Frjáls þjóð - 16.12.1961, Blaðsíða 9

6.
16. 12. '61
fyrri liluta þessarar skákar,
sem bar í enska skákritinu
fyrirsögnina „ÓdautSleg skák
frá íslandi?“, og látum okk-
ur nægjá að fýlgjast með frá
þessari stöðumynd, sem sýn-
ir taflið eftir 20 leiki.
Svarl: Friðrik Olafsson.
Rnud sk.dK. er saga sogð í
táknum. Hún greinir frá bar-
áttu tveggja vitsmunavera.
Hún er saga með uppistöðu,
nánara tiltekið með byrjun,
miðbiki og endi, þar sem
tími og a.llar aðstœður láta
rœkilega að sér kveða. Þar
gefur að líta jafnt hverful-
leika sem staðfestu velgengn-
innar, andstreymi og auðnu-
u veg og ýmislegar slíkar skipt-
ingar milli hlutaðeigenda.
Annar gerir áœtlanir, liinn
líiskar þeim með klókinda-
bragði. íhygli, slœgð, vœgð-
arleysi, —• eitthvað af þessu
eða allt í senn er að lokum
launað með sigri, svo að ekki
sé minnzt á yfirsjónir mót-
herjans. í skrifaðri skák gef-
ur að lesa greinargóða sögu
tveggja mannshuga, hversu
þeir starfa í eina stund eða
fleiri.
♦ ♦
í framhaldi af þcssutn vís-
dómslega inngangi, sem ég
veit ekki um höfund að, skul-
um við líta sem snþggvast inn
i huga okkar alsnjall.ista skák-
manns, Friðriks Ólafssonar,
er liann álti i höggi við Her-
maiin l'ilnik fyrir sex árum,
þremtu' árum áður en hann
hláut stórmeislarátign. Þeir
tefldu sex skáka einvigi árið
1955, óg vann Friðrik fjórar
skákir, en tvtér iirðu jafntefli.
Tveim árum seinna reyndi
Pilnik að hefna sín, en mis-
tókst. Þá lauk átta skáka cin-
vígi með 4% vinningi Frið-
riki i vil. Um þriðju skákina
í fyrri kcppninni fórust isra-
elska skákmeistaranum R.
Persitz svo orð i ensku skák-
riti á þeim tíma:
„Þes'si áhrifarika og hrcssi-
lega sk-ák er snilldarlega tefld
af sigurvegarans hálfu frá
byrjun til enda. Hún fer liægt
af stað, na'slum uggvænlegá
hægt. Siðan tekur að bóla á
liinum fióknari leikjuin til
stöðuhagrfeðingar. Spennan
smáeykst. Allt í einu slær í
rimniu, og i kjölfar iiennar
ræðst svartur til heiftúðugr-
•ar árásar. Hvitur laTiir samt
ekki bugast og lirindir á-
hlaupinu í bili. F.n svartur er
ekki af baki dofíinn. Ilann
blæs til nýrrar hnitmiðaðrar
sóknar, sem færir lionum sig-
urinn. Rlóðbaðið er ógurlegt
. .. og loks dettur allt i dúna-
togn. Þegar orustugnýrinn
Jiagn-ar, og lesandinn lieliir
náð sér eftir dofann frá lu'igg-
orustunni, er ekki annað sæm-
andi'en þalcka sigurvegaran-
um — og raunar einnig liinum
sigraða —• fvrir einstaklega
fallega skáksýningu, jafnfivnmt
því sem við óskum þess af
heilum tiug, að oklcur gefist
einlivern tima i lif'inu slikur
innblástur; )>ó ekki væri
nema eina stund.“
Rúmsins vegna sleppum við
M 'i íú; |%’ & © . *
4 4
4 % 4
t tl
li BMi *
Hvitt: Hermann Pilnik.
Friðrik ték síðast RfO og
tiefur i hyggju að koma báð-
um riddurum sínum í vigstöðu.
Pilnik teflir eklci jaln marlc-
visst.
21. Dc2 Re8 22. He2 Bd6
23. g3?
Mjög var misráðið af Pilnik
að láta ekki biskup sinn í
kaupum i stað jiess að byrgja
h-ann inni með það i huga að
koma lioniim aftur í gagnið
um gl.
23. ... Rg7 24. Hael Df6
Pilnilc ræður nú yfir opinni
e-línunni, en hún kemur hon-
um samt eklci að neinu lialdi.
