Frjáls þjóð - 03.03.1962, Qupperneq 8

Miðflóttaaflið
og púkinn -
Frh. af 7. s.
nægja, að þeim var vísað á
útibússtjórann á Seyðisfirði,
enda þótt með ólikindum
megi telja, að þeim hafi ver-
ið afstaða hans með öllu ó-
kunn, eins og síðar verður að
vikið.
♦ ♦
ftir heimkomuna leggja
þeir félagar tilboð SR
fyrir bæóarstjórn. Svo virð-
ist, sem meirihluti bæjar-
stjórnar hafi þegar ginið við
tilboði SR um söluna. En all-
harðsnúinn minnihluti (4:5)
í bæjarstjórn lagðist á móti
sölunni og alveg sérstaklega
í því formi, sem hún var
framkvæmd í. Er þar enn
mikill hiti í mönnum útaf
þessu máli og ekki ólíklegt
að þær glæður haldist enn
heitar um sinn.
Á meðan „sölumenn" unnu
að því að koma málum sín-
um fram, bæði í nefndum og
meðal „háttvirtra kjósenda“
lögðu þeir og leggja raunar
enn mikla áherzlu á það, að
yrði ekki að tilboðinu geng-
ið, myndu SR koma sér upp
verksmiðju suður á fjörðum
og SBS þá dragast aftur úr.
Yrði hins vegar gengið að
tilboðinu myndi þar komið
upp tunnuverksmiðju og nið-
urlagningaverksmiðju. Var
þannig beitt bæði hótunum
og gylliboðum, til þess að
knýja úrslit fram.
Hér að framan var minnzt
á, að SR hefðu keypt hluta-
bréfin á fimmtánföldu nafn-
verði og að bærinn hefði áð-
ur keypt þau á áttföldu
nafnverði. Nafnverð bréf-
anna mun alls hafa verið um
145 þúsund krónur, endan-
legt söluverð þvi nálægt 2,2
milljónum króna.
Árið 1960 voru eignir
SBS . metnar af tveimur
mönnum, og mátu þeir þær
á 25,5 milljónir króna. Sið-
an hefur gengi krónunnar
verði skert mikið og ættu
þessar eignir því að vera all-
miklu meiri að krónutölu nú
en þá og losa a. m. k. 30
milljónir.
Allmiklar skuldir munu
hafa hvílt á SBS, sem SR
hafa að sjálfsögðu yfirtekið.
Ekki hafa skuldir þessar
samt fengizt sundurliðaðar,
þótt minnihluti bæjarstjórn-
ar hafi krafizt þess, en skuld-
irnar virtust hækka mjög á
þeim tíma, sem leið frá þvi
að tilboðið barst fyrst opin-
berlega og þar til endanlega
hafði verið gengið að því.
Hæst munu „sölumenn“ hafa
komið skuldunum upp í 19
milljónir króna, en hafa, eins
og áður sagði, til þessa ekki
fengizt til þess að gera opin-
berlega grein fyrix þeim.
Þótt reiknað sé með því, að
sú tala (19 millj.) sé rétt,
(en það draga andstæðingar
„sölumanna“ raunar nokkuð
í efa) þá er mismunurinn á
skuldum og söluverði annars
vegar og matsverði fyrir nær
tveimur árum hins vegar
rúmar fjórar milljónir! Eftir
gengisfellingar „viðreisnar-
innar“ er sá munur þó hærri,
eins og áður var bent á.
„Sölumenn“ halda því
fram, að verksmiðjan sé
„ónýtt járnarusl“, og þess
vegna megi teljast vel slopp-
ið. Hafa verður þó hugfast,
að á síðastliðnu ári gekk þar
margt á afturfótunum í
rekstrinum, en samt skilaði
verksmiðjan nær tveggja
milljón króna hreinum hagn-
aði. Dálaglegar rentur af
járnarusli það!
Nú kunna sumir að segja:
Síðastliðið sumar var óvenju
góð síldveiði. Rétt er það. En
kunnugir telja, að rekstur
verksmiðjunnar hafi gengið
á svo miklum tréfótum, að
það vegi upp á móti tals-
verðu síldarmagni.
Hvað um það, — það ligg-
ur Ijóst fyrir, að salan hefur
verið klaufaleg, svo ekki sé
meira sagt. Skuldir og sölu-
verð eru alla vega miklu
lægri en mat, — það er stað-
reynd, sem ekki verður hagg-
að.
♦ ♦
essi sala er um garð geng-
in og hún verður ekki
aftur tekin fyrir Seyðfirð-
inga. En ég sagði hér að fram-
an, að full þörf væri að at-
huga hana vegna annarra,
því að til þess eru vítin að
varast þau. Þau eru orsak-
irnar að baki þessarar sölu,
sem máli skipta.
