Mánudagsblaðið


Mánudagsblaðið - 05.11.1951, Blaðsíða 3

Mánudagsblaðið - 05.11.1951, Blaðsíða 3
Mánudagur 5. nóvember 1951. MÁNUDAGSBLAÐTÐ 3 L\ Jéns tteykríhings Nýft helvíti ei r.. DORI eítirTómas Hallgrímsson Það Vekur athygli, hver ósköp koma út á íslenzku lianda álþýðu nfanna um alls konar málefni, sem talin eru til heilbrigðis- mála, heilsuvemdar og hvað það nú allt heitir. Þessi uppfræðsla fer fram í tímaritum, sem gefin eru út af ýmsum aðilum svo sem Raiiða krossinum eða N áttúr ulækningaf élaginu eðá flugritum sbr. Krábba- meinsvarnaféiagið. Það er orðið svipað ástatt meðal læknanna og guðfræðing- anna, að um læknisfræði- leg málefni myndast sér- trúarflokkar, sem eiga sína presta og postula. Og þó er eins með þessa medieinsku postula eins og liina, að þeim kemur ekki sarnan og keppast við að hrópa, hver sína kenningu, með spá- mannlegri píslarvættis- andagift út á meðal lýðs- ins. Og það er eins í lækn- isfræðinni og trúfræðinni, að báðir eiga sitt helvíti. Sá er einn munurinn, að HELVÍTI LÆKNANNA ER HÉR A JÖRÐ. Ef regl- urn þeirra er ekki fylgt, boða þeir víti krabbameins, gigtar eða æðakölkunar, og er þetta víti MIKLU 0- SKAPLEGRA en það, sem prestarnir boða, því j>að er f jarlægara og orðið litlaust í munni flestra. En jtetta nýja helvíti er prédikað með svipuðum ofsa og prestavítið á öld pietisism- ans og þar á undan. Nú lítur enginn maður í bæna- bækur eða bók eins og „Daglegt Ijós á daglegri för.“ í staðinn eru komnar bækur og tímarit innihald- andi mataruppskriftir og reglur um hvað oft eigi að fara á kamarinn. Rétt eins og menn á fyrri öldum stunduðu guðtækilegt lireinlífi í einrúmi sam- kvæmt forskriftum presta og annarra heittrúar- manna, svo iðka menn nú á dögum að liðka um álfreka sína á aflæstum klósettum samkvæmt töfíum og hægðaforskriftum lækna eða skottufróðra leik- manna. Og nú leggja marg- ir á sig daglegar píslir við matborðið, jiegar Jieir sitja yfir misjafnlega vel fram- reiddú hráæti eða undir- stöðulitlu slafri, rétt eins og trúaðir menn í fyrri daga krossfestu hold sitt eða Iögðu á sig f jötra and- legra Iiafta til að öðlast sáluhjálp. Það er tímanna tákn, að nú skuli vera búið að flytja helvíti til jarðarinnar og læknarnir skuli vera orðn- ir prédikandi og froðuíell- andi hreinlífispostular í sínum skilningi og almúg- inn haga sér gagnvart Jieim svipað og Jieim „ser- mónum um helvíti“, sem lesa mátti í fyrri daga og alþýðan dró sína lærdóma af og óttaðist. Ágústínus kirkjufaðir og Islenzkur gamaiileikiir vekor mikla aíhygli sagt Það eru engar ýkjur, þó sé, að læknar séu komnir vel á veg með að KEABBAMEINSÆRA ALMENNING. Jafnvel I Lesbók Morgunblaðsins, scm ætluð er til hréssingar á sunnudögum, tekur Er- lingur Þorsteinsson, kirtla skurðarmaður, á jiann hátt til máls um krabbamein, að hver, sem eldíi henti blaðinu frá sér, lilaut að setjast með ólyst og jafn- vel andstyggð að sunnu- dagsmatnum. Þetta, og annað eins, hefur borið Jiann ávöxt, að nú finnur vart nokkur á sér bris eða bólgu svo, að liann áttist ekki krabbamein og hlaupi til læknis, og má nærri geta, að af því hafa lækn- ar góðan hag. Með þessu vil ég