Frjáls þjóð - 03.08.1967, Blaðsíða 3

)
Stórátak í vegamálum
ÞJÓÐARNAUÐSYN
j;
Nú um komandi helgi
(> munu að öllum líkindum
fleiri íslendingar en nokkru
o sinni fyrr leggja land undir
( ’ fót, fertSast um og skoÖa
0 byggÖir og óbyggÖir lands
<» síns. Verzlunarmannahelgin
er fyrir löngu orðin mesta
<> ferðahelgi ársins hérlendis
* * og hefur umfer'Sin þá daga
o stóraukizt meS hverju ári.
° Vonandi mun helgi þessi
,, líða slysalaust og allir geta
<) komitS heim ánægSir aS lok
inni fertS. Hins vegar er því
(> ekki aS leyna, atS skuggi
einn mikill fylgir fertSalöér-
i > um fólks í bifreitSum um
* ’ landitS, en þatS er skuggi
,, hinna slæmu vega og metS
< ’ auknum f jölda bifreitSa vex
sá skuggi stötSugt. Þeir veg-
< > ir, sem nú liggja um land
*} okkar, eru á engan hátt und-
o ir þatS búnir atS taka vitS
O þeim umfertSarþunga, sem
núverandi bílaeign þjótSar-
< > innar býtSur upp á og afleitS-
11 ingin er sú, atS vertSmæta
(> tjón vertSur gífurlegt, bætSi
(’ á vegum og ökutækjum, svo
þessu skapast. ÞatS er statS-
reynd, sem allir gera sér nú
fulla grein fyrir, atS í vega-
málum höfum vitS dregizt
mjög verulega aftur úr og
autSvitatS á þatS sér sínar á-
stætSur, kannski atS verulegu
leyti afsakanlegar, en þó
vertSur atS telja, atS sinnu-
leýsi rátSamanna um þessi
mál nú hin sítSustu ár sé ó-
afsakanlegt. HvatS sem þvi
lítSur, ættum vitS nú atS geta
veritS fyllilega sammála um
þatS, atS vitS svo búitS má
ekki standa eitt einasta ár í
vitSbót, án þess atS stungitS
sé fast vitS fótum og úrrætSi
fundin til úrbóta. Þótt hér
sé minnzt á hitS slæma á-
stand vegamála í tilefni
skemmtifertSa landsmanna
um verzlunarmannahelgina,
er þatS autSvitatS ekki svo atS
skilja, atS úrbóta sé fyrst og
fremst þörf þeirra vegna,
heldur má segja, atS hér sé
um brýnt hagsmunamál allra
atvinnugreina og allrar þjótS
arinnar atS rætSa. Gott sam-
göngukerfi um landitS er svo
mikilvægt fyrir alla þætti
þjótSlífsins, atS óþarfi er atS
rætSa þatS nánar.
VitS íslendingar höfum
kappkostatS atS fylgjast metS
ötSrum þjótSum á sem flest-
um svitSum til atS geta skap-
atS okkur velfertSarríki á nú-
bifreitSa frá mörgum lönd-
um, sem smítSatSar eru flest
ar fyrir allt atSra og miklu
betri vegi en hér eru. Af inn-
flutningi þessara bifreitSa,
varahluta og rekstrarvara til
þeirra hefur ríkissjótSur ár-
lega fengitS gífurlegar tekj-
ur. ÁritS 1964 námu þessar
tekjur 640 milljónum króna
en áritS 1965 680 milljónum
króna. AutSvitatS væri etSli-
legast, atS þjótS, sem svo
margt á óunnitS í vegamál-
um, léti þessar tekjur óskipt
ar renna til þeirra fram-
kvæmda, en reyndin hefur
hér ortSitS allt önnur. Tvö
framangreind ár námu fram
lög til vega ca. 245 millj.
