
ekki séð að simavændiskerf-
ið sé neitt verra, en ýmsar
aðrai' aðferðir, seni notaðar
cru í viðskiptalífinu til þess
að yfirbjóðu képpinaulfnn.'1
Þaniiig er „The Americau
way ....“.
(lleimildir: Greir.-.ir el't-
ir George Kringclbach í
Tidcns Kvinder, nr. 52 1900
og nr. 1 1901.)
Stúíkur í stað kvöldverðar-
«8
Frjáls þjóð — Laugardaginn 11. fébrúar 1961