þó alls ekki hakla því frain, að þessi æðakölkunarofsi eða krabbameinsútmálanir séu viðhafðar í auðgunartil- gangi. Læknar telja sig al- veg vafalaust, eins og prestarnir í fyrri daga, vera að prédika Jiann eina, rétta boðskap og að þá muni betur hrífa, ef kröft- uglega er tekið til orða, rétt eins og Jiegar meistari Jón lét sitt gall flæða til að vékja söfnuðinn. Eg lief sjaldan vitað meiri „ironi“ hjá forlögun- um, heldur en þegar andinn innblés Niels Dungal að skrifa ádeilurit á kirkjuna og þá sér í lagi fyrir aðfar- ir liennar á fyrri öldum, þegar á Jiað er litið, að bæði hann og fleiri læknar ástunda nú svipaðan hræðsluboðskap gagnvart alþýðu manna eins og preslar í fyrri daga, aðeins með Jieim mun, að lækn arnir hafa búið til sitt eigið helvíti, sem varpar skugga á hitt. Og h'kt og iðrandi syndarar gáfu jarðir og lausafé liér áður fyrr hendur prestanna til að bjarga sál sinni, svo gefa . Leikhússgestir liafa beðið með eftirvæntingu eftir að siá leikrit Tómasar Hallgríms- sonar. Tómas er Reykvíking- um vel kunnur, snyrtimenni, víðlesinn, ræðinn og skemmti- legur. Þegar í vor tók að kvisast, að leikrit væri í vænd um eftir hann og jafnframt, að Þjóðleikhúsið hefði ákveð- ið að sýna það í haust. Nú er leikritið komið á svið og heitir Dóri. Þeir, sem sjá sýhingu þess, verða ekki vera í fullu samrærni við hina bráðsnjöllu fyrstu þætti. Þá mætti og segja, að helzt til mikið er gert úr aðalhlutverk- inu (Johnsen, skáld), þann- ig að leikurinn byggist of mikiö á frammÍ3töðu eins leikarans. Mikil heppni er það, að leikstjórnin er í höndum eins snjaliasta leikstjórans okkar Indriða Waage. Heild-' arsvipur sýningarinnar ber þess ótvírætt merki, að Coty (Baldvin Halldórsson), Halla (Herdís Þorvaldsdófctir), Dóri (Steindór Hjörleifsson), ungfrú Peimyfeather (Gerður Hjörleifsdóttir). fyrir vonbrigðum, hvað leik- ritið sjálft snertir. Hugmynd- in er bráðfyndin, samtöhn oft hnitmiðuð, hófsemi gætir í öllu gríninu. Að vísu má, eins og alltaf, finna nokkra smíðagalla, og þá helzt í loka- ö þættinum. Hann virðist ekki nú hinir krabbameins- eða harðlífisærðu borgarar stórf é í liendur lækna til að kaupa tól og tæki sinnar læknislistar. Áður fyrr gáfu menn altarisbríkur og Maríumyndir. Nú gefa smekkmaður og leikhúsmað- ur hefur haft imisjón með öllu, smáu sem- stóru, á svið- inu. Leikhúsgestir eru fljótir að finna hvers konar „andi“ er í leiknum. Þeir sjá þegar, hvort unnið er af alúð eða ekki. Hver leikari, hversu sjálfstæður sem hann er, ber alltaf einhver merki leikstjór- ans. En leikstjórinn skapar ekki leikara, þótt hann vinni eftir beztu getu úr hæfileik- um eða þeirra. Aðalpersónu leiksins Jakob Jolinsen, skáld, leikur Har- menn stállungu eða yfir- aldur Björnsson. Að öllu at- dimensioneraðar stólpípur. huguðu er meðferð hans á Ojæja, svona er veröldin! hlutverkinu góð yfirleitt, þótt Hún fer stóran hring úr hvergi sé hún frábær. Kækir einni vitleysunni í aðra, og og hreyfingar Haralds eru oft stundum tekur það aldir að snúast heilan hring eins og þegar hún snýst frá Ágústínusi kirkjuföður og alla leið yfir til Dungals! En þó verð ég að segja, að Jió