króna (1964) og ca 261
milljón króna (1965). Sést
af þessu, atS tiltölulega lítill
hluti þeirra tekna, sem af
þessum innflutningi koma,
er notatSur til atS byggja upp
vegakerfi, sem svarar þeim
kröfum, er hinar innfluttu
bifreitSir gefa. Má reyndar
segja atS örlítill hluti þess-
ara tekna fari beinlínis til
uppbyggingar, heldur fyrst
og fremst til árangurslítils
viðhalds úreltra vega. Það
er því eðlilegt, atS bifreitSa-
eigendur telji sig hlunn-
farna, er þeir eru skattlagtS-
ir svo mjög vegna ökutækja
sinna, en sjá endurgjald svo
lítitS. Það er því eðlilegt, að
samtök þeirra berjist fyrir
því, að hér vertSi breytt um
stefnu í þessum málum, en
autSvitatS eru þatS ekki atS-
eins hagsmunir bifreiðaeig-
enda, sem þess krefjast held
ur og þjótSarinnar allrar. Fé-
lag íslenzkra bifreitSaeig-
enda botSatSi til rátSstefnu í
fyrrasumar um umferðarmál
þar sem vegamálin voru efst
á baugi og samþykkti rátS-
stefnan ályktun um þau mál,
þar sem bent er á, atS til þess
að vitSunandi árangri verði
nátS í varanlegum vegafram
kvæmdum sé óhjákvæmi-
legt, atS um árabil verði
mestallar tekjur ríkisins af
bifreiðum og rekstrarvörum
þeirra látnar renna óskiptar
til vegamála í næstu 5 ár,
etSa taka stór erlend lán til
þeirra framkvæmda. Fyrir
rátSstefnuna voru lagtSar
ýmsar upplýsingar um kostn
að vitS lagningu varanlegra
vega. Kom þar tn. a. fram,
að metSalkostnatSur vitS und
irbyggingu 7 Vá m. breiðs
vegar fyrir malbik etSa
steypu er kr. 4—5 milljón-
ir á kílómeter, en malbik 10
cm þykkt á kílómeter kost-
atSi litSlega 2.2 milljónir kr.,
steypa 20 cm þykk 3.7 millj
ónir, en olíumöl 450 þús.
kr. á kílómeter. Myndi olíu-
möl sem yfirborðsslitlag á
veginn milli Reykjavíkur og
Akureyrar kosta innan við
200 milljónir króna.
ÞatS er autSvitað til stór-
fellds tjóns fyrir þjóðarbúið
allt, atS horft vertSi atSgertSar
laust upp á þatS verðmæta-
tjón, er skiptir tugum og
hundruðum milljóna króna,
sem núverandi ástand í vega
málunum elur af sér. Vissu-
lega er hér um erfitt vanda-
mál að rætSa, sem ekki vertS
ur leyst metS einföldum út-
reikninginn etSa fáeinum
pennastrikum, en sú rök-
semd getur ekki veritS hald-
bær, að það sé okkur ur.i
megn að gera þeim öku-
tækjum, sem vitS flytjum
inn í landið, sæmilega vegi.
Hitt er sanni nær, að vftS
höfum ekki lengur efni á atS
eytSa hundruðum milljóna
króna árlega í nær vonlausa
baráttu vitS úrelta og alger-
lega ófullnægjandi vegi.
H.H.
ekki sé minnzt á hina geig- tímavísu. M. a. höfum vitS
vænlegu ’slysahættu, sem af flutt inn gífurlegan " f jölda
FRJÁLS ÞJÓÐ
Útgefandi: HUGINN HF.
Ritst|6rn:
Gunnar Karlsson (ábm.),
Einar Hannesson, Haraldur Henrýsson.
Áskriftargjald kr. 400.00 á ári. Verð I lausasölu kr. 10.00.
Prentsmlðjan Edda prentaðl
smekk manna á bókum og
bókmenntum og efla
frætSslu, en ekki acS skemma
bókasmekk fólks. Þegar
þetta hlutverk er lagt til
grundvallar, er ljóst, atS
bókavertSir mega ekki vera
lakar menntacSir en kennar-
ar, helzt öllu betur og meir
alhlicSa. Sú skoðun hefur þó
vericS ríkjandi, aS bóka-
varzla væri atSeins af-
v greiðslustarf manna, sem
þyrftu ekkert um bækur acS
vita. ÞaS er oft ofvaxiS skiln
ingi manna, aS bókaverSir
þyrftu aS . vera eitthvaS
menntaSir. Þessi skoSun get
ur leitt til þess, aS bókasafn
bæti ekki smekk manna á
bókmenntum heldur skemmi
hann, og er þá hlutverki al-
menningsbókasafna snúiS
viS. Hvernig á sá, sem ekk-
erf veit um bækur aS geta
frætt fólk og bætt bóka-
smekk manna?
