Frjáls þjóð - 03.02.1962, Side 7

T?oreldrar, sem senda börn
sín í skóla okkar, verða
rannverulega áð borga tvö-
falclan skólaskatt. Þau verða
að sjálfsögðu að greiða sín
lögboðnu gjöld til íslenzka
ríkisins vegna skólahalds
þess, og s\'o komumst við
ekki hjá því að taka nokk-
urt skólagjald hérna, þar
sem við fáum engan styrk.
Skólagjald hjá okkur er
núna 170 krónur á mánuði.
Þannig spörum við raun-
verulega íslenzka ríkinu ær-
með mjög ófullkomnu sniðí,
— eins og var svo til alls
; ’staðar á ; þeirn árum. Skóla-
býggingín, sem nú er notuð,
og er orðin mjög úr , sér
géngin. var tekin í notkun ár-
ið 1909.
r ekki mjög erfitt að
halda þessum skóla
gangandi aðstoðarlaust?
— Jú, vissulega er það.
Þótt við getum haldið
kennslunni gangandi með
þessum skólagjöldum, er ekk-
leikfimikennarar og einn
handavinnukennari. Einn
þessara kennax-a, Guðrún
Jónsdóttir, hefur staríað hjá
okkur í fimmtíu ár, og hana
þekkja víst ílest allir bæjar-
búar.
Ekki eru allir þessir kenn-
arar á launum?
— .Nei, vici kennum við
skólann án endurgjalds, sem
störftim hér hvort eð er, en
við borgum Guðrúnu laun,
svo og einum stundakennara
NORÐRI:
deyia
eklií
ið fé, þar sem það þarf ekki
að bera neinn kostnað af
námi þeirra barna, sem hjá
okkur stunda nám. Að vísu
munum við nú fá ókeypis
sundkennslu fyrir nemendur
okkar, en allt annað, t. d.
leikfimikennslu, þurfum við
að borga.
Við teljum, að foreldrar
eigi að vera frrálsir að því að
senda börn sín í hvaða skóla
sem er, án aukagjalds, enda
sé skólinn viðurkenndur af
ríkinu og undir eftirliti þess
og úppfylli þær kröfur, sem
ríkið gerir tii skólanna.
Þannig er þetta líka í
flestum lýðræðislöndum. Til
dæmis í Hollandi, ættlandi
mínu, þar sem Kalvínstrú er
ríkjandi og i Danmörku, þar
sem Lútherstrú er ríkjandi,
hefur fengizt alger leiðrétt-
ing á þessu misrétti. Þar
borgar ríkið kennurum laun
og styrkir hyggingu skóla og
viðhaid. í sun.’tin löndum, til
dæmis Frakklandi, eru iögin
þannig, að ríkið styrkir
einkaskóla í beinu hlutfalli
við það, hversu mikið eftirlit
þeir leyfa ríkinu að hafa með
kennslunni. Sumir einka-
skólar viija svo til engin af-
skipti hins opinbera af skólu-
haldi, þeir fá mjög lítinn
styrk. Aðrir fallast á algjört
eftirlit hins opinbera og haga
kennslunni í fullu samræmi
við það; þeir fá fulla að-
stoð hins opinbera. Þetta
finnst mér fullkomið réttlæti
og lýðræði.
Hversu langt er síðan
skólahald hófst hérlendis á
vegum kaþólsku kirkjunn-
ar?
— Skóli byrjaði hér á okk-
ar vegum fyrir aldamót, en
"JVTokkrir góðkunningjar
’ mínir, sem til skamms
tima hafa verið kallaðir
„kommúnistar“, en hafa nú
endanlega snúið baki við
þeim flokkum eða bandalög-
um, sem kommúnistar hafa
komið hér upp undir ýmsum
nöfnum, hafa komið að
máli við mig undanfamar
vikur.
Allir hafa þeir verið með
sama marki brenndir: Þeir
hafa verið vonsviknir og
hálfpartinn ráðvilltir; þeir
hafa sumir hverjir haft við
orð, að þeir ætli aldrei fram-
ar að koma nálægt stjórn-
málum, þetta sé allt einn
blekkingavefur.
Þessir menn hafa vissulega
gildar ástæður til þess að
vera vonsviknir. Þeir höfðu
trúað því, að í landinu, sem
þeim Var sagt, að rætzt hefðu
hugsjónir sósíalismans, væri
sannkallað sæluríki á jörðu.
