Frjáls þjóð - 03.08.1967, Blaðsíða 6

Sverrir Hólmarsson:
Negrar í bandarísku þjóðfélagi
í
í
■
í
i
i
t
Hinar óhugnanlegu kyn-
þáttaóeirðir í Bandaríkjun-
um hafa atS vonum vakiS
furtSu og óhug manna. ÞatS
vœri því ekki úr vegi atS
rifja upp nokkur atriSi úr
sögu negravandamálsins síS
ustu áratugi, ef vertSa mætti
til skilnings á atburSum und
anfarinna vikna.
FJÖLDI OG BÚSETA
NEGRA
Samkvæmt manntali frá
1960 voru negrar í Banda-
ríkjunum 18.871.000 eSa
1 0.5 % af þjóSinni. Um það
bil helmingur þeirra býr enn
í sínum upprunalegu heim-
kynnum, sucSurríkjunum, en
á undanfarinni hálfri öld hef
ur átt sér stað mi'kill flutning
ur negra frá suðri til norS-
urs, því að árið 1910
bjuggu um 90% negra í
suðurríkjunum. Þegar negr-
arnir fengu frelsi 1865 var
þacS frelsi í rauninni aðeins
nafnið tómt, því aS hvítir
menn í suðurríkjunum
breyttu lítt út af fyrri venju
og fóru mecS þá frekar sem
vinnudýr en manneskjur.
Fram að 1870 voru 80%
allra negra í Bandaríkjunum
ólæsir.
En fljótlega byrja flutn-
ingar þeirra til norðurríkj-
anna, þar sem þeir áttu að-
eins skárri von til að geta
lifacS mannsæmandi lífi. Um
það bil 100—200.000 hafa
undanfarin 50 ár komiS til
iðnaðarborga norSurríkj-
anna á ári hverju, bláfátækt
og ómenntaS fólk frá bóm-
ullar- og tóbaksekrum suS-
ursins, framandi gestir í
tækniþróuSum nútímaborg-
um.
Á sama tíma, en þó eink-
um síSastliSin tuttugu ár,
breyta þessar stórborgir um
svip. Framan af öldinni
stækkuSu borgirnar jafnt og
þétt. Þá urSu til risaborgirn-
ar, sem ennþá eru ímynd
bandarísks þéttbýlis í aug-
um heimsins, New York,
Chicago. En um miSja öld-
ina stöSvast þessi þróun. Frá
1950—1960 höfSu miS-
borgir fimmtán stærstu borg
arsvæSa Bandaríkjanna
minnkaS aS íbúatölu. Á
sama tíma fjölgaSi þjóSinni
um 28.000.000 og fólks-
fækkun sveitanna hélt á-
fram. Oll aukningin kom á
hinar nýju útborgir, sem
spruttu upp óSfluga kring-
um gömlu borgirnar. Þang-
aS fluttist obbinn af hinni
nýju stétt Bandaríkjanna,
skrifstofuveldinu, sem stjórn
ar risafyrirtækjunum. Eftir
urSu í miSborgunum aSal-
lega nokkrir gamaldags auS-
kýfingar---og fátæklingarn
ir. í hverri einustu borg
mynduSust slömm í göml-
um, úreltum íbúSahverfum.
ÞangaS komu innflytjend-
urnir, negrarnir frá suSur-
ríkjunum, Púertóríkanar, It-
alir, Pólverjar, Grikkir, Ar-
meningar.
TÆKNIÞRÓUN OG
FÁTÆKT
Hin öra tækniþróun hafSi
í för meS sér stækkun fyrir-
tækja, aukna velmegun og
auknar kröfur um menntun
Fyrsti hluti
og þekkingu. ÁriS 1960
voru hvítskyrtuverkamenn
svókallaSir (þ. e. þeir sem
unnu viS skrifstofu- og af-
greiSslustörf) 28.700.000,
en bláskyrtuverkamenn (þ.
e. þeir sem unnu meS hönd
unum, sem kallaS er) voru
aSeins 24.200.000. Aukin
sjálfvirkni, þörf samvinnu-
til áframhaldandi þróunar,
aukin margslungni fram-
leiSsluhátta gerSi þaS aS
verkum aS fyrirtæki stækk-
uSu gífurlega. ÁriS 1962
áttu 500 stærstu fyrirtæki
Bandaríkjanna rúmlega 2/3
eigna allra framleiSslufyrir-
tækja. Hin stærstu þeirra
eru orSin ríki í ríkinu, Bell-
símafélagiS hefur 735.766
manns í vinnu, Ford hefur
317.000. ÁriS 1965 höfSu
þrjú bandarísk iSnfyrirtæki,
General Motors, Standard
Oil og Ford, samanlagt
meiri tekjur en allir banda-
rískir bændur.
