Mánudagsblaðið - 21.03.1949, Page 2

MÁNUDAGSBLABIÐ
Márxadagur 21. marz 1949.
2
MoráwéhgmiMið
Bakari nokkur, sem ég
man ekki hvað heitir, hefur
nú lagt frá sér lyftiduftsí-
látið, en tekið sér penna i
hönd og svarað grein, sem
birtist hér í blaðinu um Jan
Moravek og viðskipti hans
við Félag íslenzkra Hljóðfæra
leikara. Svar þetta birtist í
Alþýðublaðinu 19. marz.
Staðreyndir þær, sem í
grein Mánudagsblaðsins, eru
enn óhraktar, enda verður
það stuðningsmönnum Mora-
veks erfitt verk að afsanna
staðreyndir. Bakarinn bendir
hins vegar á það eitlt saman,
að Moravek hafi sótt um inn
göngu í FÍH, þegar hann kom
til landsins, og þykir honum
það nóg sönnun þess, að Mor
avek hafi ekki sniðgengið fé-
lagið. Veit mannkindin það
ekki, að erlendum borgur-
um er ekki leyfður inngang-
ur í FÍH, nema þeir hafi
fengið íslenzkan borgara-
rétt? Greinarhöfundur segir,
að ekki hafi borizt svar frá
félaginu, þótt forstjóri Tí-
voiis, Árni Hoff-Muller, hafi
einnig farið þess á leit, að
Moravek yrði gerður meðlim-
ur þess.
í kökugerð mun sá siður
tíðkast, að blanda saman
ýmsum efnum, til þess að
próduktið verði sem góm-
sætast neytendum. Bakar-
inn brúkar þetta verksvit
sitt ríkulega í æfintýri sínu
á ritvellinum. Hann vísvit-
andi lýgur því á forstjórann,
að hann haí'i sótt um inn-
göngu fyrir hönd Moraveks
í FlH. Forstjóranum bar
ekki skylda til annars en að
fá að sjá atvinnuleyíi Mora-
veks, sem hann og gerði, en
deilur Moraveks 'og FÍH
voi'U og eru honum alveg ó-
viðkomandi. Þessi ósanninda-
blanda bakarans mun því ætl
uð einungis til þess að villa
lesendum blaðsins sýn, þeim
óafvitandi. Um það, hvort
Moravak sé prúðmannlegnr
í framkomu, deilúm vér cki'i,
enda var ekki sérstaklega get
ið um daglega framkomu
Moraveks eða háttu hans í
almennri umgengni.
Mikill liluti greinarinnar í
Alþbl. er orðrétt endurprent
un héðan úr blaðinu og f jall-
ar aðallega um fagottið og
hr. Moravek. Afsönnun bak-
arans á því atriði felst í því
að fullyrða að sá ’hluti grein-
arinnar sé uppspuiii. Sannan-
ir eru þó til fyrir því, að eig
endur fagottsins vissu ekki,
hvar það var niðurkomið, þeg
ar íslendingur ætlaði sér að
reyna að læra á það, en
gáfu honum leyfi til þess nð
notfæra sér það, ef hann
fyndi það. Þessi piltur fanr.
hljéðfærið, en fékk það ekki
vegna áðurgreindra orsaka í
Mánudagsblaðinu. Annars
skal hér visað til sérstakrar
greinar um fagottið, sem
birtist í blaðinu í dag.
Dylgjur hans um blaðið
og mig persónuiega læt ég
liggja á milli hluta.
★
Bjarni Böðvarsson, fyrr-
verandi formaður FÍH, hef-
ur beðið um birtingu á eft-
irfarandi grein vegna skrifa
blaðsins og greinar Ágústar
H. Péturssonar í Alþýðublað
inu laugardaginn 19 marz.
★
„Áður en hr. Moravek byrj
aði að vinna í Tívolí í fyrra-
sumar, sendi hann kunningja
sinn heim til mín, til að
spyrjast fyrir um það, h\-jrl!
hann gæti gerzt meðlimur i j
FfH.
Tjáði ég honum þegar, að
það gæti ekki komið til mála
þar eð lög FÍH mæltu svo
fyrir, að aðeins íslenzkir rik-
isborgarar gætu orðið félags
menn. Þá var spurt um,
hvort FfH vildi mæla með
atvinnuleyfi fyrir hr. Móra-
vek og svaraði ég því, að
það myndi verða tekið til
meðferðar innan félagsins.
strax og erindi bærist um
það rétta leið. En það hef-
ur verið venja i mörg ár, aðj
atvhnumálaráðuneytið eða!
atvinnuleyfanefnd hefur sent j
stéttarfélagi fyrirspurn um,
hvort þörf væri á, að veita
þeim útlendingum leyfi, sem I
um er að ræða í hvert sinn.|
Þessi fyrirspúrn kom aldrei.
til okkar viðvikjandi hr.;
Móravek, en manninum veitt
leyfi án þess. Þessu var aðj
sjálfsögðu mótmælt af okk-
ar hálfu, en þrátt fyrir það
hefur hr. Móravek verið witt
framlenging á leyfi sínu nú
j nýlega til sex mánaða.
