Mánudagsblaðið - 10.07.1950, Blaðsíða 3

>ci5
?í ”
1:1 11."
• /ih'j láM
Mániidaguririn 10. júlí 1950.

KlGÐt. <3V KAM
1 MÁNUDAGSBLAÐIÐ
Hugleiðingar
um gullsmvði
Sú hvimleiða manntegund,
sem virðist geyma vizku sína
í nösunum og afgreiða hana
þaðan, eru oft manna örlát-
astir á uppfræðslu öðrum til
handa, og er þá sama hvað
um er að ræða, þeir vita allt,
svo framarlega sem einhver
annar hefur sagt það áður.
Að hugsa og draga ályktanir
af sínum eigin at'hugunum er
þar óþekkt fyrirbrigði. 1
. „Mér finnst vinnan alltaf
hafa verið minn bezti skóli,“
er fyrirsögn stærstu „busin-
ess“-auglýsingar, sem ég hef
séð í dagblaði. (Þjóðv. 11. 6.).
Og eftir að hafa lesið þessa
löngu og leiðinlegu auglýsingu
varð mér á að hugsa, „skelf-
ing hlýtur mannauminginn að
hafa unnið lítið.“
Þessi stóra „EG“-grein Að-
albjörns Péturssonar minnir
mig svo illilega á vissar
„roolam“-greinar í Hearst-
blöðunum amerísku, að furðu
En það er bara ekki rétt að
segja það handsmíðað, sem
unnið er með vélum. Og því
síður að bendla við listir.
Véltækni og fjöldafram-
leiðsla mun aldrei halda inn-
reið sína inn á vinnustofu
listamanns, hvort sem hann
vinnur í gull, silfur eða önnur
efni. Eðlileg sköpunarþrá
mannsins, þessi manniega
þörf á að tjá sig, mun þrátt
fyrir allan vélahávaða, brask
og orðagjálfur manna, sem
hafá lent af „blákaldri tilvilj-
un“ þar sem þeir eiga ekki
heima, lifa meðan mannveran
tórir á jörðinni.
Það er því miður bitur stað
reynd, að á flestum vinnu-
stofum gullsmiða var (og
er?) að mestu unnið það, sem
ódýrast var að framleiða,
en mest upp úr að hafa, því
„kúnninn“ keypti allt.
Nú veit ég, að flestum finnst
ekkert við það að athuga, og
sætir, að slíkt skuli Þirtast í segja: „Þetta er nú einu sinni
góður „bisness", og því ekki
að notfæra sér hann?“
Eg spyr þetta fólk: Ætturn
við í dag þau menningarverð-
mæti, sem t. d. Jónas Hall-
grímsson, Halldór Kiljan Lax
ness og fleiri hafa skapað, ef
þeir hefðu hugsað þann’ig? —•
Oft hafa gullsmiðir sagt við
mig: „J.a, fólkið vill þetta, og
við verðum að smíða og vinna
fyrir það.“ Ekki vantar, að
blítt lætUr þetta í eyrum, og
ekki skal ég væna þá um, að
þeir hafi ekki breytt sam-
kvæmt þessu lögmáli sínu,
enda hefur reynsla undanfar-
inna ára sýnt, að fólkið virð-
ist hafa fengið það, sem það
hefur viljað, þri allt hefur
selzt.
En hver er svo hin raun-
verulega ástæða fyrir þessu
blíða orðatiltæki smiðanna og
vérzlun „kúnnanna“?
Gullsmiðirnir, að fáum und
anteknum, hafa aldrei smiðað
sín eigin „mynstur“ eða hluti,
svo að segja frá því að hver
um sig hóf nám. Ekki vantar
þó, að þeir tali með stolti um
„mynsturw 1' ‘„'SÍN'*. ' íMér er
kunnur uppruni flestra þess-
ara smíðisgripa þeirra, og er
hann í flestrun tilfellum
skammarlegur. Til dæmis
hafa fyrirmyndir verið sóttar
í forngripasafnið, hlutir það-
an beinlínis ,,kópíeraðir“ eða
jafnvel verið fengnir að láni
Þjóðviljanum.
■ Þegar gullsmiðurinn er
spurður, hvernig honum líki
starfið, svarar hann:
- „Vef — bezt hefur mér nú
líkað síðustu árin. Það er
vegna þess, að ég hef ekki
þurft að láta smekklaust, mis
jafnt fólk segja mér fyrir
verkum."
Honum láist að geta þess,
að þetta „smekklausa, rnis-
jafna“ fólk eru einmitt þessi
98 ýo af „kunnunum , sem
hann biður blaðið um kveðju
til. Og að það eru þessir
„kúnnar", sem hafa gert hann
svo ánægðan síðustu árin með
íslenzka stríðsfyrirbæri að
kaupa allt.
Á stríðsárunum dafnaði hér
sú ameríska pest, að meta
allt í peningum. Og er nú svo
komið, að pest sú er að heita
landlæg hér, og er það illt.
