Morgunblaðið - 11.07.2005, Blaðsíða 8

8 MÁNUDAGUR 11. JÚLÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Allt útlit er fyrir aðákveðin tímamótverði í atvinnu-
sögu Akureyrar með
haustinu, en ef allt fer sem
horfir þá leggst sútun
skinna af á landinu þegar
Skinnaiðnaður leggur nið-
ur starfsemi sína á þessu
sviði. Um síðustu mánaða-
mót var hátt í þrjátíu af
starfsmönnum Skinnaiðn-
aðar á Akureyri sagt upp
störfum og mánaðamótin
þar áður var níu starfs-
mönnum sagt upp, en þar
með leggst niður verksmiðju-
rekstur og sútun á Akureyri. Eftir
verða tveir starfsmenn á skrif-
stofu og fimm í hrávinnslu skinna
á Sauðárkróki. Eins og fram hefur
komið í fjölmiðlum að undanförnu
má, að sögn Ormars Örlygssonar,
framkvæmdastjóra fyrirtækisins,
rekja ástæður uppsagnanna til
erfiðra markaðsaðstæðna, sölu-
tregðu og erfiðs gengis, en hátt
gengi krónunnar veldur því að
minna fæst fyrir útflutningsvörur.
Lifði góðu lífi í
skjóli tollverndar
Skinnaiðnaður á Akureyri á sér
langa sögu, en að sögn Jóns Arn-
þórssonar, forstöðumanns Iðnað-
arsafnsins á Akureyri, má rekja
sögu skinnaiðnaðar allt aftur til
ársins 1923 þegar Gæruverk-
smiðja SÍS var stofnuð á Akur-
eyri, en hún sá þá um forverkun
gæra fyrir sútun. Segir hann
skinnaverksmiðjuna Iðunni hafa
verið brautryðjanda á sínu sviði.
„Á upphafsárum iðnaðarins voru
sútaðar m.a. kýrhúðir, lambs- og
kálfsskinn. Svo er aftur farið að
vinna fínni skinn sem voru notuð í
skótau, hanska og töskur, svo fátt
eitt sé nefnt. Árið 1969 varð alvar-
legur bruni í verksmiðju Iðunnar
með þeim afleiðingum að þurr-
vinnsla sútunarverksmiðjunnar
eyðilagðist. Í kjölfarið var byggð
upp ný verksmiðja á nýjum
grunni, hætt var við leðursútun,
en hafin sérhæfð stórframleiðsla á
pelsmokka,“ segir Jón og bendir á
að sú framleiðsla hafi leitt til upp-
gangs í saumi á mokkaskinnum,
en á árabilinu 1978-1987 rak SÍS
skinnasaumastofuna Skinnu, og
upp úr 1980 voru árlega seldar 5-8
þúsund mokkakápur og -jakkar.
Að sögn Jóns varð framleiðsla
Skinnaverksmiðju Iðunnar til þess
að farið var af stað með skóverk-
smiðju, húfugerð, fataframleiðslu
á skinni og síðan tösku- og hanska-
gerð. Nefnir hann að skógerðin,
sem fór af stað 1936, hafi lifað til
ársins 1989 og framleitt einhverj-
ar milljónir para á starfsferli sín-
um. „Hins vegar hvarf eftirspurn-
in eftir því sem skóinnflutningur
til landsins jókst á árunum upp úr
1960 og innflutningur jókst til
muna eftir að tollaverndin hvarf á
áttunda áratugnum. En sumt af
þessum iðnaði lifði góðu lífi í skjóli
tollverndar.“
Mikil framleiðsla
Í byrjun níunda áratugar síð-
ustu aldar störfuðu, að sögn Jóns,
samtals um þúsund manns hjá
SÍS-verksmiðjunum á Akureyri,
en verksmiðjunar tengdust nær
allar skinnaiðnaði á einn eða ann-
an hátt. Var þar m.a. um að ræða
Ullarverksmiðjuna Gefjuni,
Skinnaverksmiðjuna Iðunni, Skó-
verksmiðjuna Iðunni og Fataverk-
smiðjuna Heklu. „Öll þessi fyrir-
tæki framleiddu mikið magn af
vörum fyrir útflutning, m.a. til
Rússlands. Til dæmis hafði Ullar-
verksmiðjan selt eina milljón ull-
arteppa þangað og Hekla selt tvær
milljónir af peysum í vöruskipta-
samningum fyrir timbur og olíu,“
segir Jón og bendir á að mikil nið-
ursveifla hafi orðið á níunda ára-
tugnum á skinn- og fatamörkuðum
þegar sovéski markaðurinn
hrundi.
