Frjáls þjóð - 11.07.1968, Blaðsíða 3

Ritstjórnargrein
KOSNINGASIGUR NYRRAR
KYNSLOÐAR
Y f irbur <5asigur Kristjáns
Eldjárns í forsetakosningun-
um hefur orðið mörgum um
hugsunar- og umræðuefni,
jafnt í hópi stuðningsmanna
sem mótherja. Er það að
vonum, þar eð sigur Kristj-
áns var stærri og sætti meiri
tíðindum en nokkur önnur
kosningaúrslit á íslandi um
sex áratuga skeið. Skýringa-
tilraunir manna eru margar,
enda fer það að vonum. ÞaS
er og mála sannast, að eng-
in ein skýring er fullgild,
ýmsar samverkandi orsakir
liggja sigrinum til grundvall-
ar.
Um langt skeið hefur birzt
í Morgunbl. hvern sunnudag
svonefnt „Reykjavíkurbréf“
þar sem fjallað er um þjóð-
mál og önnur efni, sem höf-
undi eru ofarlega i huga á
hverjum tíma. Pistlar þessir
eru jafnan lesnir með nokk-
urri athygli, þar eð bréfrit-
ari mun enginn annar en
valdamesti maður landsins,
Bjarni Benediktsson forsæt-
isráðherra. Þama gefst þess
óvenjugóður kostur að
skyggnast nokkuð inn í hug-
skot þessa áhrifamanns, er
öðrum fremur hefur mótaS
íslenzka stjórnmálastefnu
allt frá styrjaldarlokum og
átt hvað drýgstan hlut í aS
treysta það valdakerfi, sem
hún grundvallast á.
Margir biðu þess með
nokkurri eftirvæntingu,
hvaS Bjarni Benediktsson
hefSi aS segja um úrslit for-
setakosninganna, hverja lær
dóma hann hygSist draga af
eftirminnilegum óförum
Gunnars Thoroddsens og
stuSningsmanna hans. En
svo brá við, aS í Reykjavík-
urbréfi á sunnudaginn var
hvergi vikið einu orSi aS for
setakosningunum fremur en
höfundur hefði ekki hug-
mynd um aS þær hefðu far-
iS fram, ellegar teldi úrslit-
in engum tíSindum sæta.
Mun þó mála sannast, aS
fáir hafa brotiS ákafar heil-
ann um þessi stórtíSindi en
forsætisráSherrann, og
reynt að gera sér þess greiri,
hvaS þau kunna aS tákna.
Grafarþögn hans um atburð
inn talar ef til vill skýrara
máli en mörg orð. Bjarni
Benediktsson sér glögglega,
þar sem hann situr í valda-
kerfinu miðju, aS voldug
hönd hefur skrifaS MENE
TEKEL á vegginn.
Mjög einkenndi þaS allt
kosningastarf Gunnars Thor
oddsens og stuSningsmanna
hans, aS beitt var til þraut-
ar pólitísku og félagslegu
valdakerfi íslenzks þjóSfé-
Iags. Því var fulltreyst, aS
vaskleg framganga svo-
nefndra heldrimanna og
höfðingja færSi hinum út-
valda stéttarbróSur auðveld-
an sigur. Fimm ráðherrar
stóSu fremstir í þessari breið
fylkingu, hiS næsta þeim
margir alþingismenn, borg-
arstjórinn í Reykjavík og all
ir tilkippilegir bæjarstjórar
og bæjarfulltrúar víSs vegar
um land. Þá geystust fam
formenn og aSrir leiStogar
landsmálafélaga, svo sem
íþróttahreyfinga, slysavarna
samtaka, Stórstúku, Fíla-
delfíusafnaSar- aS ógleymd
um liSsoddum frímúrara.
Valkyrjur úr kvennasamtök-
um stjórnarflokkanna
beggja bitu í skjaldarrendur
og Iétu ófriðlega. Allt þetta
fríða liS, ásamt öðru af svip
uðum toga, sem ekki gefst
tóm til aS nefna, þótti óneit
anlega sigurstranglegt og
hefSi trúlega veriS þaS fyrir
fáeinum árum. En í kosning-
unum 30. júní fór þaS hins
vegar hinar mestu ófarir.
Nálega tveir þriSju hlutar
þjóSarinnar neituðu afdrátt
arlaust aS hlýSa kalli „leiS-
toganna". Það reis upp gegn
valdakerfinu og kaus forseta
aS eigin geðþótta.
ÞaS mun vera einróma á-
it ara þeirra, sem tóku veru-
legan þátt í kosningastarfi
stuSningsmanna Kristjáns
undrafljött aS vinna í eín-
drægni, kynntist hvaS öSru,
mat fordómalaust starfs-
hæfni og fórnfýsi hvers ann-
ars. Vitaskuld átti þaS ríkan
þátt í ánægjulegu og árang-
ursríku samstarfi, hve giftu-
samlega hefSi tekizt til um
frambjóðanda. Það var vita-
skuld forsenda þess, aS sig-
ur mætti vinnast, en þó eng-
an veginn altæk skýring á
einstæðum áhuga f jöldans,
sem leiddi til yfirburSasig-
urs.
ÞaS sem öSru fremur ein-
kenndi kosningastarf stuSn-
ingsmanna Kristjáns Eld-
járns um land allt, gerSi þaS
fjörugt, þróttmikiS og á-
FRJÁLS ÞJÓÐ
Útgefandi HUGINN HP.
Ritstjóri:
Sverrir Hólmarsson (ábm.)
Pramkvæmdast jóri:
Jóhann J. E. Kúld
Ritnefnd:
Einar Hannesson, Gils Guðmundsson,
li ;Guðjón"Jónsson, Gunnar Karlsson, Haraldur Henrýsson,
bnö. Magnús Torfi Ólafsson, SigurSur Guðgeirsson
, - Vésteinn Ólason, Þórir Danielsson.
