Frjáls þjóð - 03.08.1967, Blaðsíða 5

SjávarfaUastöb í Brokey
lega eignazt fyrir lítiS á tta-
KmI
Eftir nokkurn tíma var
vopna-hlé samicS. FrKSar-
samningar hafa aldrei veríð
gerSir milli Araba og zion-
ista; alla tíS síðan 1948 hef
itr bví að nafni til verið ó-
friður milli þeirra.
Pegar vopnahléð var gert,
réðu zionistar yfir landsvæð
um, sem Sameinuðu þjóðirn
ar höfSu úthlutaS Aröbum
árið 1947. Zionistar'hafa
ekki aSeins neitaS aS skila
þessum landsvæSum aftur
allt síSan 1 948, heldur fariS
meS þau aS öllu leyti eins og
aSra hluta ríkis síns. Tæp
milljón Araba flýSi heim-
kynni sín, sem forfeSur
þeirra höfSu búiS í um ár-
þúsundir. Um þaS bil %
hlutar þessara Araba lifSu
enn áriS 1 967 í flóttamanna
búSum. Zionistar hafa allan
þennan tíma neitaS þeim
um alla aSstoS eSa raunhæf
ar skaSabætur.
En Israelsríki var stofnaS
1948. Draumur zionistanna
hafSi rætzt. En hefSi Theo-
dor Herzl og aSra frumherja
zionismans dreymt þennan
draum, ef þeir hefSu vitaS,
hvaS hann ætti eftir aS
kosta Araba og þó fyrst og
fremst GySinga?
ÁriS 1948 voru um 650
þúsund íbúar í „þjóSarheim
ilinu" ísrael; í dag eru þeir
um tvær milljónir. Flestir
innílytjendumir komu frá
stríSshrjáSri Evrópu fyrstu
æviár ríkisins. Um 10.000
hafa komiS frá Bandarfkjun
um, en þar eru GySingar nú
um 5.5 milljónir. GizkaS er
á, aS GySingatrúarmenn í
heiminum í dag séu nálægt
14 milljónum, svo aS ein-
ungis 1/7 hluti þeirra býr í
Israel. Æ færri innflytjend-
ur koma til fsraels me'S
hverju ári sem líSur.
ÞaS er því reist á ein-
skærum misskilningi aS
leggja aS líku íbúa Israels-
ríkis og GySinga. Engar lík
ur eru heldur til, aS þaS
breytist neitt verulega
í framtíSinni. GySinga-
trúarmönnum verSur ekki
safnaS saman í eitt ríki og
þeir mynda ekki eina þjóS,
þótt þeir haldi miklum land-
svæSum viS MiSjarSarhaf
fyrir sig eina.
En Israel hefur samt stór-
pólitíska þýSingu, — fyrir
vestræn stórveldi gagnvart
arabískri þjóSernisstefnu.
AtburSir þessa árs sýna þaS
glöggt. En hve mikilvægt er
Israelsrí'ki fyrir stöSu þeirra
6/7 hluta GySinga, sem
búa utan þess? Hve mikl-
um þjáningum hefur stofn-
un Israelsríkis valdiS millj-
ónum Araba og hvaSa áhrif
hefur stofnun þess haft á
heimsfriSinn?
★
I síSasta blaSi var sagt
frá raforkustöS, sem veriS
er aS taka í notkun í Frakk-
landi og notar sjávarföMin
sem aflgjafa. Þótt þaS sé
nýtt fyrirbæri aS nota sjáv-
arföll til raforkuframleiSslu,
er þaS engan veginn ný-
lunda aS hagnýta orku sjáv-
arfallanna. Hefur þaS einn-
ig veriS gert hér á landi. Um
upphaf þessarar aldar var
smíSuS sjávarfallastöS í
Brokey á BreiSafirSi og not-
uS alllengi til þess aS mala
korn.
Hér á landi hefur Stein-
grímur Jónsson fyrrverandi
rafmagnsstjóri mest og bezt
kannaS þessi mál. I BreiS-
firSingi, tímariti BreiSfirS-
ingafélagsins, 1957, er birt-
ur hluti af útvarpserindi eftir
hann um notkun sjávarfalla,
þar sem dregin er inn lýsing
á stöSinni í Brokey eftir Vil-
hjálm Ogmundsson á Narf-
eyri.
Sjávarföll hafa lengi ver-
iS notuS erlendis til aS
knýja kornmyllur, dælur og
aSrar vinnuvélar. Þessi orku
notkun tíSkaSist mikiS í V-
Evrópu á 1 8. og 19. öld, en
lagSist aS mestu af, er tekiS
var aS nota fallvötn til raf-
orkuframleiSslu.
Hér viS land eru talin
fremur slæm skilyrSi til aS
virkja sjávarföll, þar sem
hæSarmunur sjávarfalla er
lítíll. Mestur er hæSarmun-
urinn viS vesturströndina,
um 2 m í smástraumi og
upp í 4 m í stórstrarnni. Eðíi
legt er því, aS fyrsta tilraun-
in til sjávarfallsstöSvar yrSi
gerS viS Vesturland.
ÞaS var Vigfús Jónsson
Hjaltalín, bóndi í Brokey,
sem smíSaSi stöSina þar, og
var hún tekin í notkun um
1902. Var hún gerS meS
lóSréttu undirfallshjóli og
vann um þrjár stundir á út-
falli og tvær á innfalli. Sner
ist hjóIiS þá öfugt. Einnig
var reynt aS hafa hjóliS lá-
rétt, og snerist þaS þá eins
á útfalli og innfalli. StöS
þessi var notuS til kornmöl-
unar í 20—25 ár.