Þeir höfðu talið öll ummæli
pólitískra andstæðinga um
einræði, réttarfarslega glæpi
og mistök í uppbyggingu at-
vinnuvega eingöngu ósannan
áróður, til þess eins að efla
auðvald og árásaröfl.
En svo gerist það allt í
einu, að sjálfur æðsti prest-
urinn i Kreml viðurkennir,
að þetta hafi allt saman átt
sér stað. Og málgagnið, sein
alia tíð hefur svo dyggilega
varið allt, sem þar austur frá
gerðist, og kallað allt lygi,
sem ekki var samhljóða
fréttum frá austrinu, var al-
gjörlega ráðvillt, foringjarn-
ir hér heima ruku til útlanda
í stórhópum til þess að vita
hvað þeir ættu að áegja, en.
ferðirnar virðast ekki • hafa
borið tilætlaðan árangur, því
enn virðist Þjóðviljinn tæp-
lega vita hverju hann á áð
trúa. Og er þá nokkur furða,
þótt hinir óbrevttu liðsmenn
séu ögn ráðvilltir líka og
ekki almennilega vissir um,
hvað gera skuli?
"iVTistök eru mannleg, og
■*•”•*•’ það er iíka mannlégt að
skjátlast. Á því er enginn
vafi, að mikill meirihluti
þessa fólks, sem fylgt hefur
þeim flokkum, sem komm-
únistar hérlendis hafa komið
sér upp (of langt mál að telja
upp nöfnin), hefur gert það
í þeirri trú, að það væri að
stvðja íslenzkan flokk, flokk,
sem einungis berðist fyrír ís-
lenzkum hagsmunum og
fyrst og fremst fyrir hags-
munum þeirra, sem lægst eru
settir í þjóðfélaginu. Það hef-
ur trúað á hugsjónir sósíal-
Framh. á 9. síðu.
Skólahúsið í Landakott.
ert afgahgs iil endurbóta á
skólaliúsinu, sem er orðið
mjög úr sér gengið og þarfn-
ast mikilla endurbóta. Þetta
háir okkur mikið.
Hversu margir kennarar
starfa við skólann hjá ykk-
ur?
— Alls starfa þjá okkur
tíu kennarar, þar af tveir
og leikfimikennurum og
handavinnukennara.
|T vernig er aðsókn hjá
ykkur?
—- Skólinn hefur alltaf
verið yfirfullur þau ár, sem
ég hef starfað hér, og í hon-
um eru árlega nálægt 200
börn.
Framh. á 9. síðu.
Þýtt og endursagt
Agostinho Neto
Þannig er
nútímaauðvald
Þessi mynd er af
Agoslinho Neto, einum af
iriðlogum Angólabúa á
s\-iði menntunar og skáld-
skapar. Hann hóf læknis-
fraeðinám í Poi't.úgal árið
1947. og naut til þess
stvrks fyrrverandi starfs-
manna i hjúkrunarliði í
Angóla.
Um sama leyfi hóf hann
að yfk.ja ljóð. Þau vöktu
mikla at hygli, ekki ein-
ungis vegna þess, hversu
vel hau voru ort, heldur
og vegna efnisins, en þau
fiöiluðu öll um þjáningar
hinna innfæddu Angóla-
búa, PIDE, portúgalska
lögreglan, hneppti hann i
stutta fangelsisvist í Lissa-
I bon árið 1952. og aftur sat
: hann í fangelsi frá því í
febrúar 1955 þar til i júni
1957. Vegna áskorana frá
rithöfundum hvaðana'fa
að úr Evrópu og mótmæla
Sameinuðu þjóðánna var
hann látinn laus, en svipt-
ur öllum rétti til þess að
taka þátt i stjórnmálum
í fimm ár.
Hann sneri heim til
Angóia árið 1959 og var
þá orðinn útlærður lækn-
ir, og varð skjótt þekktur
leiðtogi MPLA (and-
spyrnuhreyfingarinnar i
Angólai. í júni 1960 fang-
elsaði PIDE hann að nýju
á heimili hans, misþyrmdi
honum fyrir augum fjöl-
skyldu hans, og síðan var
hann settur í fangelsi i
Lissabon. Ibúar þorpsins
hans söfnuðust saman til
þess að mótma'la aðförun-
um og kröfðust þess, að
hann væri látinn laus.
Þótt alll færi fram með
friði og spekt skutu
portúgalskir hermenn á
hópinn og myrt u 30
manns, konur og karla og
ærðu 200 aðra.