Hér verSur aSeins vikiS
lauslega aS almenningsbóka
söfnum, enda eru vísinda-
bókasöfn nú sem betur fer
meir milli tannanna á mönn
um en oftast áSur.
Saga íslenzkra almennings
bókasafna hefst á síSustu
öld, en fyrstu heildarlög um
þau eru frá 1955. Þessi lög
voru endurskoSuS 1964. I
lögunum er gert ráS fyrir,
aS landinu sé skipt í bóka-
safnshverfi og svarar sú
skipting aS mestu leyti til
skiptingar landsins í lög-
sagnarumdæmi. I hverju
hverfi er gert ráS fyrir einu
héraSsbókasafni, sem á acS
hafa umsjón meS öSrum
söfnum í héraSinu, en ráS
er fyrir gert, aS safn sé í
hverjum hreppi. Þetta skipu
lag er, eins og nú er sam-
göngum háttaS, til aS dreifa
bókasöfnum of víSa og gera
þau til minna gagns. Von-
andi verSur þetta tekiS til
endurskoSunar, þegar skipt
ingu landsins í sveitarfélög
verSur breytt.
Þegar lögin voru sett voru
ekki alls staSar starfandi al-
menningsbókasöfn. SíSan
1955 hefur veriS starfandi
sérstakur maSur, sem hefur
þaS hlutverk, aS ,,hafa eftir
lit meS öllum almennings-
bókasöfnum landsins". —
Starfsheiti hans er bókafull-
trúi ríkisins. Því starfi hefur
frá upphafi gegnt GuSmund
ur Gíslason Hagalín rithöf-
undur. Hann hefur veriS
mjög drífandi viS aS koma
á fót almenningsbókasöfn-
um, þar sem þeim hafSi ekki
veriS komiS á áSur og reynt
aS auka starfsémi hinna sem
fyrir voru. I þessum efnum
hefur mikiS áunnizt og er
þaS lofsvert.
Því miSur hefur bókafull
trúi ekki haft trausta fræSi-
lega þekkingu á bókasöfn-
um. LeiSbeiningar hans til
bókavarSa, sérstaklega um
flokkun og skráningu, hafa
veriS mjög ófullkomnar og
jafnvel skaSIegar. Þessar
leiSbeiningar til bókavarSa
eru þeim mun nauSsynlegri
sem margir eru illa aS sér í
bókavarSafræSum og ekki
hefur enn veriS haldiS nám-
skeiS fyrir þá.
HúsnæSi bókasafna hef-
ur víSa veriS ónógt, en ýmis
bæjarfélög, t. d. Akureyri,
eru aS leysa þaS vandamál
myndarlega. Reykjavík hef
ur aftur á móti látiS sér
nægja einkaframtakiS.
Nýlega leit sá, er þetta
ritar, augum yfir héraSs-
bókasafn nokkurt úti á
landi. ÞaS safn er í því hér-
aSi, sem dýrust bók ís-
lenzk hefur úr komiS. I fyrr
nefndu safni gat aS líta hina
nýju alfræSiorSabók En-
cyclopædia Britannica í
kössum, en engin lesstofa
var á staSnum. MikiS vant-
aSi á, aS í safninu væru þær
bækur, sem íslenzk bóka-
söfn hljóta aS sjá sóma sinn
í aS eiga. Ymislegt virtist og
vera hægfara. Ég er síSur en
svo aS amast viS eSa kasta
rvrS á Encyclopædia Britan-
nlca, en í því verki er aS
finna mikiS efni, sem ekki
vekur almennt áhuga hér
lendis. Fyrir okkur eru al-
fræSiorSabækur á NorSur-
landamálum oft heppilegri
og meir viS okkar hæfi og
einnig eru fleiri, sem geta
lesiS NorSurlandamál.
Ég hygg, aS í áSurnefndu
bókasafni hafi ástandiS
hvorki veriS betra né verra
en gengur og gerist í almenn
ingsbókasöfnum. Má þá
ljóst vera, hvar þörfin er
brýnust í íslenzkum almenn
ingsbókasöfnum. Brýn nauS
syn er aS auka og bæta
menntun forráSamanna safn
anna til aS gera þau færari
aS gegna betur fræSsluhlut-
verki sínu, en þau hafa ekki
veriS fær um aS gegna
nema broti af því.
BókaþjóSinni er til lítils
sóma aS vanrækja bókasöfn
sín.
Frjáls þjóS — fimmludaginn 3. ágúst 1967-
3