Þessi þróun hefur haft í
för meS sér aukna velmegun
þeirra, sem hafa haft aS-
stöSu til aS fylgjast meS
henni. En um þaS bil fjórS-
ungur bandarísku þjóSarinn
ar, þ. e. 40—50 milljónir
manns, hefur algerlega slitn
aS úr tengslum viS þetta
mikla auSveldi og býr viS
fátækt, menntunar og menn
ingarskort og ömurleg húsa-
kynni. Og obbinn af banda-
rískum negrum hefur lent í
þessum hópi.
I fyrrasumar ferSaSist ég
um miSvesturríki Bandaríkj-
anna og kom í stórborgir
þar, Chicago, Milwaukee,
Minneapolis. Ég sá þar öm-
urleg slömm og átakanlega
fátækt. En um sama leyti
var mikill uppgangur í at-
vinnulífinu. Á gangi um göt-
ur þessara borga sáust hvar-
vetna blasa viS auglýsingar
eftir vinnuafli. Og stórar síS
ur dagblaSanna voru þétt-
prentaSar slíkum auglýsing-
um. Þetta tvennt æpti hvaS
á annaS. Ritstjóri stærsta
blaSs Milwaukee sagSi mér
aS hann minntist þess ekki
aS í annan tíma hefSi veriS
auglýst eins mikiS eftir
vinnuafli. Ég spurSi hann,
hvernig stæSi þá á hinu
mikla atvinnuleysi. SvariS
var, aS atvinnuleysingjarnir
eru einfaldlega ekki hæfir til
aS leysa þau störf af hendi,
sem nútímaþjóSfélag býSur
upp á. Þá skortir uppeldi,
þekkingu og menntun. Fá-
tækt í Bandaríkjunum er
sálarástand.
FÁTÆKT OG
FORDÓMAR
Negrar hafa orSiS sérstak
lega illa úti í þessari þróun.
Þeir hafa komiS frá suSur-
ríkjunum, þar sem þeir hafa
veriS óupplýstir sveitamenn,
óskólagengnir þrælar baSm-
ullarekranna. Þeir hafa ekk-
ert annaS kunnaS en tína
baSmull. Þeir kunna ekki
einu sinni aS búa í húsum;
bústaSir þeirra í suSurríkj-
unum mundu í hæsta lagi
teljast brúklegir sem fisk-
hjallar eSa kartöflukofar á
íslandi. Þeir eru ekki færir
um aS gegna nema einföld-
■ ustu störfunum sem jafn-
framt eru auSvitaS verst
launuS. Þeim er fenginn
staSur í þröngum húsahverf
um miSborganna, sem miS-
stéttin hefur flúiS fyrir
löngu og er ekki lengur boS-
legur mannabústaSur.
Og eftir því sem tækni og
sjálfvirkni fleygir fram og
velmegun eykst, fækkar aS
sama skapi hinum einföldu
störfum og samkeppnin um
þau eykst. Negrarnir verSa
þá aS keppa viS hvíta fá-
tæklinga. Og þá koma for-
dómarnir til sögunnar, og
alltaf verSa þaS negrarnir
sem verSa undir í samkeppn
inni. InngróiS atvinnuleysi
grípur um sig í negraslömm-
unum.
— ☆
,^VV.VAV.V.VA\VV.V.V/.\V.V.V.V.V.V,,.V.V.V.V.V.V.V.V.V.,.V.V.V>VAV.V.,.V.,.,.V.V1VV,V.V.V.,.V.V.V,,.*.V.,.V.V.V.V.,.,.V.V.V.V.,‘
SPILIN Á BORÐIÐ
I Nýja alþýSubandalags-
blaSinu, sem nýlega er kom
:S út, er birt yfirlit yfir tekj-
ur og gjöld I-listans í Reykja
vík viS alþingiskosningarn-
ar. Kemur þar fram, aS tekj
ur kosningasjóSs voru orSn-
ar rúmlega 300.000 krónur.