I september, 1960 var
Neto ftuttur í útlegð til
Cap Verde eyja, án þess
að mál hans væri tekið
til dóms. I október síðast-
liðnum var hann ftuttur
aftur í Aljube fangelsið
í Lissabon, og þaðan fær
hann aðeins að hafa sam-
band við konu sína. Vinir
hans i Angóla óttast mjög
um hann, varla að ástæðu-
lausu.
GÓA
Portúgalar hafa ekki
meiri rétt. á að halda Góa
en Bretar höfðu fyrir 14
árum gagnvart Indlandi.
Á þeim 14 árum, sem liðin
eru síðan Bretar yfirgáfu
Indland hafa Portúgalar
ekki sýnl á sér neitt farai’-
snið.
Góa búar hafa ekki haft
það gott undir stjórn
i Portúgala. Þúsundir hafa
verið fangelsaðar, pindar á
hinn svívirðilegasta hált
og síðan drepnar.
Portúgalar hafa undir
stjórn einræðisherrans
Salazar stjórnað Góa
með ógnarstjórn á sama
hát.t og i Angóla.
Það er því Salazar, sem
hefur á hinn svivirðileg-
asta hátt níðzt á saklaus-
um og hjálparlausum íbú-
úm Góa. Er nærri furða,
að Nehru skyldi ekki fyrr
hafa frelsað Góa og hrak-
ið hina Portúgölsku blóð-
hunda úr landi. Viðbrögð
Bandaríkjastjórnar og
hinnar brezku eru tákn-
ræn, þær fordæma frels-
un Góa, þeir hinir sömu
Bretar og fyrir fimm
árum réðust á Egvpta og
svo Bandaríkjamenn, sem
gerðu innrás á Kúbu.
Jú, Portúgal ei hluti al'
hinum „frjálsa“ vestræna
heimi.
Frakkinn Jacques Ger-
main hefur nú nýveriö
skrifað bók, er nefnist,
„Le Capitalism en quest-
ion“. Bókin er um 250 bls.
og reynir höfundurinn að
skýrgreina okkar tíma auð
vald. Hvernig er það
skipulagt? Efnahagskenn-
ingar?
Er það einokunin eða
frjáls verzlun, sem ræður
ríkjum? Hvernig er með
almenningshlutafélögin?
Germain svarar hér
nijög mikilvægum spurn-
ingum.
Með skýrslum sýnir
Germain fram á að auð-
urinn hjá Efnahagsbanda-
lagsríkjunum ekki síður
en i Bandaríkjunum safn-
ast alltaf meir og meir
á fárra hendur.
1 Bandarikjunum ráða
um 100 stóriðjuhöldar yfir
30% af iðnaðinum. Og
í hergagnaframleiðslunni
ráða um 250 stóriðjuhöld-
ar 80% framleiðslunnar.
Hliðstæðar töiur tekur
Germain frá Frakklandi
275,000 smá atvinnurek-
endur skipta milli sin 9%
af umsetningunni meðan
3000 „stórir" skipta á
milli sín 50%.
Næst stærsta einka-
fyrirtæki heims, Standard
Óil of Nev,- Jersey, hafði 1
árið 1958 7,5 milljarða
dollara veltu, eða sem
sarasvarar % af heildar
veltu Frakklands alls.
Hin frjálsa verzlun á
heimsmarkaðinum litur
þannig út, að 70% af verzl-
un Bandarikjanna er bund,
in, þar af um 60% við Eng
land og Vestur-Þýzkaland.
Hvernig eru svo almenn-
ingshlutafélögin?
Germain sýnir þarna
hve vonlaust er að lækr.a
þaö skipulag auðvald.sins,
sem er sýkt af mörgum
sjúkdómum.
Hluthafar hafa engia
áhrif. öli völd eru í hönd-
uni forstjóra og banka-
stjóra. Hlutafélög eru að
nafninu til lýðræðisform,
en i framkvæmd algjört
einræði.
Nútima auðvaidsskipu-
lag byggist ekki á verzi-
unarfrelsi, heldur á höft-
um og valdi auðmanna
valdi, sem notað er til hins
ýtrasta til að kúga litil-
magnann. Germain segir
í lok bókarinnar: „Þrátt
fyrir allar hinar fallegu
tölur, sem okkur eru sýnd-
ar, safnast auðurinn stöð-
ugt á færri hendur. Hinir,
ailur almenningurinn eru
nú staddir í frumskógi
auðvaldsskipulagsins."
Frjáls þjóð' — Laugardaginn 3. febrúar 1962