Mér er ekki vel ljóst, hvað j
þessu veldur, þegar þess et
gætt, að aðrar leyfisveiting-
ar fyrir útlendinga, sem hérj
starfa, hafa farið fram á!
venjulegan lrátt.
Áður en siðasta leyfi hr.
Móraveks var witt, kom j
hann 'til mín og fór hinsj
sarna á leit, en ég gat ekki
svarað öðruvisi en ég hafði
gert áður. Þannig er þá mál
þetta vaxið, og getur hver,
sem vill, láð félögum FÍH
það, að þeim misliki, að geng
ið sé fram hjá félagi þeirra
í jafn mikilsverðu máli.
Um afskipti mín af bar-
áttu íslenzkra hljóðfæraleik-
ara á liðnum árum fyrir því
að fá að vinna í sínu föð-
urlandi, vil ég ekki ræða, en
deilur valda. oft misklíð, sem
geta skaðað mann persónu-
lega að einhvnrju leyti í oili.

En það er aukaatriði, ef mál
efnið vinnur sigur að lokum.
Enda ber ég síður en svo
nokkurn kala til þeirra
manna og fyrirtækja, sem
við deildum við í þá daga.
Þá kem ég að sögunni um
fagottið. Eg heyrði einhvem
ávæning af því, að hr. Mór-
avek myndi ætla að leika á
fagott í hinni fyrirhuguðu
symfóníuhljómsveit. Það
væri ágætt, þvi að við eig-
um ekki nema einn fagott-
leikara.
Mér finnst tilgangslaust
að ræða við Ágúst H, Péturs
son um hinar faglegu kröf-
ur, sem FÍH gerir til félaga
sinna, með allri virðingu fyr
ir honum sem bakarameist-
ara. Það má þó taka pað
fram, að menn með venju-
lega ,,kórmenntun“ myndu
ekki komast inn í FÍH.
Bjarni Böðvarsson,
fyrrv. form. FlH.
★
Herra ritstióri!
Mánudagsblaðið hefur síð-
astliðinn mánudag birt grein
um Jan Moravek og atvinnu-j
leyfið hans sem hljóðfæra-l
leikara hér á landi. Mér
kemur ekki við að taka af-
stöðu í deilu hans vlð Félag
íslenzkra hljóðfæraleikara —
ekki sízt þar sem ég er
sjálfur útlendingur, sem nýt-
ur gestrisni Islendinga á
sama sviði. En í þessaki
grein var drepið á eitt atriði,
sem á sérlega við stöðu
mina sem hljómsveitarstjóra,
og get ég því ekki látið
hjá líða að svara því. Þetta
er ,,fagottmálið“.
Fagott er algerlega óum-
flýanlegt hljóðfæri í sym-
fóníuhljómswit, og er þar
ávallt notað eitt par af þess-
um hljóðfærum. Slíkt par er
líka til hér á landi, eiT pví
miður ekki nema e-:nn mað-
ur, sem kann að blása á það, i
og er það Eirlkur’ Magnús-j
son, bókbindari. Á þeim tíu
árum, siðan ég tók við
stjórn Hljórnsveitar Reykjo
vikur 1938, hef ég aftur og
aftur leitazt við að finna
nefndum Eiríki félaga, sem
nennti að læra tilsagnar-
^laust á hitt óþjála „appar-j
atið“; sumir hafa reynt það,
en hver einasti hefur gefizt
upp eftir nokkra mánaða
glímu við þennan Glám.
Einmitt vegna þess, að ég
hefi fylgzt með deilu Félags
áslenzkra hljóðfæraleikara
viö Jan Moravek, hefur mér
dottið í hug, að finna handa
þessum manni viðfangsefni
á svlði, þar sem hann hefurj
engan íslenzkan samkep-p-j
ar.cla, tnundi ekki taka vinnul
Blaðinu hefur borizt
skýrsla um það, hvernig
Marshall-hjálpin hefur verið
brúkuð í hinum ýmsu lönd-
um, sem hennar hafa nofcið.
Skýrsla þessi er all-ýtarleg
og gefur góða hugmynd um
ágæti þessarar hjálpar og af
sannar um leið skrif þau,
sem kommúnistar hafa hald-
ið uppi gegn þessari hjálp
til endurreisnar þeim lönd-
frá neinum Islendingi, og
kæmi þar að auki hinu ís-
lenzka tónlistalífi að gagni:
nefnilega sem fagottleikari.