Dungal svipi dálítið til Ágústínusar, eins og Ágústínus segist í CON- FESSIONES hafa verið á sínum yngri áriun, þá lief ég sára iitla von um, að Dungal lagist nokkuð hér eftir, J)ó hann eldist. ist þessi skilningur of almenn- ur hjá leikurum vorum. Þorbjörgu, konu skáldsins, leikur frú Regina Þórðardótt- ir. Leikur hennar er óvenju stirður, því þó hún sýnilega vilji vel, þá tekst henni ekki að fylla kröfur hlutverksins. Því er ekki að neita, að Haukur Óskarsson, Ágúst, fer batnandi sem leikari, en hann hefur ekki reynt hið minnsta til þess að temja rödd sína og leiða hana inn á betri brautir. Betra er hon- um að slá ekki slöku við í þessum efnum. Herdís Þorvaldsdóttir og Gerður Hjöríeifsdóttir ættu að skipta um hlutverk. Herdís leikur að vísu vel hlutverk sitt en sama máli gegnir ekki um Gerði, þar sem leikur hennar, látbragð og öll fram- koma stingur mjög í stúf við það, sem höfundur ætlast til. Oss þykir líklegt, að Gerður sé ekki það, sem yenjulega er kallað „typisk amerísk stúlka“ að útliti hennar ó- löstuðu. Þorgríömr Einarsson sýn- ir nú í fyrsta sinn eftirtekt- árverðan leik í smáu hlut- verki. Gestur Pálsson, Moris, léikur prýðilega hlutverk bóndans, og sérstaklega má benda á leik hans í 4. þætti, þegar hann hugsar sér .gott til glóðarinnar hjá verk- smiðjustúlkunum. Baldvin Haildórsson, Coty, yngri, er bráðskemmtilegur og sannar enn einu sinni hæfni sína í hlutverki heimsborgarans. Hreyfingar hans bera í senn vott um vissu og djúpan skiln ing á verkinu. Steindór Hjör- leifsson, Dóri,. skilar mjög laglega hlutverki sínu. Von- andi kemst Steindór bráðlega til frekara náms í list sinni, og má vænta mikils af hon- um í framtíðinni. Yfir sýningunni s.l. mið- vikudag rikti léttur og skemmtilegur blær. Leikar- arnir unnu af samvizkusemi, þótt á bjátaði hjá sumum. Gervin eru flest ágæt. Ég hygg, að Haraldur Adolfsson eigi mestan þátt í því, hversu vel hefur tekizt með gervi hæfiieikaskorti i binna einstöku leikara. Har- aldur vinnur þetta starf með alúð og kunnáttu, en sjaldan eru verk hans þökkuð. Sér- staklega ber hér að minnast á gervi Höskuidar Skagíjörð, sem er eitt af þeim allrabeztu, sem sézt hafa á sviði. Hlut- verk Höskuldar er fremur lítið, en leikur hans og fram- koma vekur óskipta athygli. Þá er og að minnast á gervi Indriða W aage, sem er sér- staklega vel gert. , Leiktjöldin eru björt og í fullu samræmi við leikritið. Við viljum hvetja alla J)á, sem leiklist unna, til að gera sér ferð og sjá Dóra. Það má sannarleg óska Tómasi Hallgrímssyni til hamingju með fyrsta leikritið hans. A. B. J smeilnar, en hann gerir ekki nógu skarpan mun á hárfínni kírnni og klúrum loddara- skap. Hann er alltaf öðru- hvorum megin við þessi landarnæri, en því rniður of oft röngum megin — nefni- lega í loddaraskapnum. Við getum ekki fallið á kné og hrópað ,,Allah“, þótt einn leikari, sem fær lilægilegar setningar í hlutverki, komi þeim skammlaust út úr sér. En til allrar óhamingju virð-

x

Mánudagsblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Mánudagsblaðið
https://timarit.is/publication/313

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.