Hann liugsar sér því að losa
uni stöðuna (trottningarmegin
með leiknum c-l. Friðrik býr
sig undir árás, og mcð siðasta
leik sínum lýlcur liann tileðstu
ferliyrnds vigis kóngsmegin.
Merkilegt maníivirki, sem er
þó elcki ætlað uð standa Jengi
óliögguðu.
25. Kg2 Rge6 26. Bgl Hd8
Hnitmiðaður leikur. Merk-
ingin, sem liggur síður en svo
i augum uppi, er sú, að tetja
audstæðinginn þess að teika
c4, eða slalca á tökum sínum
á e-línunni að öðrum kosti.
(iildi þessa leiks kemur betur
i tjós síðar.
27. Hdl Hh7 28. e4 g4!
I’ilnik verður of seinn á sér
me'ð e l-leikinn, því að Friðrik
. er albúinn til sóknar á kóngs-
væng og btæs í tiérlúðurinn
með síðasl'á' íeilc síniún og enn
liærra í næstu tveimur. Illa
hefði gefizt fyrir Friðrik að
taka d-peðið með riddaranum
í 28.. leijc, þvi að þá liefði Piln-
ilc tekið riddarann með bisk-
upi, og eftir að drottningin
svarta hremmdi biskupinn
næði hann sterkri þráskák á
drotlninguna með því að tak-a
f-peðif5 með biskupnum á d3.
29. fxg Bxg’! 30. ItxRHxh!!
Persitz sagði i fyrrnefndri
skákgrein, að taflmenuska
Friðriks minnti liér livað lielzl
á Alekhine, þegar lionum fókst
cinna bezt í glæsilegum fórn-
urskákum sínum, — og ætli
það. láti ekki nærri. l’riðrik er
fundvís á öflugustu leikina. og
Pilnik Vándar sig í vörninni
eftir getu. Hann má elclci
þiggja hrókinn, þvi að )>ess
yrði hefnt með máti í öðrum
leik.
31. gxf
Itér lcomu fleiri leiðir lil
greina, en tæpast inilclu væn-
legri, nenia ef vera k>nni að
gagnfórna með því að leika
riddaranum til liö. Kf Pilnilc
tiefði eklci látið Friðrilc lokka
annan hrókinn burt af e-lin-
unni, er líklegt að það liefði
borgað sig fyrir liann i þessari
stöðu að táta tvöfaldan skipta-
mun með þvi að tvidrepa ridd-
ara á e(> ineð hrókum sínum
(sbr. skýringu við 2(i. leikl.
31. ... Rf4f 32. Kf3 I)h4
33. Bf2
Sízt betra er að leika lirólc
til g2. Friðrik ctur nú liinuni
riddaranum fram.
33. . . . Rh7 34. Hgl ?
Hér liefði l’ilnik átt að reyna
að.klóra í bakkann með He5
34. ... ItgSf 35. Ke3 He8f
36. Kd2 Rf3f 37. Kc3 Rxllf
38. RxR DxB 39. Hxgf Kh8
40. Dcl He.3
Sviptir Pilnik siðustu von-
inni með’þvi að loka slcálin-
unni fyrir drottningu lians.
41. Rf4 Iíel
Og Pilnilc lagði niður vopn,
enda fær hann elcki varið bæði
(trottninguna og peðið á d4,
en því lityti svo riddarinn á
ft að fylgju í kaupbæti.
Oft liefur Friðrik Ólafsson
verið vaslcur í fnamgöngu, en
sjaldan mun luinn liafa sýnt
meiri fræknleik en i þessari
skálc, og elcki er ósennilegt að
hún verði prentuð með yfir-
sJcrift Persitz eftir hundrað
ár og þá að spurningarmerki
slepplu. Persitz varð liugsað
til Átekhines, og kannski við
staðfcstum þau liugrenninga-
tengsl nleð J>ví að líta á tafl-'
lok frá lians liálfu. Þar sýnir
Álcxander Alekhine i eitt
skipti fyrir öll, að ekki er
liann að ófyrirsynju talinn
gla'stasti skáksnillingur, sem
uppi Iiefur verið, a. m. k.