Steingrímur Jónsson tel-
ur hugsanlegt aS reísa raf-
orkustöSvar meS sjávarföll
sem aflgjafa viS BreiSa-
fjörS. Til dæmis mætti
koma upp stórvirkjun meS
allan HvammsfjörS aS uppi
stöSu, sem framleiddi þrisv-
ar sinnum meiri orku en
SogiS fullvirkjaS.
Ekki er sennilegt, aS hér
verSi reist önnur sjávarfalla
stöS á næstunni. ViS höf-
um gnægS fallvatna til aS
ganga á næstu árin. En
skemmtilegt er aS vita til
þess, aS þessi orkunotkun
sem Frakkar eru nú aS búa
nútímatækni skuli einnig
hafa veriS stunduS hér á
landi og nothæf sjávarfalla-
stöS smíSuS af íslenzkum
bónda.
MIKILVÆGI
ISRAELSRlKIS
Sundið, þar sem stöðin í Brokey var.
Svavar Sigmundsson:
ORÐ AF ORÐI
Forréttíndi
dagblaða
ÞaS var ágæt nýbreytni,
sem ríkisútvarpiS tók upp,
þegar þaS hóf lestur á út-
drætti úr forystugreinum
dagblaSanna. ÞaS auSveld-
ar mörgum aS fylgjast meS
deilumálum þeirra og þeim
pólitísku málum, sem næst
standa í þaS og þaS skiptiS,
en margir sjá ekki dagblöS-
in öll aS staSaldri.
En hvers vegna hefur út-
varpiS einskorSaS sig viS
forystugreinar dagblaS-
anna? HvaS hefur ráSiS því
vali? SvariS viS þeirri spurn
ingu er sjálfsagt einfalt. Út-
varpsráSi hefur þótt þaS ein
föld regla og hagkvæm, aS
aSeins skoSanir þeirra mál-
gagna, sem tök hefSu á aS
koma daglega fyrir eyru
hlustenda, ættu þar heima.
ÞaS hefur ekki hugsaS um
þaS, aS málgögn annarra
stefna í þjóðmálum gætu
haft skoSanamyndun í þjóS-
félaginu á sínu valdi. Þar
er átt viS vikublöSin. MeS
flutningi forystugreina dag-
blaSanna einna er veriS aS
gera stefnum í þjóSmálum
mishátt undir höfSi, og á
þann hátt er veriS aS brjóta
gegn anda útvarpslaganna
um „fyllstu óhlutdrægni
gagnvart öllum flokkum og
stefnum í almennum mál-
um“, eins og segir í 5. grein
þeirra.
Þegar flutningur á út-
drætti forystugreina hófst,
var aS því fundiS, aS einn
stjórnmálaflokkurinn, Sjálf-
stæSisflokkurinn, fengi í
raun og veru helmingi lengri
tíma í þessum þætti, þar sem
forystugreinar Mbl. og Vísis
væru báSar lesnar dag
hvern. UtvarpsráS hafnaSi
þessum aSfinnslum, og hef-
ur vafalaust gert þaS í sam-
ræmi viS 5. gr. laganna,
sem hér var vitnaS til. I út-
varpinu ríkir því „fyllsta ó-
hlutdrægni" gagnvart „báS-
um“ stefnum SjálfstæSis-
flokksins.
Þessu ákvæSi gleymdi út-
varpsráS hins vegar í vor
fyrir kosningar, þegar lista
Hannibals Valdimarssonar
var ekki veittur tími í út-
varpi eSa sjónvarpi. Þá voru
rökin þau, aS enginn stjórn-
málaflokkur gæti fengiS tvö
faldan tíma. Á meSan hafSi
SjálfstæSisflokkurinn tvö-
faldan tíma í útvarpi morg-
un hvern.
Eins og fram kom í kosn-
ingum í vor og raunar fyrr,
eru AlþýSubandalagsmenn
ekki sammála um stefnu
bandalagsins. ÞjóSviljinn,
blaS Sósíalistaflokksins,
(sem ekki bauS fram í síS-
ustu kosningum), fékk aS
túlka sjónarmiS hluta Al-
þýSubandalagsmanna { út-
varpinu jafnt um kosningar
sem í annan tíma. ÞaS er
sjálfskipaSur málsvari Al-
þýSubandalagsins, gefinn út
af öSrum flokki. Önnur blöS
er beinlínis studdu þá lista,
er AlþýSubandalagiS bar
fram, komu forystugreinum
sínum ekki fram í útvarpi,
meSan málgögn annarra
lista dembdu áróSri sínum á
öldum ljósvakans.
AnnaS þeirra blaSa, er
studdi I-listann, Frjáls þjóS,
kemur út vikulega og hefur
fastan útkomutíma — eins
og dagblöSin. I kosningun-
um studdi þaS ákveSinn
lista, og þaS hefur haft á-
kveSna stefnu í þjóSmál-
um, síSan þaS hóf göngu
sína.
Þessar hugleiSingar leiða
til þeirrar spurningar, hvort
þaS sé rétt forsenda, sem út-
varpsráS hefur gefiS sér, er
þaS ákvað lestur á forystu-
greinum dagblaða einna.
Hvers eiga þær stefnur og
þær skoSanir aS gjalda,
sem ekki er fjárhagslegt bol
magn til aS túlka í dag-
blaSi? Á þaS aS vera mæli-
kvarSi á gjaldgengi skoS-
ana í útvarpi ríkisins?
— O —
AS lokum: HvaS gerir út
varpsráS, ef blaS formanns
þess hættir aS koma út dag-
lega, eins og flogiS hefur
fyrir?
Frjáls þjóð — fimmtudaginn 3. ágúst 1967.
5