Um 200.000 eru framlög í
kosningasjóS, en um 100.-
000 tekjur af Nýja alþýSu-
bandalagsblaSinu, sölu og
auglýsingum. Útgjöld eru
tæp 350:000. Hæstu liSir
þar eru útgáfukostn-aSur
blaSsins, hátt á annaS hundr
aS þúsunda; skrifstöfukostn
aSur, húsnæSi o. fl. um 50
þúsund; auglýsingar í út-
varpi og blöÖum um 44 þús.
Um 40 þús. vantar því upp
á aS tekjur hrökkvi til fyrir
gjöldum, og verSur þeim
halla jafnaS niSur á stuSn-
ingsmenn listans eftir efnum
og ástæSum, aS því er segir
í blaSinu.
Út frá þessu reiknar blaS-
iS út ,,verS“ hvers atkvæS-'
is, um kr. 1 00,00, og er aug-
Ijóst, aS a. m. k. flestir aSr-
ir framboSslistar hafa kost-
aS margfalt meira til, þótt
reiknaS sé í hlutfalli viS at-
kvæSamagn. Var þó I-list-
anum óhjákvæmilegt aS
leggja í kostnaS, sem aSrir
sluppu aS mestu viS. Er þar
einkum aS nefna blaSaút-
gáfu, sem er langhæsti kostn
aSarliSiír listans.
ISulega var um þaS
spurt í kosningabaráttunni,
hvaSan I-listanum kæmi fé,
og dylgjaS var um þaS í
blöSum, aS þar stæSu bank
ar eSa sparisjóSir aS baki.
Af reikningságripinu er ljóst
aS kosningabaráttan hefur
ekki veriS dýrari en svo, aS
auSveldlega hefur mátt
kosta hana meS frjálsum
framlögum ásamt tekjum af
blaSinu. I-listinn hefur ?iér
gengiS á undan meS góSu
fordæmi aS leggja spilin á
borSiS, og ættu aSrir aS
fara aS dæmi hans.
SJÓNVARPSMÁL í
MORGUNBLAÐI
Sjónvarpsmálin hafa lengi
veriS hálfgert feimnismál
í MorgunblaSi, og hefur
blaSiS venjulega forSazt aS
aS fylgja nokkurri stefnu
varSandi Keflavíkursjón-
varpiS. Því er ánægjulegt,
þegar blaSiS tekur þessi mál
fyrir í leiSara á laugardag-
inn var. Er þar latt mjög til
þess aS fjölga útsendingar-
dögum íslenzka sjónvarps-
ins, en aftur á móti hvatt til
aS vanda efnisval þeim
mun meira. VerSur þaS aS
teljast skynsamleg afstaSa.
En blaSiS vill heldur ekki,
aS KeflavíkursjónvarpiS sé
látiS reka á eftir aS fjölga
sjónvarpsdögum. Um þaS
segir svo:
,, Keflavíkursj ónvarpiS
getur nákvæmlega jafnt lok
aS, þótt ekki sé íslenzkt
sjónvarp hvert einasta
kvöld. ÞaS geta engir veriS
svo sólgnir í sjónvarpsút-
sendingar, aS þeim líSi ekki
jafnvel, þótt þeir hefSu 2—
3 kvöld vikunnar frí frá
sjónvarpi til aS sinna öSru".
AS vísu er þess gætt aS
lýsa ekki yfir neinni stefnu
um þaS, hvort loka eigi
Keflavíkursjónvarpinu, og
aSalatriÖiS í leiSaranum er
auSvitaS aS stríSa gegn
fjölgun sjónvarpsdaga ís-
lenzka sjónvarpsins. En þaS
er þó ánægjulegt aS fá þaS
álit úr þessum herbúSum,
aS öllum hljóti aS líSa jafn-
vel, þótt sjónvarpslausir séu
tvö eSa þrjú kvöld í viku.
LeiSarahöfundur hlýtur aS
hafa kynnt sér sálarástand
Vignis GuS*-i';ndssonar og
Bjarna Benediktssonar aS
þessu leyti, á^ur en hann
reit þessi orS.
— ☆ —
6
Frjáls þjóÖ
fimmtudaginn 3. ágúst 1967.