Við þessa sölu fara saman
hagsmunir peningamanna í
Reykjavík, og ef til vill á
Seyðisfirði líka, annars veg-
ar, og hins vegar sú stefna
að draga allt fjármagn úr
dreifbýlinu til Reykjavíkur,
„miðflóttaaflið", sem haldið
hefur innreið sína í efnahags-
kerfi landsmanna hin síðari
ár. Yfirráð yfir fjármagni,
atvinnutækjum og um leið
lífsafkomu þjóðarinnar, fær-
ast saman á fáar hendur og
um leið gefst forráðamönn-
um þessa valds í höfuðborg-
inni tækifæri til þess að not-
færa sér hið nýja vald til þess
að hafa áhrif á gerðir fólks
úti á landi á ýmsum sviðum,
t. d. stjórnmálasviðinu, eða
hefur nokkur heyrt fyrr orð-
ið atvinnukúgun? í þessu
sambandi má enn minna á
sparifjárrán „viðreisnar“-
stjórnarinnar úr innlánsdeild
um og sparisjóðum lands-
byggðarinnar, þegar fjár-
magnið þaðan var hrifsað
undir stjórn f jármálamanna í
höfuðborginni, með ærið
flekkótta æru að baki.
Stjórn og forráðamenn SR
hafa orðið geysilegt vald í
atvinnumálum heils lands-
hluta, það vald hefur enn
aukizt við kaupin á SBS og
það er full ástæða til þess
að því valdi sé nokkur gaum-
ur gefinn í framtíðinni.
Formaður stjórnar SR er
Sveinn Benediktsson. Svo
„skemmtilega“ vill til, að
hann hefur stóraukið umsvif
sín á Seyðisfirði og virðist
ætla að halda því áfram, á
sama tíma og hann, að því
er virðist, beitir nokkru
valdi, til þess að knýja kaup-
staðinn til þess að selja SR,
sem hann er mestur valda-
maður í, SBS fyrir grunsam-
lega lágt verð.
Eins og að framan sagði,
lítur svo út, að sendimenn
hafi ekki leitað fyrir sér um
lán, nema hjá einum banka,
enda játaði einn sendimanna,
formaður síldarbræðslu-
stjórnar, það á fundi í febrú-
ar, að alls ekki væri full-
reynt, hvort hægt væri að út-
vega fé til stækkunar SBS á
vegum kaupstaðarins. Banka-
stjórarnir þar vísuðu eðlilega
á útibússtjórann á Seyðis-
firði. Og hvað gerir>hann?
Þar kom að allar f/am-
kvæmdir stöðvuðust við
SBS, þar til á tilboðið hafði
verið fallizt! Samt er hann
flokksbróðir meirihluta
sendimanna. — Og illgjarnir
menn segja, að hann sé einn-
ig góðvinur Sveins Ben.
Samspilið var því fullkom-
ið. Telja verður líklegt, að
frá þessum kaupum hafi ver-
ið gengið austur á Seyðis-
firði sl. sumar, eða fyrr. —
Sendiförin var bara pínulít-
ið sjónarspil, sem engin al-
vara var bak við.
Fjármagnið var raunveru-;
lega áður flutt frá Seyðis-Í
firði til höfuðborgarinnar, j
„réttum“ flokki hafði áðurj
verið tryggð yfirráð yfir
stærsta atvinnufyrirtæki
Seyðisfjarðar, hvernig svo
sem kosningar þar færu.
— Og púkinn fitnar ...
♦ ♦
Oeyðfirðingar binda miklar
vonir við hinar nýju
framkvæmdir við SBS. Von-
andi bregðast þær ekki. Von-
andi á silfur hafsins eftir að
endurreisa þennan forna höf-
uðstað Austurlands, þótt nú
hafi verið tryggt, að verði
ágóðinn mikill, fer han'n ekki
allur til Seyðisfjarðar.
Og vonándi er, að forráða-
menn annarra kaupstaða á
Áusturlandi láti sér víti
Seyðfirðinga að varnaði
verða og sporni við „mið-
flóttaaflinu“ í efnahagskerfi
landsmanna.
mb.
Galdraöldin -
Framhald af 6. síðu.
til sagna, og var Þorleifur
Kortsson helzti talsmaður
þeirrar skoðunar, en sr. Jón
lét sér fátt um finnast, en
játar þó, að sér virðist þetta
viturlegt. Til pyntinga kom
þó aldrei, sökum þess að þeir
feðgar játuðu á sig galdur
ótilneyddir. Þar á meðal ját-
uðu báðir, að þeir hefðu vald-
ið veikindum prests, en auk
þess stundað tófugaldur,
glímugaldur, mannrúnir, gert,
mönnum ýmsar skráveifur
með galdri,og yngri Jón hafði
rist tveim stúlkum fretrúnir
með góðum árangri. Um aðra
þeirra var þetta ort:
Unnur lætur endann
anda eftir vanda.
Að þessari játningu fram-
kominni var vandi dómenda
leystur og hinn 9. apríl voru
þeir Jónar dæmdir, til að
þola þann dauða, sem galdra-
manna beið. Dauðadómnum
var svo fullnægt á sumardag-
inn fyrsta 1656, en hann bar
upp á 10. apríl. Varð eldri
Jón vel við dauða sínum, en
sonur hans miður. Hann vildi
lengi vel ekki taka sáttarboð-
um sr. Jóns, en undir aftök-
una bað hann um fund prests.