Þegar ég var í útlöndum í
fyrra sumar, leitaði ég samn
inga við erlendan fagottle;k
ara, til að tryggja hinni
væntanlegu symfóníuhljóm-
sveit okkar starfsmann á
þessu mikilvæga sviði, ef að
því kæmi. En ég hætti við
allt slíkt, síðan Jan Mora-
vek samþykkti, að gera til-
raun með fagottinn, þ\*I að
Jan Moravek er ekki aðeins
kvæntur íslenzkri konu, eins
og raunar var getið í fyrr-
nefndri grein, heldur um leið
mjög hæfur og fjölhæfur
tónlistarmaður, sem hefur
margra ára reynslu að baki
sér í erlendum hljómsveit-
um. Ef hann reynist eins
duglegur fagottleikari hér og
hann reyndist klarinettleik-
ari þar, geta allir verið á-
nægðir, sem standa að stofn
un íslenzkrar symfóníuhljóm
sveitar. Ef hann reynist það
ekki, })á þurfum við að leita
að nýjum fagottista i út-
löndum, þangað til aö það
fæðist annar íslenzkur fag-
ottsnillingur....
Dr. Vietor Urbantsch'.tsch.
um, sem verst urðu úti í
stríðinu. Þiríg Bandarikj-
anna veitti 5 billjónir doll-
ara til þessarar starfsemi í
apríl 1947, og hafa þegar um
2,3 billjónir í vörum, pen-
ingum og matvælum komizfc
á áfangastaðinn. Það, eru
tæki ýmiss konar, vélar, laud
búnaðaráhöld og annað því-
líkt, sem tekur langan tíma
að framleiða.
Flest löndin, sem verst
ui'ðu úti, hafa beðið um mat-
væli og landbúnaðarvélar og
önnur atvinnutæki. I skýrsl-
unni sést, að lönd eins og t.
d. Grikkland hafa fengið lang
mest af matvælum og líkum
lífsnauðsynjum, en hvei*f-
andi litið eða ekkert af þeim
efnum, sem nota má til styrj
aldar. Til Grikklands hafa
farið um 40 milljón doliara
virði af brauðefnum, auk
þess sem þau hafa fengið ann
an mat og matarefni, svo
og áburð og landbún-
aðarafurðir fyrir 20 milljón-
ir. Bifreiðar og önnur farar-
tæki svo til engin, en kom-
múnistar hafa látið það ó-
spart í ljós, að þangað hali
Bandaríkin ekki flutt mikið
annað en vopn til að berja
á skæruliðum.
Það sem sérstaklega vek-
ur athygli, er hversu mjög
iðnaður þeirra landa, sem
hjálparinnar hafa notið, hef-
ur eflzt. I brezka heimsveld-
inu hefur iðnaður aukizt um
25%, í Frakklandi um 35%,
í Italíu um 42%, í Belgíu
um 42% og svo mætti lengi
telja. Þetss skal gætt, aö
þessi aukning hefur átt sér
stað á árunum 1947 og ’48,
þegar Marshall-hjálpin fyrst
komst af stað.
Vill háttvirt atvinnu-
málaráðuneyti gefa fulla
skýringu á ' þvi, livers
vegna' hr. Jan Moravek hef
ur verið veitt atvinnuleyfi
hér að Félagi íslenzkra
hljóðfæral. forspurðu. og
hver sé þörf þess, að þess-
um erlenda hljóðfæralcl:-
ara sé veitt at\*'.nna hár á
landi. Vill ráðuneytið líka
slcýra frá því, hvaða nefnd
'eða einstaklingur veitti
téð leyfi?
Hvort sem hr. Moravek
er góður í sinni grein eða
ekki, hefur hér verið veitzt
að einu af okkar yngstu
stéttarfélögum og um leió
er gefið fordæmi þeim,
sem á eftir koma. Þess er
hérmeð vænzt, að atvinnu-
málaráðuneytið geri fulla
grein fyrir þessu- nláli.
Þau lönd, sem aðallega
taka þátt í hjálpinni þ.e.a.s.
framleiða þær vörur og efnfc
sem iiinum þurfandi löndum
eiu nauösynleg, eiu Banáa-
ríkin, Kanada- og Suður-Ám-
erikulöndin sum. Kommúnist
ar hafa oft halclið því frani,
að mcö þessari hjálp liafi
Bandaríkin ekki annað í
huga en að gera þessi lönd
sér háð, svo að öll auka-
framleiðsla Bandaríkjanna
geti farið i þau. Þetta er elcki
r-étt,- ..Tilgangur hjálparinn-
ar er, eins og menn vita, að
koma iðnaði þeirrá lanáa,
sem þiggja hjálpina á rétt-
an og traustan grundvöll,
s\*o að þau geti v.erið sjálf
bjarga. Skýrsla þessi sýnir
glögglega, hve öll löndia
talca miklum framförum og
hvernig refckning::: j ’■ c cp
Randaiúkianna er stöðugt aö
jafnast meö hvex jvun má_:aó-
inum.
I skýrslurmi er þess ííka
getið, hvað öll iöndin leggja
mesta áherzlu á að fá, og
Framhald á 4. síðu.