Ýmsar stéttir urðu beinlínis
.gróðrarstíur sóttar þessarar,
vörur voru metnar eftir verði,
ekki'gæðum. ■
„Véltæknin og fjöldafram-
leiðslan munu halda inni’eið
sína í þetta fag, sem önnur,
með sínum miklu kostum“,
segir gullsmiðurinn. — Hve
sannari og æskilegri hefði
þessi fullyrðing ekki verið af
vörum skósmiðs. Þar hefðu
þau sýnt stórhug og skýra
hugsun.
Ekki ber að amast við véla-
sérlega algengt síðari árin. —
Þar finnst mér misskilningur-
inn ná hámarki. Hlutur eða
„mynstur" hugsað og unnið
í tré, g-etur í fæstum tilfellum
brðið fugl né fiskur í málmi,
svo ólík eru efnin. En það
virðast þessir menn ekki
skynja.
Svo talar Aðalbjörn um
„stöðuga þróun“ (!!) Væri
það ekki stórkostleg „stöðug
þróun“ 1 bókmenntum vorum,
ef Kiljan hefði alltaf farið til
Hagalíns og fengið hjá hon-
um sögur til að „kópíera“?
Þá er það ekki ótítt, að hlutir
hafi orðið til á svipaðan eða
sama hátt og „folinn" hans
Aðalbjörns. Þykjast þeir, sem
að slíkum hlutrnn standa,
manna bezt lifandi og skap-
andi? Verzlun ,,kúnnanna“
byggist þess vegna einfald-
lega á þvi, að þeir hvorki fá
né sjá aðrar vörur. Svo segja
„höfundarnir“ í mestu ró-
semd: „Ja, fólkið vill þetta.“
Einn er sá maður, nýlega
látinn, sem á engan þátt í
þeim doða, sem hrjáir ís-
lenzka gullsmiði. Maður, sem
vann samkvæmt eðli sínu, og
innilegri göfgi anda síns, ó-
dauðlega hluti í gull og silfur.
Maður, sem sannar komandi
kyiislóðmn með verkum sín-
um, að á dögum hleypidóma
og amerískra véla, var þrátt
fyrir allt til maður, sem vann
samkvæmt sjálfum sér. I ís-
lenzka lista- og menningar-
sögu verður nafnið Baldvin
Björnsson skráð gullnum
stöfum.
Vona ég, að sú kynslóð
WWrtWWkWVVWWWWWWWWWWWWVWWWVVVI
gullsmiða, sem nýlokið hefur
námi og þær, sem koma, feti
í fótspor listamannsins Bald-
vins, og auðgi þannig íslenzka
menning af sönnum listaverk-
um unnum í gull og silfur.
Ungir gullsmiðir, skoðið
muni f orngripasafnsins og
lærið af þeim, en stælið þá
ekki.
Munið, að mennirnir, sem
smíðuðu þá, höfðu ekkert
safn til að skoða, höfðu engin
verksmiðju-unnin verkfæri,
heldur aðeins verkfæri, sem
þeir höfðu að mestu sjálfir
smíðað og unnu af innileik að
munimi sínum í lágu hreysi
við grútartýrur. '
I.
f jöldaframleiðslu á t. d. borð til þess að steypa eftir þeim
búnaði. Væri mjög æskilegt,
að þessi þörfu tæki væru úr
silfri, við hvers manns disk.
Gullsmiðir fara bónarveg til
tréskera, og biðja þá um „id-
eur“ (!!), og hefur það verið
Faðirinn: Eg hef verið að
hugsa um það, sonur minn,
að hætta störfum næsta ár,
og láta þig taka við verzlun-
inni.
Sonurinn : Það liggur ekk-
ert á því, pabbi. Þú heldur á-
fram að vinna nokkuf ár enn,
og þá getum við báðir setzt í
helgan stein.
Hánudagsblaðið
fæst á eftirtöldum stöðum
Bókaverzlunum:
G reiðasöl ustöð u m:
Fjólu
Florida
West End
Tóbaksbúðinni Kolasundi
Gosa
Óðinsgötu 5
Vöggur
Hressingarskálinn
Stjarnan (Laugaveg 86)
Skeifan
ísbúðin, Bankastræti
Bjargi
Verzlunum:
Bókabúð Austurbæjar
Sigfús Eymundsson
ísafoldar
Lárusar Blöndal
Bókabúð Laugarness
Bókastöð Emreiðarinnar
Bókabúð Laugav. 15
Baga Brynjólfssonar
Verzl. Helgafell, Bergstaðastr.
Bækur og ritföng

Skálholt
Axelsbúð, Barmahlið 8
Söluturni Austurbæjar
Sigfús Guðfinnsson, Nönnug. 5
Árni Kristjánsson, Langh.v.
Rangá, Skipasundi
Drífandi, (Samtúni 12)
Leifangag., Laugaveg 45
Drífandi, Kaplaskjólsv.
Nesbúð i ;
Þorsteinsbúð
Verzlunin Ás
Júlíusar Evert, Lækjargötu
Hverfisgötu 71
Árna Pálssonar, Miklubr.
Krónan, Mávahlíð
Fóss vogsbúðin
Kópavogsbúðin
Veitingast. Vesturgötu 53.