Var sr. Jón þá orðinn svo
hræddur við galdraglettingar
Jóns yngra, að hann þorði
ekki að láta að orðum hans.
Þegar á bálið kom, virðist
yngri Jón hafa reynt að brjót-
ast úr því, því að í píslarsögu
segir, að eldurinn hafi reynt
að skirpa honum frá sér tvisv-
ar en ekki oftar. Eldsneytið
var kol, hrís, tjara og lýsi, og
var það ekki dulið nánustu
vandamönnum þeirra feðga.
Sr. Jón fagnaði því, er þeir
feðgar voru teknir af, en svo
var ekki um alla. Magnús
sýslumaður virðist t. d. hafa
dregið taum þeirra, og hann
segir svo í annál sínum um
árið 1656: „Brenndir tveir
galdramenn, tveir feðgar
Jónar á Kirkjubóli í Skutuls-
Flutningar -
Frh. al 3. síðu:
og stöðugt eru ný úrræði tekin
til meðferðar, nú siðast
prammalestir, sem ýtt er á-
fram af cinum báti, sem ekki
er liægt að kalla dráttarbát,
heldur fremur „ýtubát“,
» LÍFIÐ Á ÁNUM
IÐ höfum sennilega flest
lesið í landafræðibókum,
að austur í Kina lifi fljótafólk-
ið mestalla ævi sína um borð i
skipum sinum. En við þurfum
ekki að fara austur til Kina.
Skipverjar á þýzku fljótabát-
unum haf-a margir hverjir fjöl-
skyldur sínar með um borð og
fljótafólkið vill ekki hafa mik-
ið saman við fólkið í landi að
sælda. Það mægist gjarna inn-
byrðis, en „landkrabbar" eru
firði sumardag hinn fyrsta;
voru valdir að veikleika séra
Jóns Magnússonar, og hann
samt veikur eftir.“ Gæti nið-
urlág þessa pistils ekki bent
í þá átt, að sýslumaður hafi
grunað sr. Jón um græsku?
Heimildir: Pislarsaga Jóns
Magnússonar, Annálar III,
Alþingisbækur VI. Galdur
og galdramál.
L. B.
Gestagangur —
Frh. af 2. síðu:
Eeiktjöld Gunnars Bjarna-
sonar eru að vanda liin prýði-
legustu, einkum stofan þeirra
Auðar og Ólafs. En hvaða til-
gangi gegnir hænsnanets-
mynstrið á loftlierberginu?
Er það kannski citt af tákn-
unum?
Nú hef ég sagt megoið af
þvi, sem ég hef út á leikritið
og sýninguna að setja, en þag-
að fremur yfir liinu, sem mér
þólti vcl. Að öllu samanlögðu
vcrður þvi ckki á móti mæll,
að leikritið Gestagangur er,
þrátt fyrir allt, þróttmikið
byrjandaverk, en liöfundur-
inn hefur tekið sér mjög örð-
ugt verkefni fyrir hendur.
Leikritið virðist eiga fremur
greiðan aðgang til áhorfenda,
og er það útaf fyrir sig ekki
svo lítið lirós. En að mínu
viti liefur það ekki náð að
kristallast i vitund höfundar-
ins scm skyldi. Eins vildi ég
óska.að Sigurður semdi í fram-
tiðinni ,,plastiskari“ vcrlí1,
þetta leikrit skortir innri form
eða áferð, eins og mörg hefð-
bundin leikrit. Það eru ekki
ytri formbrellur, sem sltera úr
um það, livort leikrit er ,frum-
Iegt“ eða „nýtízkulegt", held-
ur miklu fremur liin innri
bygging, og eins að sjálfsögðu
tilfinningin og hugarfarið scm
bak við allt býr.
Þjóðleikhúsið á þakkir skild-
ar fyrir að Irafa gefið Reykvík-
ingum kost á að kynnast sýn-
ishorni af íslenzkri leikritun
í dag.
O. B.
litnir óhýru auga, séu þcir að
sniglast í kringum fljótameyj-
ar.' Börnin fara að sjálfsögðu
í land, til þess að sækja skóla,
en fyrir þau eru starfræktir
sérskólar. Og það er injög al-
gcngt, að synir taki við stjórn
skipa af feðrum sinum, þegar
þeir hafa aldur til.
Þótt hér hafi aðallega verið
rætt um Þýzltaland fer því
fjarri, að það sé eitt um fljóta-
flulninga. í Vestur-Evrópu má
nefna Frakkland, Belgíu, IIol-
land og fleiri. Skipaskurðir
þessara landa cru margir í
sambandi við þýzka skipa-
skurði. Þá má ekki gleyma
fljótaflutningum í Rússlandi,
en þar fara frain geysimiklir
flutningar á liinum löngu og
viðáttumiklu móðum.
8
Frjáls þjóð
Laugardagiim 3, marz 1962