framá miðja |>essa öld. Marg-
ur vill sjálfsagl áli’.M að jafn-
oki tians sé elcki enn búinn að
læra mannganginn og muni
langt þangað til. Skákin var
tcfjd á ltastings-móti fyrir
nær 40 árum, og átti Alekhine
J»á i liöggi við Efim Bogolju-
boff. Ráðir voru þeir ]>á orðn-
ir landflótta frá ættjörð sinni,
Rússlandi, og báðir voru um
Jn'itugsaldúl'. Þeir luiðu niðrga
hildi við skákborðið, m. a. er
þess vert við minnast, að Rogol-
juboff reyndi tvisvar að-hrifsa
lieimsmeistaratitilinn af Alelc-
liinc i cinvigi en mistókst
hrapallega. Hið fyrra'fór fram
1929, tveimur árum cflir að
Atekhine náði tigninni af
Oapablanca, og lauk því með
lö’/L' : Oýo, og hið seinna
1931 með lirslitimiim 15- :
l()i/2. Til er spaugiteg saga um
þessa tvo harðvilugn lceppi-
nauta, og' slculum við renna
augum yfir liana, áður en kcm-
ur að skákinni. Söguna má
slcoða sem jólasögu skálcreits-
ins.
♦ ♦
Eitt sinn, er þeir sátu sam-
an a'J veizlu, Alekhine og
Bogoljuboff, að loknu stóru
skákmóti, kom hinn síðar-
nefndi fram með athuga-
semd. sem hafði í sér, fólgna
einhverja sneið til Aiekhines,
en það var löngurn vandi
þeirra beggja að henda
kersknisskeytum milli sin,
því að ^metingur var mikill
með þeim, þótt góðkunningj-
ar vœru. Alekhine lét sem
ekkert tœri og tók að segja
viðstoddum draum, sem hann
hafði nýlega dreymt. Sér
hefði þótt sem hann vœri dá-
inn og staddur úti fyrir dyr-
um Himnarkis. Sankti Pétur
heilsaði honum og spurði,
hver hefði verið starfi hans
á jörðu niðri. „Skákmeistari
og heimsmeistari í þeirri
grein,“ svaraði Alekhine.
„Skákmeistarar? Mér þykir
leitt að segja það, góði mað-
ur, að hingað er ekki hleypt
neinum slíkum.“ Alekhine
sagðist hafa snúið frá hinu
gullna hliði hryggur í bragði,
en þá hefði sér verið litið
upp á skýhnoðra skammt þar
fyrir ofan, og hver hefði þá
setið þar í méstu makindum
annar en Bogoljuboff og spil-
að sem óðast á hörpu sína.
„Nú, þarna er þá Bogolju-
boff,“ kallaði hann af bragði
til Sankti Péturs. „Hvað er
hann að gera þarna uppi? Er
Bogoljuboff kannski ekki
skákmeistari?“ „Blessaður
vertu, ekki þar í veg,“ svar-
áði Sankti Pétur, „hann held-
ur bara, að hann sé það'!“
♦ ♦
Og þá er það skákin. Við
röðuni upp meðfylgjandi
stöðu, scm komin er fram eft-
ir 28 Jeiki:
Sv-art: A. Alckhinc.
r-f fi* I w
í i 4
4- n
4 4 f * sr? 4
4
■fi *
ís . I|

Hvitt: F. Bogotjuboff.
Alekhine lék síðast riddar-a
frá b t til (13. Við sjáum i liendi,
að svarta staðan er ákjósan-
legri. Þar er meira svigrúm
til athafna, og eins og stend-
ur ií svartur peði flcira en
livitur. Fn liinn á þess kost að
vinna þ.ið með þrennu móti
til baka i næsta lcik eða þar
mesta. Sjálfsagt liefur Alek-
liine tágt hér niður fyrir sér.
livort honuni bæri freniur að
leggja allt kapp á að verja
frelsingjann á aá og pota lion-
um áfi-am eða notfæra sér
stöðuþrcngsli hvits sér til á-
bata. Með siðasta leik sínuni
tiafnar liann fyrri leiðinni eii
velur hina ótrauður, enda lief-
ur liann óefað náð að sjá all-
marga leilci fram í tímann.
Bogoljuboff á um þrjár Jeiðir
•að velja. Tvær felast i exb í
næsta lcilc og siðan í hreinni-
ingu peða annaðhvort á a5 eða
c7, og ætla má, að hin siðar-
uefnda hefði gefizt bezl. lin
hvitiir fer Jii'iðju leiðina, scm
litur óneitanlega livað bezt út
í fljótu bragði og Alekhine lief-
ur liklcga von'azt eftir:
29. Hxa b 4! 30. RxR bxD!
31. HxD c2!!
Þungamiðja leikfléttunnar.