Áskriftargjald kr. 400.00 á ári. Verð i lausasölu kr. 10.00
Prentsmiðjan Edda prentaði
Eldjárns, að lærdómsríkari
og skemmtilegri kosningabar
áttu hafi þeir aldrei háð. Þar
lögðust á eitt vitS stórt og
umfangsmikið verkefni kon
ur og karlar úr öllum stjórn-
málaflokkum og öllum stétt-
um þjóðfélagsins (þar var
þó enginn ráðherra). Þetta
fólk, sem þannig kom óbetí-
itS og sjálfkrafa til samstarfs
úr ýmsum áttum, lærtSi
nægjulegt, var einstætSur á-
hugi og djarfleg framganga
ungs fólks í þessari skemmti
legu sennu. Hér komu við
sögu f jölmargir ungir menn,
konur og karlar, sem atS eig
in hvöt lögðu fram mikitS
starf, æskuþrótt sinn, bjart-
sýni og framtítSarvonir.
Kappsemi og dugnatSur hinn
ar nýju kynslótSar hreif metS
sér þá sem eldri voru, gaf
kosningastarfinu fershan
blæ og tryggtSi einstætSan
sigur.
Margir hafa talitS sig sjá
þess merki á undanförnum
árum, að óeðlilega stór hluti
æskufólks væri ýmist áhuga
laus um þjóðmál etSa frábit-
inn afskiptum af þeim á
þeirri forsendu, atS stjóm-
mál væru í eðli sínu sótSaleg
og mannskemmandi. Vafa-
laust hefur þessi hugsunar-
háttur gert meira vart vitS sig
en hollt getur talizt. En bera
ekki höfutSsökina gamlir og
misheppnatSir stjórnmála-
menn og statSnatSir stjórn-
málaflokkar, sem ýmist oma
sér vitS úreltar kreddur eða
hafa lagt á það meginkapp
atS koma upp og viðhalda
meingöllutSu og ranglátu
valdakerf i ?
Margt bendir til þess, þar
á meðal forsetakosningarn-
ar á dögunum, að f jöldi ungs
fólks á íslandi hefur vak-
andi áhuga á þjótSmálum, er
gætt heilbrigtSri þjótSemis-
kennd og elur metS sér hug-
sjónir um betra og réttlátara
þjótSfélag. Þetta unga, þrótt
mikla og heilbrigt hugsandi
fólk er von þjóðarinnar um
aukitS siðgæði og réttlæti í
íslenzku stjórnmálalífi. Þeir
stjómmálaflokkar, serri ekki
skilja kall hins nýja tíma
munu þverra atS áhrifum og
eiga atS gera þatS. Þess
flokks, sem kann að takast
atS láta ferskan blæ og heil-
brigtSan hugsunarhátt nýrrar
kynslótSar móta stefnu sína
og starfsatSfertSir, bíður mik
ið hlutverk. G.G.
I
Var ríkisstjórnin gengisfelld í forsetakosningunum?
Margir hafa velt því fyrir
sér, hvaða ástæður liggi til
þess að fylgismunurinn í ný-
afstöðnum forsetakosning-
um var jafn gífurlegúr og úr-
slitin sýndu.
Vafalaust hefur hið per-
sónulega mat kjósenda á
frambjóðendunum og mjög
ólíkur málflutningur fram-
bjóðendanna og stuðnings-
manna þeirra nægt til að
skapa dr. Kristjáni Eldjárn
verulegan meirihluta at-
kvæða, en fleiri atriði ætla
menn að valdið hafi hinum
gífurlega mun.
Áður en talning atkvæða
hófst að kveldi hins 30.
júní, komu ýmsir stuðnings-
menn beggja frambjóðend-
anna saman á kosningaskrif-
stofunum til að hlýða á at-
kvæðatölur úr Reykjavík og
Reykjaneskjördæmi. Er til-
kynningar um atkvæðatölur
fóru að berast, heyrðust at-
hyglisverðar raddir frá hin-
um almennu og lítt þekktu
kjósendum. Einn rétti upp
hönd sína, bað um hljóð og
sagði: „Vonandi nægir
þetta til að fyrirbyggja í
framtíðinni að ráðandi
stjórnmálamenn ákveði okk
ur fprseta áður en við kjós-
um hann". Annar kvaddi
sér hljóðs og mælti hátt og
snjallt: ,,Það hefur tekizt að
fella gengið á íslenzkri
stjórnmálaforystu en kúrs-
inn á henni hefur verið
skakkur alllengi."
Ýmsir áheyrendur full-
yrtu, að báðar þessar raddir
hefðu komið frá Sjálfstæðis
mönnum. Ekki get ég full-
yrt hvort það er rétt, því að
ég þekkti ekki mennina, en
hinu neita ég ekki, að mér
fannst þessar raddir koma
frá þjóðarsálinni og segja
meira en felst í fjölda orð-
anna.
Er ég hlýddi á orð þess-
ara manna, komu mér í hug
aðvaranir forsætisráðherr-
ans okkar, er hann mælti í
eyru mörg þúsund manna á
fundi og prentuð voru sem
aðvörun til allra fyrir kjör-
dag. Hann sagði: ,,Hvað er
í pokanum. Kjósum ^kki
köttinn í sekknum". Allir
vta, að þessi orðtæki fela í
sér aðvörun um, að svikin
vara geti verið í pokanum.
Ef forsætisráðherra aðvarar
Framhald á bJs. 7.
Bréf til blaðsins
_____________________i
Frjáls þjóð — Fimmtudagur 11. júlí 1968
3