Aðspurður um hvernig útskýra
megi það að hallað hafi undan fæti
hjá fyrirtækjum í skinnaiðnaði á
umliðnum árum bendir Jón á að
skinnaiðnaður hafi ávallt verið í
erfiðri stöðu þar sem hann sé eina
landbúnaðargreinin sem aldrei
hafi verið ríkisstyrkt. Nefnir hann
einnig að markaðurinn fyrir sútuð
skinn gangi ávallt í bylgjum eftir
tískunni hverju sinni og því séu
mörg ytri skilyrði sem hafi áhrif á
skinnaiðnaðinn hérlendis. „Enda
er þetta ekki í fyrsta skiptið sem
það koma upp vandræði í Skinna-
verksmiðjunni, því gjaldþrot hafa
orðið oftar en einu sinni og fyr-
irtækin verið endurreist aftur í
góðri trú.“ Aðspurður um hvort
eftirsjá verði af skinnaiðnaði legg-
ist hann af með haustinu eins og
allt útlit er fyrir svarar Jón því ját-
andi. „Það er eftirsjá að öllu sem
leggst af á þessu sviði,“ segir Jón
að lokum.
Svartsýnir á endurvakningu
Það var síðla árs 2000 sem
Skinnaiðnaður á Akureyri var
lýstur gjaldþrota og tók þá félag á
vegum Landsbankans, Skinnaiðn-
aður – rekstrarfélag, við rekstrin-
um og hóf að endurreisa iðnaðinn,
enda töldu forsvarsmenn fyrir-
tækisins markaðshorfur ekki eins
slæmar og verið hafði. Nú er stað-
an hins vegar sú að áframhaldandi
rekstur er nánast útilokaður m.a.
sökum gengismála. Leggist
skinnaiðnaður af í haust eru menn
svartsýnir á að sútunariðnaðurinn
verði endurreistur hérlendis á ný.
Fréttaskýring | Tímamót að verða í sögu
skinnaiðnaðar á Akureyri
Eftirsjá að
greininni
Skinnaiðnaður eina landbúnaðargrein-
in sem aldrei hefur notið ríkisstyrkja
Verkun skinna er að leggjast af hér á landi.
Skinnaiðnaður leggst
líklega af með haustinu

„Það verða mér mikil von-
brigði ef fer sem horfir og
skinnaiðnaður hér í bænum
leggst af, því það er ávallt erfitt
að sjá á bak störfum,“ segir Jak-
ob Björnsson, formaður bæj-
arráðs Akureyrar, og bendir á að
leggist skinnaiðnaður af með
haustinu séu hverfandi líkur á
því að farið verði af stað aftur.
„Þarna erum við því að missa
grein sem verið hefur hér á Ak-
ureyri í rúma átta áratugi.“
Eftir Silju Björk Huldudóttur
silja@mbl.is
SKELFINGIN leynir sér ekki í svip
krakkanna sem skelltu sér í öflugt
leiktæki í Fjölskyldu- og hús-
dýragarðinum í Laugardal á dög-
unum. Þau hafa fengið léttan fiðr-
ing í magann þegar tækið fór upp
og niður á miklum hraða en á end-
anum verða minningarnar ekkert
annað en skemmtilegar. Margskon-
ar leiktæki eru nú í Fjölskyldugarð-
inum, þ.á m. parísarhjól sem nýtur
mikilla vinsælda.
Morgunblaðið/Jim Smart
Skelfilega skemmtilegt tæki