Alelchine leyl'ir mótherjanum
að hirða alla sína sterkustu
nienn og liinii siðasta meira
að segja með skáíc, svo að b-
peðið, sem hú er koniið á e-
línu, nái takmarki sinu og
slcrýðist drottningarskniða.
32. H.xHt Kh" 33. Rf2
Einasta leiðin til að forða
mannstapi. Ségja má, að Jiðs-
afli sé lílcur a<5 styrkíeika á
'Ínæði borð, en stöðumunur cr
griðarlegur, og er grátbros-
legt að sjá, livernig Alekhine
reyrir alla menn andstæðings
sins í linút, svo að tvann má
sig vart hræra.
33. ... clDý 34. Rfl Rel!
Hótar nú riddaramáti á f3.
35. Hh2 Dxc
Alekliine liótar nú Bb5 og
niáti. Ekki tjóar að leika 30.
Rd2, því að svarið verður 36.
... Dcl 37. Rft Bb5 38. IIb8
Iif3f og mát í næsta leik. —
Bogoljuboff gerir sér grein
fyrir hættunni og lætur skipta-
muninn ótrauðúr:
36. Hb8 Bb5 37. HxB IlxH
Segja má, að nú liafi Alek-
liine náð tilætluðum árangri
með bráðskarpri leikfléttu
sinni, en það er þó eftir að
gera út um skákina, og tiann
lætur sér eklci fatast tökin.
F.ða liver mvndi að óreyndu
álita næsta leik sigurstrang-
lcgastan, hver annar en milc-
ill meistari?.
38. g4 Rf3f! 39. BxR exB
40. gxf De2!
Ef Bogoljuboff hefði reynt
g5, myndi hafa komið svarið
Rfj4, og eftir riddarakaupin
hefði Alekhine staðið með tvö
samstæð fripeð. Með drottn-
ingarleik sinu.ni er eins og
liann sctji snarvöl á andstæð-
inginn, þvi að þráskák á
drottninguna kemur ekki að
lialdi vegna svarsins Rg4.
41. d5 Kg8
Hvað er Alekliine að nieiiia?
Hvers vegna ekki t. d. að ýta
lieldur h-peðinu? Jú, því hefði
mátt svara með 42. Rh3 Rg4
43. Rg5! Kg8 44. HxD fxH 45.
Rf3! Já, það er margt að var-
ast, og Alekliine gætir sem
gleggst að öllu. Eftir næsta
leik Bogoljuboffs þolcar liann
kóngi sinum aftúr á sáiria reit
og bíður átekta, að hvítur eyði
peðsleikjum símun upp til
agna!
42. h5 Kh7 43. e4 Rxe
44. RxR DxR 45. d6 cxd
Bogoljuboff liugsar sér nú að
reyna að nota sín veiku peð
til að splundra peðastöðu
niótstöðumannsins.
46. f6 gxf 47. Hd2 De2!
. .Spurning, sem krefst svars.
Meistaraleg lcið til að gera
flólcna liluti einfvdda, að finna
tiina auðveldustu vinningsleið.
48. HxD fxH 19. Kf2 exRDý
50. KxD Kg'7 51. Kf2 Kf7
52. Ke3 Ke6 53. Ke4 d5ý
Og Bogoljuboff viðurkenndi
Alekhine scni ofjarl sinn — í
þetta skipti. — Kunnur skák-
bókaliöfundur telur þessa skálc
frenista allra viðureigna, scm
> fram hafi farið við skákborð
fyrr eða síðar. Iíún sýni jöfn-
iini höndum, hversu liernaðar-
áætlmi 'Alekhiftes gcrir horðið
allt að saniféllduni orustuvelli
(og er þá kannski ekkl siður
átt við fyrri hluta sóknarlnn-
ar, sem sleppt er liér) og
livernig fléttað er saman förn-
arleilcjum, er leiða til vinnings,
metra að segja tvöfaldri
drottniiigarförn!
♦ ♦
Stundum hefur það borið
rið, að minnstu munaði, að
ég héldi mig vera orðinn ó-
sigrandi í slcák. Svo rak að
því, að ég var ýfirunninn, og
hið tapaða tafl eyddi skýja-
borgunum í éinni svipan.
Ekkert er skákmanni éins
notadrjúgt og vel úti látinn
löðrungur, þegar svo ber und?
Frh. á 4. siðu.
Frjáls þjóð — Laugíirdaft'inn 16. des. 1961